Fikobilinlarning fiziologik ahamiyati

Fikobilinlarning fiziologik ahamiyati

Reja:

1.Fikobilinlar haqida umumiy ma’lumot

2.Karatinoidlar haqida ma’lumot

FIKOBILINLAR. Suv ostida yashovchi o’simliklarda xlorofill "a" va karotinoiddardan tashқari maxsus pigmentlar ham borki, udarga fikobilinlar kiradi. Yaxshi o’rganilganlari fikoeritrin va fikotsianindir.
Fikoeritrin (SN4O)1 —қizil suvutlarining pigmentidir. Kizil rangga ega. Fikotsianin (S34N42MO) - kuk-yashil suv utlari-ning pigmenti bo’lib, kuk rangga ega.
Fikobilinlar - bu murakkab Oqsillardir. Ularning tarkibiga ochik. zanjir o’olida birlashgan turtta pirol xalkasi kiradi. Bu o’lkalar ko’sh boglar orkali tutashgan Ularning molekulasida metall atomi yo’q
Bu molekulalar oqsillar bilan mustaxkam birikma hosil qiladiki, ularni faқat қaynatib yoki kuchli kislota ta‘sirida parchalash mumkin. Fikobilinlar yorug’lik spektridan ma‘lum tulqin uzunligiga ega nurlarni yutadi va xlorofill "a" ga yetkazib beradi. Fikoeritrinlar asosan tulkin uzunligi 498 nm.dan 508 nm,gacha, fikotsianinlar 585 nm.dan 630 nm.gacha bo’lgan nurlarni yutadilar.
Chuqur suv ostida o’suvchi o’simliklar uchun bu pigmentlarning roli juda katta. Chunki suvning Yuqorii kotlami xlorofill molekulalari qabul qilishi mumkin bo’lgan qizil nurlarni yutib қoladi.
Masalan, dengiz va okeanlarda 34 m chukurlikda kizil nurlar tuda yutilib krladi, 177 m chukurlikda sarik. nurlar, 322 m.da esa yashil nurlar, chukurlik 500 m ga yetganda kuk-yashil nurlar ham tula yutilib koladi. Umuman, fikobilinlar tomonidan yutilgan yeruglik energiyasidan 90 foizga yakini xlorofill "a" ga yetkazib beriladi.
KAROTINOIDLAR. Yashil o’simliklarda xlorofill bilan birgalikda uchraidigan sarik, tuqsarik, kizil rangdagi pigmentlar guruhi karotinoidlar deyiladi. Bu pigmentlar hamma o’simliklarning xloroplastlarida mavjud. Xatto o’simliklarning yashil bulmagan ismlaridagi xloroplasglarining x.am tarkibiga kiradi.
Masalan, xro-moplastlar sabzi xujayralari tarkibida juda ko’p mikaorda bo’ladi va ular ham murakkab tuzilishga ega.
Karotinoidlar xloroplastlarda xlorofill bilan birgalikda uchra-gani uchun x.am sezilmaydi. Chunki xlorofillning miqdori ularga nis batan urtacha uch marta ko’p. Lekin kuzda xlorofillarning parchala-nishi sababli Karotinoidlar kurina boshlaydi.
Yaxshi o’rganilgan o’simlik karotinoidlari ikkita guruxta bo’linadi:
1) karotinlar; 2)ksantofillar.
Karotinlar (S40No’6) turli xil bo’lib, ulardan a, V-karotinlar xloroplastlarda xlorofill bilan birgalikda uchraydi. Likopin (S4(|N56) mevalarda uchraydi. Bu pigmentlarning tarkibida kislorod yuk. va rang-lari asosan tuk. sarik.yoki kizil bo’ladi. Karotinning tuzilma formulasiga kelsak, u 8 molekula izopren krldiridan iborat. Uning ikkala tomonida turtta izopren guruxi xalka shaklidatutashib, ionon shaklini xosil qiladi.
Bulardan yaxshi o’rganilib fotosintez uchun mux.im ax,amiyatga ega bo’lganlari — a va V karotinlardir. Ularning umumiy formulalari bir-biriga uxshash (S4|)N56), fakat tuzilmaviy shaklida biroz farq. bor.
Ksantofillar tarkibida kislorod bor va ular asosan sarik.rangda kurinadi. Asosiy vakillari lyutein (S40N%O2), violaksantin (So’No’O,,) va boshqalar
Karotinoidlar xlorofill, benzol, atseton kabi eritmalarda yaxshi eriydi. Yuqori xarorat, yorurlik va kislotalar ta‘sirida yengil parchalanadi.
Karotinoidlar bir kancha fiziologik vazifalarni bajaradi:
1)fotosintez uchun zarur bo’lgan yorurlik nurlarini yutadi;
2). xlorofill molekulasini kuchli yorurlik ta‘siridan muhofaza qiladi
3) fotosintez jarayonida molekulyar kislorodning ajralib chiqishida ishtirok etadi.
Karotinoidlar tulkin uzunligi k.iska bo’lgan (480-530 nm) ko’kbinafsha va kuk nurlarni қabul k,ilib, xlorofill "a" ga yetkazib beradi hamda fotosintez jarayonida ishtirok etadi
O’simliklar bargida quruq ogirligiga nisbatan 20 mg.gacha, ayrim o’simlik turlari va organlarida, ayniqsa, ayrim mevalar tarkibida ko’proq bo’lishi mumkin

E’tiboringiz uchun rahmat!!! Sirtqi Biologiya 302-guruh talabasi Tojiboyeva Orzuxonning Botanika fanidan tayyorlagan mustaqil ishi