Fizika kafedrasi ergasyev Sh.,Saidov Q. S

 
O`lchashlar va natijalar ustida ishlash. 
Rasm 4. Vol'fram tolali
 
Vol'fram tolali (spiralli) lampa 4 - rasmda ko`rsatilgan elektr zanjiriga ulanadi.
Optik pirometr o`lchashlar o`tkazish uchun tayyorlanadi. Buning uchun 
quyidagilar bajariladi: 
a) Pribor strelkasi "nol" xolatga keltiriladi; 
b) Kalit K ning ochiq holatida r xalka chapga oxirigacha buralib, pirometr reostati
R to`la qarshilikka qo`yiladi; 
v) Pirometr o`tkazgichlari B batareya qutblariga ulanadi; 
g) Oq okulyar, tubusi siljitilib etalon lampa L tolasining aniq tasviri hosil 
qilinadi. 
Tekshirilayotgan lampaga o`qituvchi kursatmasiga binoan ma'lum 
kuchlanish beriladi. Pirometrning Oδ oby`ektivini qizdirilgan lampa spiraliga 
yo`naltirib va ob`ektiv tubusini siljitib spiralning aniq tasviri hosil qilinadi. Bu 
tasvir pirometr tolasi tekisligida yotgan bo`lishi kerak. Okulyar oldida ko`zni biroz 
siljitib, bu shartni bajarilishni tekshirish mumkin. Agar bunda tola proeksiyasi 
spiral tasviriga nisbatan siljimasa u –to`gri o`rnatilgan hisoblanadi. 
Vol'fram spirali ravshanlik temperaturasi o`lchanadi buning uchun I reostat 
xalqasini aylantirish yo`li bilan etalon lampa tolasining razshanligi shu qadar 

---

o`zgartiriladiki, pirometr lampasining tolasi yoyining yuqori qismi qizdirilgan 
to`g`ri burchakli spiral fonida ko`rinmay qolsin. Shu xolatda shkalasidan
temperaturasi (ta 0, C ) yozib olinadi. Bu temperatura absolyut -temperatura 
shkalasiga o`tkazilib ( T
ya
 =t
ya
+ 2730 ), 3-rasmdan foydalanib, xaqiqiy temperatura 
aniqlanadi. 
So`ngra I - rasmdan foydalanib aniq temperatura uchun at koeffitsenti 
aniqlanadi. T, a
T
, I va uning tajribada o`lchanilgan qiymatlarini (4) foromulaga 
qo`yib δ~ hisoblanadi. 
O`chashlar kuchlanishning turli qiymatlarida 5-6 marta takrorlandi. Bunda 
lampadagi tok kuchi 3,5 A dan to 5 A gacha o`zgartiriladi. 
O`lchashlar va hisoblar natijasida T, aT, I , T
ya
, U, δ ning olingan qiymatlari 
jadvalga yoziladi hamda absolyut va nisbiy xatoliklar hisoblanadi. 
NAZORAT SAVOLLAR: 
1. Issiqlik nurlanishining muvozanatlik xossasini tushuntiring. 
2.Issiqlik nurlanishinlng asosiy qonunlarini ta`riflang va tushuntiring. 
3. Absolyut :qora jism nurlanish spektridagi energiya taqsimoti (Vin qonuni, Reley 
- Djins formulasi, Plank formulasi) xaqida gapirib bering. 
4. Yo`qolib boruvchi tolali optikaviy pirometrning tuzilishi va ishlash prinsipi 
qanday? 
Adabiyotlar / 2,3,4 /.