Fizika 3 Fizikada saqlanish qonunlarining fazo va vaqt simmetriyasi bilan bog`lanishi. Reja

Eynshteyn postulotlari

A.Eynshteyn ko'rsatdiki, quyidagi ikki postulatga asoslanib mexanik va elektrodinamik hodisalar orasidagi ziddiyatlarni osongina tushuntirib berish mumkin. 1. Yorug'lik tezligi vakuumda (muhitsiz fazoda) barcha уо'nalishlarda yorug'lik manbai yoki kuzatuvchining harakatidan qat'iy nazar о 'zgarmasdir; уa'ni yorug'lik tezligining doimiylik prinsipi. 2. Fizik qonunlar bir-biriga nisbatan to'g'ri chiziqli tekis harakatda bo'lgan sanoq sistemalariga nisbatan bir xil bajariladi.Bu nisbiylik prinsipi deyiladi. Ana shu postulatlarga asoslangan nazariya maxsus nisbiylik nazariyasi deb ataladi.

Galileyning nisbiylik prinspi Berilgan sanoq tizimini tinch holatda bo`lishi yoki to`g`richiziqli va tekis harakat qilishini xech qanday mexanikaviy tajribalar orqali isbotlash mumkin emas. Barcha inetsial sanoq tizimlarida mexanika qonunlari bir xil ko`rinishda bo`ladi.

• Galileyning nisbiylik prinspi Berilgan sanoq tizimini tinch holatda bo`lishi yoki to`g`richiziqli va tekis harakat qilishini xech qanday mexanikaviy tajribalar orqali isbotlash mumkin emas. Barcha inetsial sanoq tizimlarida mexanika qonunlari bir xil ko`rinishda bo`ladi.

Birinchi diferensiallash
Ikkinchi diferensiallash

Galileyning nisbiylik prinspi
Nyuton mehanikasining yuqori
tezliklar sohasida o‘rinli bo‘lmasligi

Maxsus nisbiylik nazariyasining (MNN) postulatlari

• Nisbiylik printsipi: sanoq tizimi tinch holatini buzmasligi yoki to`g`richiziqli tekis harakatda bo`lishini xech qanday fizikaviy tajribalar orqali o`rnatish mumkin emas.
• Boshqacha ifodalash: barcha inertsial tizimlar uchun tabiatning barcha qonunlari bir xil ifodalanadi.
• Yorug`lik tezligining o`zgarmaslik (doimiylik) printsipi: barcha inertsial sanoq tizimlarida vakuumdagi yorug`lik tezligi manbaning harakati yoki yorug`lik qabul qiluvchining harakatiga bog`liq emas.