Finans hám finanslıq munasábetlerdiń xarakterli belgileri

90. Byudjet procesiniń qatnasıwshıları. Ulıwma tárizde, byudjet processiniń qatnasıwshıları tómendegiler esaplanadı:- mámleket Prezidenti hám nızamshılıq xákimiyat organları;- atqarıwshı hákimiyat organları (mámleket subektleriniń joqarı mansapdar shaxslar, jergilikli ózin-ózi basqarıw organlarınıń basshıları, finans organları, byudjet dáramatların óndiriw menen shuģıwlanatugın organlar hám basqa wákillikli organlar);- pul-kredit sistemasın tártipke salıw organları;- mámleket hám jergilikli qadaģalaw organları;- mámlekettiń byudjetten tısqarı jamģarmaları;- byudjet qarjıların Bas bólistiriwshileri, bólistiriwshiler hám baskalar.Byudjet processin shólkemlestiriwde tómendegi principlerden qollanıladı:- Birden-birlik; ģarezsiz;- balans metodı
91Byudjet procesin shólkemlestiriw principleriByudjet processin shólkemlestiriwde tómendegi principlerden qollanıladı:- Birden-birlik;- ģarezsiz;- balans metodı.Birden-birlik principi bul jerde birden bir huqıqıy baza, byudjet klassifikaciyası, mámlekettiń konsolidaciyalastırılģan byudjetin dúziwde zárúr bolatugın statistikalıq hám byudjet maģlumatları ushın byudjet hújjetleri formalarınıń hám pul sistemasınıń birligi arqalı sáwlelendiriledi.Ģárezsiz principi byudjet processin ámelge asırıwda onıń hár bir qatnasıwshıları ushın ģárezsiz bolģanlıgı menen belgilenedi. Oģan muwapıq, bul processtiń qatnasıwshıları dáramatlardıń tártipke salıwshı derekleri hámde olardan paydalanıwdıń baģdarların ģárezsiz ráwishte anıqlaw huqıqına iye.Balans metodı principi byudjet dáramatları hám qárejetleri ortasında tuwrı salıstırmalardı ornatıwda qollanadı. Oģan boysınıwı byudjettiń turaqlılıģan hám xojalıq tarawları ortasında qarjılardı bólistiriwde zárúriy proporciyalardı támiyinlewi kerek. Bul metodtıń áhmiyetli shárti byudjet qárejetleriniń dáramatlarına muwapıqlıģı hám finanslıq rezervlerdi jaratıw bolıp esaplanadı. Bul princip finanslıq siyasattıń baslı maqseti esaplanadı.92 Byudjet rejesin dúziw (jaratıw, islep shıǵıw ) dıń maqsetleri. Byudjet rejesin dúziwde tómendegi maqsetler kún tártibine qoyıladı:- Ekonomikanıń nátiyjeligin arttırıwda byudjettiń tásirsheńligin támiyinlew;- finanslıq hám basqa resurslardıń ekonomikalıq hám sociallıq dástúr prognozralı menen muwapıqlıģına erisiw;- Qarjılardı sarplawda zárúriy proporciyalar hám ústinlikler ornatıw;- byudjet deficitin qaplaw ushın qarjılardı qıdırıp tabıw.