Fermentlar. Fermentlarning kimyoviy tuzulishi

Fermentlar.Fermentlarning kimyoviy tuzulishi
Tirik hujayralarda kimyoviy jarayonlarni va modda almashinuvini boshqarishda bevosita ishtirok etuvchi, asosiy omillardan eng birinchisi-fermentlardir (lotincha fermeptum-achitqi). Ular oqsil tabiatga ega bo`lib, biologik katalizatorlik vazifasini bajaradi.
XIX asrning oxirlarida fermentlarga enzim (yunoncha en-ichki, zume-achitqi) deb ham nom berilgan. Biologik katalizatorlarga berilgan ikki nom achish jarayonini o`rganishdan kelib chiqqan.
Organizmda sodir bo`ladigan modda almashinuvi va bu jarayonning tashqi muhit bilan bevosita aloqada bo`lishi, oddiy sharoitda, yengil holatda amalga oshishi fermentlarning bevosita faoliyatidandir. Tirik hujayrada sodir bo`ladigan reaksiyalarni laboratoriya sharoitida amalga oshishi kerak bo`lsa, reaksiyaga kirishayotgan substratni yoqish, kuchli bosim yoki konsentrlangan ishqor va kislotalar bilan ta'sirlantirilsa ko`zlangan maqsadga erishiladi. Organizmda esa, murakkab reaksiyalar katalizator-fermentlar yordamida osongina amalga oshadi. .
Fermentlarning kimyoviy tabiati.Oqsillarning molekulyar tuzilishi qanday bo`lsa, fermentlarning kimyoviy tarkibi ham xuddi shunday tuzilishga xosdir. Fermentlar aksariyat, uchlamchi va to`rtlamchi strukturaga ega bo`lgan globulyar oqsillardir. Ular tarkibi bo`yicha ikki guruhga: bir va ikki komponentli, ya'ni oddiy va murakkab oqsillardan bo`lgan fermentlarga bo`linadi. Oddiy yoki bir komponentli fermentlar oqsildan iborat, ikki komponentli yoki murakkab fermentlar oqsil bilan bir qatorda oqsil bo`lmagan qismlardan iborat. Ikki komponentli fermentlarda qo`shimcha prostetik guruh rolini vitaminlar, ularning hosilalari koenzim A, NAD, glyutation-HS, nukleotid, ularning hosilalari va mikroelement ionlari kiradi. Fermentlardagi qo`shimcha qismlarni kofermentlar deb nomlanadi. Oqsil qism-apoferment-feron, ikkalasi birgalikda xoloferment deyiladi. Murakkab fermentlardagi apoferment va kofermentlar bir-birlaridan ajratilsa, ularning faolligi yo`qoladi.