1. Auditorlik tekshiruvida firibgarlik tushunchas Auditorlar tomonidan aniqlangan firibgarlik uchburchagi

Auditorlik tekshiruvida firibgarlikni aniqlash
Auditorlik tekshiruvida firibgarlikni aniqlashReja:1. Auditorlik tekshiruvida firibgarlik tushunchasi2. Auditorlar tomonidan aniqlangan firibgarlik uchburchagi3. Moliyaviy hisobotdagi firibgarliklar1. Auditorlik tekshiruvida firibgarlik tushunchasi Firibgarlik bu qalloblikni qo’llash bilan bog’liq oldindan bilib amalga oshirilgan harakatdir. Firibgarlik moliyaviy hisobotini jiddiy o’zgartirib yuboradi.Noto’g’ri o’zgartirishning ikki turi auditorlik xulosada firibgarlik sifatida ko’rib chiqiladi:Noto’g’ri o’zgartirishning ikki turi auditorlik xulosada firibgarlik sifatida ko’rib chiqiladi:
AUDIT
a) aktivlarni noqonuniy o’zlashtirishni noto’g’ri ko’rsatish natijasida yuzaga kelgan firibgarlik;
AUDIT
b) moliyaviy hisobot tuzilayotganda firibgarlik natijasida yuzaga kelgan noto’g’ri ko’rsatishlar.Aktivlarni noqonuniy o’zlashtirib olish natijasida yuzaga kelgan noto’g’ri ko’rsatishlar. Tashkilot aktivlarini aybdor tomonidan ug’irlansa yoki noto’g’ri ishlatilsa aktivlarni noqonuniy o’zlashtirish yuzaga keladi. Aktivlarni noqonuniy o’zlashtirib olish firibgarlikning asosiy ko’rinishidir.Aktivlarni noqonuniy o’zlashtirib olish natijasida yuzaga kelgan noto’g’ri ko’rsatishlar. Tashkilot aktivlarini aybdor tomonidan ug’irlansa yoki noto’g’ri ishlatilsa aktivlarni noqonuniy o’zlashtirish yuzaga keladi. Aktivlarni noqonuniy o’zlashtirib olish firibgarlikning asosiy ko’rinishidir.Aktivlarni noqonuniy o’zlashtiirish quyidagi holatlarda yuzaga kelishi mumkin. Pul o’g’irliklarni qoplash uchun naqd pul olishga imkon bo’lish va hisoblar bilan noto’g’ri ishlash imkoniga ega bo’lish; Sohta kompaniyalar orqali naqd pullar to’lovini boshqarish; Firibgarlikni yashirish maqsadida zaxiralar va boshqa aktivlarni o’g’irlash va moliyaviy hisobotlarni o’z manfaatida ishlatish. Noto’g’ri ko’rsatishlarning yuzaga kelishi, moliyaviy hisobotni ataylab noto’g’ri ko’rsatishMoliyaviy natijalarni ataylab o’zgartirish, tashkilotning moliyaviy ahvolini sohtalashtirish moliyaviy hisobotning ataylab o’zgartirib ko’rsatishga kiradi.Moliyaviy natijalarni ataylab o’zgartirish, tashkilotning moliyaviy ahvolini sohtalashtirish moliyaviy hisobotning ataylab o’zgartirib ko’rsatishga kiradi.Moliyaviy hisobotning ataylab o’zgartrishning uchta keng tarqalgan uch usuli quydagilarni o’z ichiga oladi:Hisob yozuvlari yoki xujjatlarni manipulyatsiya qilishsohtalashtrish o’zgartirish.2. Auditorlar tomonidan aniqlangan firibgarlik uchburchagi “Firibgarlik” terminini dastlab Don Kressi tomonidan kiritilgan edi. Don Kressi firibgarlik mohiyatini o’rganib, barcha firibgarlikda mavjud bo’lgan uchta omilni ajratib ko’rsatdi. Yillar davomida firibgarlik uchburchak modeli mustahkamlandi.Firibgarlikning uchta elementi quyidagilarni o’z ichiga qamrab oladi:
Firibgarlikni amalga oshirish uchun rag’bat;
Firibgarlikni amalga oshirish va uni yashirish imkoniyati
Ratsionalizatsiya – o’z firibgarliginii oqlash uchun kerak bo’lgan firibgarning fikrlash tarzi.
