Firibni aniqlash va oldini olish Reja

3. Moliyaviy hisobotdagi firibgarliklar 
SODIR ETILGAN FIRIBGARLIKKA MISOLLAR 

---

Enron dastlab kommunal korxona bo’lgan. So’ng rahbariyat uni 
energiyani sotish kompaniyasiga aylantirdi. Bitimlar yomon bajarilganligi 
natijasida rahbariyat moliyaviy kamchiliklarni quydagilar hisobidan yopib 
keldi: 
Enron dastlab kommunal korxona bo’lgan. So’ng rahbariyat uni 
energiyani sotish kompaniyasiga aylantirdi. Bitimlar yomon bajarilganligi 
natijasida rahbariyat moliyaviy kamchiliklarni quydagilar hisobidan yopib 
keldi: 
qarzlarni maxsus korxonalarning balansdan tashqari moddalariga 
o’tkazish; 
qarzlarni maxsus korxonalarning balansdan tashqari moddalariga 
o’tkazish; 
o’z nazorati ostida bo’lgan maxsus maqsadli kompaniyalarga sotish orqali 
qadrsizlanib qolgan aktivlar bo’yicha daromadlarni tan olish 
sotish va daromadni dastlabki tan oldishdan keyin enronga qaytib kelgan 
aktivlar bilan bog’liq bitimlarda ishtirok etish. 
bir-biri bilan bog’liq bo’lgan boshqa ko’p sonli operatsiyalar. 
DEL amerika kompyuterlar ishlab chiqarish kompaniyasi bo’lib, u oxir-
oqibatda o’ziga nisbatan qo’yilgan firibgarlikda aybini olib tashlash uchun 
SECga 100 mln dollar to’lashga majbur bo’ldi. Firibgarlik sifatida 
ma’lumotlarni ochishdagi turli noaniqliklar ko’rsatilgan. Ular quyidagilardan 
iborat: 
DEL amerika kompyuterlar ishlab chiqarish kompaniyasi bo’lib, u oxir-
oqibatda o’ziga nisbatan qo’yilgan firibgarlikda aybini olib tashlash uchun 
SECga 100 mln dollar to’lashga majbur bo’ldi. Firibgarlik sifatida 
ma’lumotlarni ochishdagi turli noaniqliklar ko’rsatilgan. Ular quyidagilardan 
iborat: 

---

Intelning 
rakiblari 
ishlab 
chiqargan 
protsessorlardan 
DEL 
foydalanmasligi uchun Intel tomonidan o’tkazilgan katta hajmdagi to’lovlar. 
Bu to’lovlar aslida katta pora bo’lgan. 
Intel to’lovlarini operatsiya sifatida noto’g’ri ko’rsatish kompaniyaga 
foyda ortirishdagi ko’rsatkichlarga erishishga yordam bergan. 
Firibgarlik auditorlar tomonidan fosh etilganda auditor firmasi xujjatlarini 
chiqarmaslik maqsadida auditorlik firma xodimlariga taziyiq o’tkazib 
ko’rqitgan.Firibgarlik bo’yicha misollar audit o’tkazish bo’yicha quyidagilarni 
nazarda tutadi: 
Firibgarlik auditorlar tomonidan fosh etilganda auditor firmasi xujjatlarini 
chiqarmaslik maqsadida auditorlik firma xodimlariga taziyiq o’tkazib 
ko’rqitgan.Firibgarlik bo’yicha misollar audit o’tkazish bo’yicha quyidagilarni 
nazarda tutadi: 
Auditor oliy raxbariyatga bosim o’tkazadigan tahlil va daromad kutishlari 
to’g’risidagi 
ma’lumotga 
ega 
bo’lishi 
kerak; 
Agar potentsal daromad bilan bog’liq muammolar bo’lsa audit tugatilmasligi 
lozim 
va 
yil 
oxiridagi 
asosiy 
operatsiyalarni tekshirish 
lozim; 
Auditor iqtisodiy mohiyatni va iqtisodiy majburiyatlar mavjud bo’lgan 
tomonlarni aniqlash uchun murakab operatsiyalar mohiyatini tushunishi 
lozim; 
Auditor firibgarlik qaerda va qanday qilib sodir etilganligini aniqlash uchun 
tashkilot nazoratinig ichki vositalaridagi bo’sh joylarini aniq tushunishi va 
tahlil 
qilib 
chiqishi 
lozim; 
Firibgarlik sodir etilishini tushunish uchun auditorlik protseduralar mukammal 
ishlab chiqilishi lozim bo’ladi.