Fizika kafedrasi ergasyev Sh.,Saidov Q. S

 
Eksperimental qurilma tavsifi. 
Ke rakli asboblar: Shisha prizma, goniometr, simob lampas i. 
Prizmaning sindiruvchi, burchagi 

va eng kichik og`ish burchagi δ
min
lari
o`lchash uchun sxemasi 2 - rasmda ko`rsatilgan goniometrdan foydalaniladi. 

---

Goniometr ko`rish trubasi - T, kollimator - K, stolcha- C, limb - E va nonius 
- N lardan tashqil, topgan. 
Kollimator yorug`likning parallel nurlari dastasini hosil qilish uchun xizmat 
qiladi. U ob`ektivli tashqi tubusdan va ob`ektiv fokal tekisligida joylashgan kirish 
tirqishi - Щ ga ega bo`lgan ichki tubusdan iborat. Tirqish kengligini B - vint orqali 
o`zgartirish mumkin. 
Kollimatordan chiquvchi parallel nurlar dastasi ko`rish trubasi ob`ektivining 
fokal tekisligida to`planib,tirqish tasvirini hosil qiladi va bu tasvir okulyar orqali 
kuzatiladi. 
Agar kollimator va ko`rish trubasi orasiga (stolchaga) prizma qo`yilsa,tirqish 
tasvirini kuzatish uchun ko`rish trubasini boshlang`ich xolatiga nisbatan ma`lum 
burchakka burish kerak bo`ladi. Bu burchak limb shkalasidan nonius yordamida 
o`lchaniladi, 
Eksperimental qurilmada yorug`lik manbai sifatida PRK - 4 tipidagi simob 
lampasi ishlatiladi. Bu lampa- nurlanishi- qisman ko`zga ko`rinadigan sohada 
yotadi va chiziqli spektrga ega bo`ladi.Bu esa bir qancha aniq chastotali 
nurlanishlar bilan ishlashga imkon beradi.Bu chastotalarning qiymatini simob 
nurla- nishining vakuumdagi to`lqin uzunliklarini (2 - jadvalga qarang) va 
yorug`likning vakuumdagi 'tezgigini bilgan holda aniqlash mumkin (
Ѵ= c/
0

). 
O`lchashlar va natijalar ustida ishlash. 

---

I. Prizmaning sindirish burchagini aniqlash. 
Prizmaning sindirish burchagi ni aniqlash uchun prizma goniometr 
stolchasiga izlanayotgan burchak 

bissektrissasi kollimator o`qi bilan bir to`g`ri 
chiziqda yotadiygan qilib joylashtiriladi (3-rasm). 
3- rasmdan ko`rinadiki, prizmaning ikki sindiruvchi qirralaridan qaytgan nurlar
β burchakni tashqil qiladi.U holda geometrik muloxazalardan osongina β=2

ekanligini ko`rsatish mumkin. β burchak ko`rish trubasining ikki holatini, 
ya`ni tirqish tasviri BA yo`nalishda va CD yo`nalishda kuzatiladiganp holatlarini 
xarakterlaydigan α1 
va α2 lar ayirmasiga tengdir:
β= α1- α2 
α
1
va α
2
lar nonius yordamida limb shkalasida o`lchaniladi. 
Bunday o`lchashlar 3-4 marta takrorlanadi va natijalari
1-jadvalga yoziladi. 
jadval - 1 
α
1
α
2
1 
2 
3