Firibni aniqlash va oldini olish Reja

2. Firibgarlik uchburchagi 
“Firibgarlik” terminini dastlab Don Kressi tomonidan kiritilgan edi. Don 
Kressi firibgarlik mohiyatini o’rganib, barcha firibgarlikda mavjud bo’lgan 
uchta omilni ajratib ko’rsatdi. Yillar davomida firibgarlik uchburchak modeli 
mustahkamlandi. 
Firibgarlikning uchta elementi quyidagilarni o’z ichiga qamrab oladi: 
Firibgarlikni 
amalga 
oshirish 
uchun 
rag’bat; 
Firibgarlikni 
amalga 
oshirish va 
uni 
yashirish 
imkoniyati 
Ratsionalizatsiya – o’z firibgarliginii oqlash uchun kerak bo’lgan firibgarning 
fikrlash tarzi. 
Auditor firibgarlik sodir etilishi ehtimolini ko’rib chiqqayotganda –
aktivlarni noqonuniy o’zlashtirilishi, moliyaviy hisobotni ataylab noto’g’ri 
ko’rsatilishi – firibgarlik uchburchagining elementlarini hisobga olib, ish 
boshlashi lozim 

---

Auditor firibgarlik sodir etilishi ehtimolini ko’rib chiqqayotganda –
aktivlarni noqonuniy o’zlashtirilishi, moliyaviy hisobotni ataylab noto’g’ri 
ko’rsatilishi – firibgarlik uchburchagining elementlarini hisobga olib, ish 
boshlashi lozim 
Firibgarlik sodir etilishiga sababchi bo’lgan rag’bat yoki bosim. 
Firibgarlik sodir etilishiga sababchi bo’lgan rag’bat yoki bosim. 
Auditorlik guruh har bir tadbir bo’yicha firib sodir etilishiga bo’lgan 
rag’bat yoki bosimni , shu jumladan firibgarlik sodir etililshi mumkin bo’lgan 
ehtimoliy sohalarni ham ko’rib chiqishi lozim. Bu rag’batlar quyidagilarni 
kamrab oladi: 
kompensatsiyaning boshqaruv chizmasi; 
kompensatsiyaning boshqaruv chizmasi; 
har qanday yaxshi foyda yoki yaxshilangan balans uchun boshqa 
moliyaviy bosimlar; 
qarz shartnomalari; 
aktsiyalar optsioni qo’llashining oxirigacha yoki muddati tugaguncha; 
moliyaviy natijalar , kompaniya faoliyatining og’ir ahvoli yoki 
kompaniya faoliyatining davom etilish bilan bog’liq bo’lgan shaxsiy 
farofonlik; 
Aktivlarni noqonuniy o’zlashtirish rag’batlari quyidagilarni kamrab oladi: 
Aktivlarni noqonuniy o’zlashtirish rag’batlari quyidagilarni kamrab oladi: 
jiddiy moliyaviy ishlar kabi shaxsiy omilllar; 
shaxsiy daromad imkon bermagan farovon hayot kechirish uchun oila, 
do’stlar tomonidan ko’rsatilgan bosim; 
Qimor o’yinlarga va norkotiklarga moyillik. 
Auditor ko’rib chiqishi kerak bo’lgan firibgarlikni amalga oshirish 
imkoniyatlari quyidagilarni qamrab oladi: 
Ishtirokchilar bilan katta bitimlar tuzish; 

---

Kompaniyaning tanlagan munosabati ta’minotchi va mijozlarga muddat 
va shartlarni qo’yish imkoniyatining mavjudligi yoki mavjud emasligini 
bildiradi. Bu holat shaxslarga firibgarlik operatsiyalarni amalga oshirish 
uchun imkon beradi evi bermaydi; 
Rahbariyatning aktivlar yoki buxgalteriya baholarida kelisha olmasligi. 
Murakab yoki nobarqaror tashkiliy tuzilma. 
Nazoratnin kuchsiz yoki mavjud bo’lmagan ichki vositalari. 
Firibgarlikni ratsionalizatsiyalash. 
Firibgarlikni ratsionalizatsiyalash. 
Katta firiibgarikda ratsionaliziyalash asosiy tarkibiy element hisoblanadi. 
Ratsionalizatsiya o’g’irlik kabi noqonuniy yoki etika me’yorlariga to’g’ri 
kelmaydigan xati-xarakatni tekshiruvchi shaxsni o’z tarkibiga oladi. 
Quyidagilar aktivlarni noqonuniy o’zlashtirish uchun ba’zi bir umumiy 
ratsionalizatsiya bo’ladi: 
Quyidagilar aktivlarni noqonuniy o’zlashtirish uchun ba’zi bir umumiy 
ratsionalizatsiya bo’ladi: 
oila a’zosini yoki sevimli kishini moliyaviy inqirozdan qutqarib qolish 
maqsadida amalga oshirilgan firibgarlik o’zini oqlaydi; 
agar pulni qo’lga kiritmasak, unda biz barcha narsalardan 
(oila, avtomobil, uy va boshqalardan) mahrum bo’lamiz; 
tashqaridan xech qanday yordam kelmaydi; 
bularning barchasi qarz olish, ularnii birinchi imkoniyat tug’ulganda 
qaytaramiz; 
biz o’z xarakatimizning oqibati to’g’risida yoki qabul qilingan odob va 
ishonch to’g’risida o’ylamaymiz.