Auditor firibgarlik sodir etilishi ehtimolini ko’rib chiqqayotganda –aktivlarni noqonuniy o’zlashtirilishi, moliyaviy hisobotni ataylab noto’g’ri ko’rsatilishi – firibgarlik uchburchagining elementlarini hisobga olib, ish boshlashi lozimAuditor firibgarlik sodir etilishi ehtimolini ko’rib chiqqayotganda –aktivlarni noqonuniy o’zlashtirilishi, moliyaviy hisobotni ataylab noto’g’ri ko’rsatilishi – firibgarlik uchburchagining elementlarini hisobga olib, ish boshlashi lozimFiribgarlik sodir etilishiga sababchi bo’lgan rag’bat yoki bosim.Firibgarlik sodir etilishiga sababchi bo’lgan rag’bat yoki bosim.Auditorlik guruh har bir tadbir bo’yicha firib sodir etilishiga bo’lgan rag’bat yoki bosimni , shu jumladan firibgarlik sodir etililshi mumkin bo’lgan ehtimoliy sohalarni ham ko’rib chiqishi lozim. Bu rag’batlar quyidagilarni kamrab oladi:kompensatsiyaning boshqaruv chizmasi; kompensatsiyaning boshqaruv chizmasi; har qanday yaxshi foyda yoki yaxshilangan balans uchun boshqa moliyaviy bosimlar; qarz shartnomalari; aktsiyalar optsioni qo’llashining oxirigacha yoki muddati tugaguncha; moliyaviy natijalar , kompaniya faoliyatining og’ir ahvoli yoki kompaniya faoliyatining davom etilish bilan bog’liq bo’lgan shaxsiy farofonlik;Aktivlarni noqonuniy o’zlashtirish rag’batlari quyidagilarni kamrab oladi: Aktivlarni noqonuniy o’zlashtirish rag’batlari quyidagilarni kamrab oladi: jiddiy moliyaviy ishlar kabi shaxsiy omilllar; shaxsiy daromad imkon bermagan farovon hayot kechirish uchun oila, do’stlar tomonidan ko’rsatilgan bosim; Qimor o’yinlarga va norkotiklarga moyillik.Auditor ko’rib chiqishi kerak bo’lgan firibgarlikni amalga oshirish imkoniyatlari quyidagilarni qamrab oladi: Ishtirokchilar bilan katta bitimlar tuzish; Kompaniyaning tanlagan munosabati ta’minotchi va mijozlarga muddat va shartlarni qo’yish imkoniyatining mavjudligi yoki mavjud emasligini bildiradi. Bu holat shaxslarga firibgarlik operatsiyalarni amalga oshirish uchun imkon beradi evi bermaydi; Rahbariyatning aktivlar yoki buxgalteriya baholarida kelisha olmasligi. Murakab yoki nobarqaror tashkiliy tuzilma. Nazoratnin kuchsiz yoki mavjud bo’lmagan ichki vositalari. Firibgarlikni ratsionalizatsiyalash.Firibgarlikni ratsionalizatsiyalash.Katta firiibgarikda ratsionaliziyalash asosiy tarkibiy element hisoblanadi. Ratsionalizatsiya o’g’irlik kabi noqonuniy yoki etika me’yorlariga to’g’ri kelmaydigan xati-xarakatni tekshiruvchi shaxsni o’z tarkibiga oladi.Quyidagilar aktivlarni noqonuniy o’zlashtirish uchun ba’zi bir umumiy ratsionalizatsiya bo’ladi: Quyidagilar aktivlarni noqonuniy o’zlashtirish uchun ba’zi bir umumiy ratsionalizatsiya bo’ladi: oila a’zosini yoki sevimli kishini moliyaviy inqirozdan qutqarib qolish maqsadida amalga oshirilgan firibgarlik o’zini oqlaydi; agar pulni qo’lga kiritmasak, unda biz barcha narsalardan (oila, avtomobil, uy va boshqalardan) mahrum bo’lamiz; tashqaridan xech qanday yordam kelmaydi; bularning barchasi qarz olish, ularnii birinchi imkoniyat tug’ulganda qaytaramiz; biz o’z xarakatimizning oqibati to’g’risida yoki qabul qilingan odob va ishonch to’g’risida o’ylamaymiz.3. Moliyaviy hisobotdagi firibgarliklar SODIR ETILGAN FIRIBGARLIKKA MISOLLAR Enron dastlab kommunal korxona bo’lgan. So’ng rahbariyat uni energiyani sotish kompaniyasiga aylantirdi. Bitimlar yomon bajarilganligi natijasida rahbariyat moliyaviy kamchiliklarni quydagilar hisobidan yopib keldi: Enron dastlab kommunal korxona bo’lgan. So’ng rahbariyat uni energiyani sotish kompaniyasiga aylantirdi. Bitimlar yomon bajarilganligi natijasida rahbariyat moliyaviy kamchiliklarni quydagilar hisobidan yopib keldi: qarzlarni maxsus korxonalarning balansdan tashqari moddalariga o’tkazish; qarzlarni maxsus korxonalarning balansdan tashqari moddalariga o’tkazish; o’z nazorati ostida bo’lgan maxsus maqsadli kompaniyalarga sotish orqali qadrsizlanib qolgan aktivlar bo’yicha daromadlarni tan olish sotish va daromadni dastlabki tan oldishdan keyin enronga qaytib kelgan aktivlar bilan bog’liq bitimlarda ishtirok etish. bir-biri bilan bog’liq bo’lgan boshqa ko’p sonli operatsiyalar. DEL amerika kompyuterlar ishlab chiqarish kompaniyasi bo’lib, u oxir-oqibatda o’ziga nisbatan qo’yilgan firibgarlikda aybini olib tashlash uchun SECga 100 mln dollar to’lashga majbur bo’ldi. Firibgarlik sifatida ma’lumotlarni ochishdagi turli noaniqliklar ko’rsatilgan. Ular quyidagilardan iborat: DEL amerika kompyuterlar ishlab chiqarish kompaniyasi bo’lib, u oxir-oqibatda o’ziga nisbatan qo’yilgan firibgarlikda aybini olib tashlash uchun SECga 100 mln dollar to’lashga majbur bo’ldi. Firibgarlik sifatida ma’lumotlarni ochishdagi turli noaniqliklar ko’rsatilgan. Ular quyidagilardan iborat: Intelning rakiblari ishlab chiqargan protsessorlardan DEL foydalanmasligi uchun Intel tomonidan o’tkazilgan katta hajmdagi to’lovlar. Bu to’lovlar aslida katta pora bo’lgan. Intel to’lovlarini operatsiya sifatida noto’g’ri ko’rsatish kompaniyaga foyda ortirishdagi ko’rsatkichlarga erishishga yordam bergan. Firibgarlik auditorlar tomonidan fosh etilganda auditor firmasi xujjatlarini chiqarmaslik maqsadida auditorlik firma xodimlariga taziyiq o’tkazib ko’rqitgan.Firibgarlik bo’yicha misollar audit o’tkazish bo’yicha quyidagilarni nazarda tutadi: Firibgarlik auditorlar tomonidan fosh etilganda auditor firmasi xujjatlarini chiqarmaslik maqsadida auditorlik firma xodimlariga taziyiq o’tkazib ko’rqitgan.Firibgarlik bo’yicha misollar audit o’tkazish bo’yicha quyidagilarni nazarda tutadi:
Auditor oliy raxbariyatga bosim o’tkazadigan tahlil va daromad kutishlari to’g’risidagi ma’lumotga ega bo’lishi kerak;
Agar potentsal daromad bilan bog’liq muammolar bo’lsa audit tugatilmasligi lozim va yil oxiridagi asosiy operatsiyalarni tekshirish lozim;
Auditor iqtisodiy mohiyatni va iqtisodiy majburiyatlar mavjud bo’lgan tomonlarni aniqlash uchun murakab operatsiyalar mohiyatini tushunishi lozim;
Auditor firibgarlik qaerda va qanday qilib sodir etilganligini aniqlash uchun tashkilot nazoratinig ichki vositalaridagi bo’sh joylarini aniq tushunishi va tahlil qilib chiqishi lozim;
Firibgarlik sodir etilishini tushunish uchun auditorlik protseduralar mukammal ishlab chiqilishi lozim bo’ladi.