Fizika kafedrasi ergasyev Sh.,Saidov Q. S

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
10-ISH: PRIZMA YORDAMIDA YORUG`LIK
DISPERSIYASINI O`RGANISH. 
 
Ishning maqsadi: Prizmaning sindirish burchagi va yorug`likning eng 
kichik og`ish burchagini aniqlash. Shisha sindirish ko`rsatkichining yorug`lik 
to`lqinlari chastotasiga bog`likligini tekishirish. 
K I R I SH . 
Moddaning sindirish ko`rsatkichini yorug`lik to`lqinlarining chastotasi (yoqi 
uzunligi) ga bog`liqligi bilan yuzvaga keluvchi hodisalarga yorug`lik dispersiyasi 
deyiladi.Bu bog`lanishni
n=f(
Ѵ) 
(1) 
funksiya bilan harakterlash mumkin. Bu erda 
Ѵ - yorug`lik to`lqinining chastotasi, 
n - modda sindirish ko`rsatkichi. 
Yorug`lik dispersiyasini tajribada o`rganish uchun odatda yorug`likning 
shisha prizmada sinishidan foydalaniladi. 
Prizmaning sindiruvchi yoqlari orasidagi 

burchak uning sindiruvchi 
burchagi deb ataladi (rasm - l). 

---

Shu yoqlarning kesishish chizig`i sindiruvchi qirra,sindiruvchi qirraga 
perpendikulyar tekislik esa prizmaning bosh kesimi deyiladi. Agar tushuvchi nur 
bosh kesimda yotsa( prizmadan chiqqan nur ham shu tekis- likda yotadi. 
Tushuvchi va chiqqan nurlarning yo`nalishlari orasidagi δ burchak og`ish burchagi 
deb yuritiladi. Agar yorug`lik nurining yo`li prizmaning yoqlariga nisbatan 
snmmetrik bulsa (ya`ni і
1
= r
2
bo`lib, nur prizma ichida uning asosiga parallel 
yo`nalsa), og`ish burchagi δ minimal bo`ladi. Bu holda prizma yasalgan 
moddaning sindirish ko`rsatkichi quyidagi ifoda orqali topiladi:
n=
(2) 
Tajribada 

va 
δ larni o`lchab,yorug`lik to`lqinlarining turli chastotalari 
uchun n hisoblanadi va shu bilan n = f (
Ѵ) bog`lanish topiladi.