Ferula sumbul ildizining dorivorlik xususiyati

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
  
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 772
Uni birinchi bo'lib Evropa qit'asida tibbiyotda qo'llashni boshlagan Moskva va 
Petrograd shifokorlari edi. 
“Sumbul” fors va arab so‘zlari bo‘lib, turli o‘zaklarga ishora qiladi. Oʻsimlik 
dastlab 1869 yilda rus olimi Fedshchenko tomonidan Samarqandning janubi-sharqidagi 
togʻlarda, ya’ni Zarafshon daryosi bo'yida joylashgan kichik Pentshakend shahrida 
kashf etilgan. 
U yerda sumbul 3000-4000 fut balandlikda oʻsgan. Ildiz darhol Moskva botanika 
bog'iga yuborilgan. Faqat 1872 yilda u erdan ikkita namuna Kewga yuborildi. Garchi 
1875 yilda yuborilgan bitta o'simlik gullashdan keyin darhol nobud bo'lgan. 
Sumbulni birinchi bo’lib Buyuk Britaniya va AQShga Granville olib kelgan. Vaqt 
o'tishi bilan sumbul ildizi AQSh farmakopeyasida dorivor deb tan olingan. 
Kaufman Euryangium turkumiga asos solgan. U bu turkumga barcha ho'l ildizli 
o'simliklarni kiritgan. Ya'ni, kesishdan so'ng, suyuqlik oqganda mushkning kuchli hidi 
chiqishidir. Bu hid, ayniqsa, suv bilan ishlov berilganda seziladi. Faqat o'simlikning 
to'liq pishganidan keyin hid deyarli yo'qoladi, bu o'simlikning tasnifini juda 
murakkablashtiradi. 
Hozirda o'simlik Soyabondoshlar oilasi (Apiaceae) va Ferula (Ferula) turkumiga 
tegishli. 
Yuqorida aytganimizdek o'simlik dorivor ildizlari uchun qadrlanadi. Ildizlari 
quritiladi va ovqat hazm qilish uchun yordamchi sifatida foydalanish uchun qayta 
ishlanadi. Garchi sumbulning ajoyib uyqu dori ekanligi haqida juda ko’p dalillar 
mavjud. Bundan tashqari, u nafaqat uyqusizlik bilan, balki ortiqcha asabiylashishga ham 
yordam beradi. 
Qizig'i shundaki, "mushk ildizi" nomi bir sababga ko'ra berilgan. Axir, o'simlik 
o'ziga xos mushk hidini chiqaradigan tolali qo'ziqorin qobig'iga ega. Sumbul odatda 
oziq-ovqat sifatida ishlatilmaydi. Shuning uchun ildizning ozuqaviy qiymati umuman 
baholanmagan. Ammo u ba'zi bemorlarga tibbiy foyda keltiradigan kimyoviy 
moddalarni o'z ichiga oladi. Ushbu faol moddalar qatorini quyida keyinroq muhokama 
qilamiz. 
Umuman olganda, ildizlar balsamik qatronlar va efir moyi, kraxmal, saqich va 
mumni o'z ichiga oladi. Mushk ildizining asosiy tarkibiy qismlari oleyk, palmitik, 
stearik va linoleik moylar, shuningdek, dekstrin, kul va saxarozadir. Ferula sumbul 
tarkibida sirka kislotasi, betain va kletchatka ham uchraydi.
Tibbiyotda sumbul yuqorida aytganimizdek asab kasalliklarida qo'llaniladi. 
Avvalo, uyqusizlik va asabiylashishda qo’llaniladi. Bundan tashqari hayz ko'rishning 
buzilishi kabi holatlarda ham foydalaniladi. 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 ǀ ISSUE 4 ǀ 2022 
ISSN: 2181-1601