«fizikа» fаnidаn o’quv uslubiy majmua
-§. ELEKTR MAYDON ENERGIYASI
Download 1.9 Mb.
|
Информатика учун УМК
- Bu sahifa navigatsiya:
- 11-§. O’ZGARMAS ELEKTR TOKI
10-§. ELEKTR MAYDON ENERGIYASI
Faraz qilaylik, o’tkazgich q zaryadga ega bo’lsin. Zaryad miqdorini dq ga oshirish uchun, ma’lum ish bajarishimiz kerak. Bu ish: . (10.1) - bo’lganligi uchun: . (10.2) Aksincha, dq – zaryadni shu o’tkazgichlan cheksizlikka olib borish uchun elektrostatik maydon ham ma’lum ish bajarishi kerak. Demak, o’tkazgichning zaryadi dq ga oshganda, uning potensial enerrgiyasi ham shu miqdorga oshadi, ya’ni . (10.3) . (10.4) yoki ifodani qo’llab (10.4) ifodani , (10.5) ko’rinishda yoza olamiz. Tabiiyki, bu formulalarda q- o’tkazgichdagi zaryad miqdori, S- o’tkazgich sig’imi. Agar q1, q2, q3, ... ,qn nuqtaviy zaryadlar sistemasi berilgan bo’lsa, bu zaryadlar sistemasi hosil qilgan energiyasi: , (10.6) bunda , (k-1) zaryadlar tomonridan hosil qilingan maydon potensiali. Har qanday formaga ega bo’lgan zaryadlangan kondensatorning elektrostatik maydon energiyasi: , Elektrostatik maydon energiyasining zichligi V hajm birligiga to’g’ri kelgan potensial energiya W bilan o’lchanadigan fizik kattalik bo’lib, ; (10.7) XBS dagi birligi - . YAssi kondensatorda maydon bir jinsli bo’lgani uchun, shu kondensator ichidagi maydonning energiya zichligi, (10.8) bo’ladi.
11-§. O’ZGARMAS ELEKTR TOKI Agar o’tkazgichda elektr maydoni hosil kilinsa, u holda zaryad tashuvchilarning tartibli harakati, ya’ni musbat zaryadlarning maydon yo’nalishida, manfiy zaryadlarning esa qarama-qarshi yo’nalgan harakati vujudga keladi. Zaryadlarning tartibli harakati elektr toki deyiladi. Agar o’tkazgich ko’ndalang kesimidan dt vaqt ichida dq zaryad o’tsa, tok kuchi , (11.1) ga teng bo’ladi. Agar har qanrday teng vaqt birligi ichida yuzadan o’tuvchi tokning yo’nalishi va miqdori o’zgarmasa, bunday tok o’zgarmas tok deb atalib, u (11.2) formula bilan aniqlanadi. Musbat zaryadlarning yo’nalishi tokning yo’nalishi deb qabul qilingan. Elektr tokini tok zichligi vektori j orhali to’laroq xarakterlash mumkin. Bu vektor miqdor jihatidan berilgan nuqtada zaryad tashuvchilarning yo’nalishiga perpendikulyar bo’lgan dS yuzadan o’tuvchi tok kuchi di ning shu yuza kattaligi dS ga bo’linganiga teng: , (11.3) agar tok o’zgarmas bo’lsa, uning zichligi . (11.4) Vaqt o’tishi bilan tok kuchi o’zgarmaydigan tok o’zgarmas tok deyiladi. Tok kuchini XBS dagi birligi (A=Amper) Download 1.9 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling