Fizika 5 – ma’ruza “Fizika” kafedrasi 2016 Ma’ruza rejasi

FIZIKA

5 – ma’ruza
“Fizika”
kafedrasi
2016

Ma’ruza rejasi

• Tebranish konturidagi fizik jarayonlar
• Тоmson formulasi
• So’nuvchi tebranishlar
• Majburiy elektromagnit tebranishlar
• Radiotexnikada tebranish konturining roli

Tebranish konturi
Tebranish konturi deb induktivlik g’altagi va kondensatordan tuzilgan zanjirga aytiladi. Kondensator zaryadlanib zanjir ulansa, tok paydo bo’ladi. Tok g’altakdan o’tganda g’altakda magnit maydon hosil bo’ladi. Tok o’zgaruvchi bo’lgani sababli, magnit maydon ibduksiyasi oqimi o’zgaruvchan bo’ladi va g’altakda o’zinduksiya toki hosil bo’ladi. Bu tokdan kondensator zaryadlanadi.
+
_

Tebranish konturi

• Kirxgof qoidasiga binoan

Majburiy tebranishlar

• Real tebranish konturi elementlari aktiv qarshilikka ega bo’lgani uchun ularda energiya yo’qolib boradi va tebranishlar so’nuvchi bo’ladi. Ularning tenglamasi:

Real tebranish konturida zaryad tebranishining differensial tenglamasi :

Kichik tebranishlar  2<<20

So’nuvchi tebranishlar
amplitudasi
So’nuvchi tebranishlar
chastotasi
So’nuvchi tebranishlar amplitudasining е marta kamayishiga ketgan vaqt oralig’i relaksatsiya vaqti deb ataladi.

So’nish dekrementi

— vaqtlari bir davrga farq qiladigan ikkita ketma-ket tebranishlar amplitudalari.
So’nish dekrementi chiziqli tizimlarda so’nuvchi tebranishlarning miqdoriy ko’rsatkichidir.
So’nish logarifmik dekrementi-
So’nish dekrementi -
N – amplituda е marta kamayishiga ketgan vaqtdagi tebranishlar soni.

Majburiy elektromagnit tebranishlar

Tebranishlar uzluksizligi saqlanishi uchun konturga davriy ravishda energia berib boriladi.

Bunday tebranishlar majburiy tebranishlar deyiladi, ularning tenglamasi va yechimi quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi:

Elektr majburiy tebranishlarning differensial tenglamasi

- majbur etuvchi faktor – tashqi EYuK yoki o’zgaruvchan kuchlanish

• — zaryad va qo’yilgan kuchlanish orasidagi fazalar siljishi

q- elektr zaryadi, R – qarshilik,
L- induktivlik, С - elektr sig’imi

Maksimal zaryad
Tebranish fazasi
- differensial tenglama
- tenglamaning yechimi
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Douglas C, Giancoli. “PHYSICS”. PRINCIPLES WITH APPLICATIONS. Pearson.2014, 1079 page.
2. Абдураҳмонов К.П., Эгамов У. “Физика курси”. Дарслик. Тошкент. 2011. 508 б.
3. Musayev R.X. “Statik fizika va termodinamika”. Darslik. O’zbekiston. 2008. 252 б.
4. Sultonov V.A. “Fizika kursi”. Darslik. Fan va texnologiya. 2007. 297 б.
5. Ахмаджонов О.А. “Физика курси”. Дарcлик. 1-3қ. Тошкент. Ўқитувчи. 1988-1989. 254 б, 206, 270.
6. Qodirov O va boshqalar. “Fizika kusri”. O’quv qo’llanma. Fan va texnologiya. 2005.231 б.
7. Karimov Z., Baxromov X. Umumiy fizika kusridan masalalar to’plami. O’quv qo’llanma. TIMI. 2008. 166 б.
8. Toshxonova J.A va boshqalar. Fizikadan praktikum. O’quv qo’llanma. O’zbekiston faylasuflar milliy jamiyati. 2006. 267б, 269б.
9. B.A.Mirsalixov, M.Yu. Mansurova. Mexanika, molekulyar fizika va elekrodinamika. Amaliy mashg’ulotlarni bajarishga doir uslubiy qo’llanma. TTYMI. 2015. 90 б.
Ta’lim saytlari va internet resurslari

• Fizika.uz – talabalar va fizika o`qituvchilari uchun sayt;
• Yenka.com;
• http://www.quantumatomica.co.uk/download. html
• http://school-collection.edu.ru
• http://phet.colorado.edu./
• http://www.falstad.com/mathphysics.html
• http:// tashiit.com