Fizika savollar va javoblar 1 elektr maydon va kuclanganlik haqida malumot

Elektromagnit tebranishlar — elektromagnit maydonni hosil qiluvchi elektr va magnit maydonlarning oʻzaro bogʻlangan takrorlanuvchan oʻzgarishlari. Tebranish konturida hosil qilinadi. Tebranish konturidagi dastlab zaryadlangan kondensator qoplamalari induktivlik gʻaltagi orqali ulansa, konturda kondensator zaryadining va gʻaltakda tokning erkin tebranishlari yuzaga keladi
►Tebranma harakat tabiatdagi barcha hodisalarga xos bo’lgan xususiyatdir. Olamdagi barcha makro jismlar: yulduz,quyosh,sayyorolar va hokazo; tabiat:fasllar,oylar,kecha va kunduz vahokazo;jonli organizm:qon aylanishi, yurak urishi vahokazolar doimiy tebranma xarakatda bo’ladi.Shuning uchun tebranma harakat juda diqqat bilan o’rganishga muollik jarayondir.Biz mexanik tebranishlar bilan tanishganmiz. Endi esa hozirgi zamon tehnikasining mag’zini tashkil qiladigan elektromagnit tebranishlar jarayoni bilan tanishamiz. ►Biz dastlab harakatsiz zaryad atrofida elektrostatik maydon, so’ngra esa harakatlanayotgan zaryad (elektir toki) atrofida magnit maydon hosil bo’lishini ko’rdik. Elektomagnit induktsiya hodisasi magnit maydonning o’zgarishi uyyurmali elektromagnit maydonni vujudga keltirishini ko’rsatdi. Ushbu bobda esa elektr va magnit maydonlar orasida yana qanday munosabatlar mavjudligini ko’ramiz.Elektromagnit tebranishlar elektr va magnit maydonlarning birgalikdagi tebranma harakatidir. Elektromagnit tebranishlar deb zaryadlarning, toklarning, elektr va magnit maydon kuchlanganliklarining davriy va bir-biriga bog’liq ravishda o’zgarishiga aytiladi. Erkin elektromagnit tebranishlar deb dastlab to’plangan energiya hisobiga tashqi ta’sirsiz ro’y beradigan tebranishlarga aytiladi. Elektromagnit tebranishlar tenglamasi. ► Induktivlik L va sig’im C lardan tashkil topgan yopiq tebranish konturi berilgan bo’lsin. (1-rasm) konturda tebranish uyg’otish uchun kandensatorga zaryad bermoq kerak. Buninng uchun kalit 1-holatga keltiriladi. Kalit 2-holatga o’tkazilganda kondensator razryadlana boshlaydi va induktiv g’altakdan o’tgan tok unda o’z induksiya EYUKni vujudga keltiradi. t L l O z    '  Elektromagnit tebranishlarning haraktrestikalari. Elektromagnit tebranishlar tenglamasi erkin garmon tebranishlarning differentsial tenglamasiga o’xshaganligi sababli uning yechimi. ko`rinishga ega bo`ladi. Bu erda q0 – kondensator qoplamalaridagi maksimal zaryad, W0 –kontur xususiy tebranishlarining siklik chastotasi. Nafaqat kondensator qoplamalaridagi zaryad, balki ko’nturdagi kuchlanish va tior kuchi ham garmonik qonunlarga muvofiq o’zgaradi: ) 0 sin( 0 qq t ) 0 sin( 0 )) 0 / (sin( 0 U q/cq c t U t ) 0 cos( 0 ) 0 cos( 0 I (q)/(t)q  t I t ►Umuman olganda, real tebranish konturlari aktiv qarshlikka ham ega bo’lib, konturda to’plangan energiyani bir qismi Issqlik ajralishiga ham sarflanadi (2-rasm). ►Natijada tebranish amplitudasi sekin kamayadi va konturdagi tebranish so’nadi.Real tebranish konturi uchun Om qonunining ko’rinishi quyidagicha bo’ladi. L(I)/(t)IRq/c yoki L(I)/(t)IRq/c0 2-rasm Avtotebranishlar. Tebranishlarni so’nmaydigan qilib tutuib turish texnikada muhim ahamiyatga egadir. Agar real tebranish sistemasi yo’qotadigan energiyaning o’rni to’ldirilib turilsa, unda tebranish so’nmaydigan bo’ladi. Tebranish konturidagi so’nmas tebranishlarni doimiy tashqi manba hisobidan energiya bilan taminlab turiladigan avto tebranishlar juda keng qo’llaniladi va muhim ahamiyatga ega. Bunda tebranishlarning hossalari sistemasining o’zi tomonidan aniqlanadi. So’nmas elektromagnit tebranishlar generatori. Bunday tebranishlar sistemasi vazifasini kichik qarshilikli, induktivlik (L) va (C)dan iborat kontur bajaradi. Tranzistorni kuchlanish bilan ta’minlovchi batareya –tok manbai vazifasini bajaradi. Klapan vazifasini tranzistor bajarib berilishini boshqaradi. (3-rasm). Tebranish konturining g’altagi L bilan maydon orqali bog’langan teskari bog’lanish g’altagi LBOG’ tebranishlarning o’z-o’zidan paydo bo’lishiga xizmat qiladi.Klapan vazifasini esa p-n-p tipdagi tranzistorlar o’taydi.
13)Tomson formulasi
uchta asosiy komponentga ega bo'lishi kerak:rezonansli zanjirKuchaytirgich yoki kalit (vakuum trubkasi, tranzistor yoki boshqa elementda)Bunday generatorning ishlashini ko'rib chiqing.Agar kondansatör C zaryadlangan bo'lsa va u indüktans L orqali shunday zaryadlangan bo'lsa, kontaktlarning zanglashiga olib keladigan oqim soat sohasi farqli o'laroq oqadi, u holda elektron bilan induktiv aloqaga ega bo'lgan o'rashda e paydo bo'ladi. d.s., tranzistorni blokirovka qilish T. O'chirish quvvat manbaidan uzilgan.Keyingi yarim tsiklda, kondansatkichning teskari zaryadi sodir bo'lganda, ulanish o'rashida emf indüklenir. boshqa belgining va tranzistor biroz ochiladi, quvvat manbaidan oqim kontaktlarning zanglashiga olib, kondansatkichni qayta zaryad qiladi.Agar kontaktlarning zanglashiga olib keladigan energiya miqdori undagi yo'qotishlardan kamroq bo'lsa, jarayon kuchaytirgich yo'qligidan ko'ra sekinroq bo'lsa-da, parchalana boshlaydi.Xuddi shu to'ldirish va energiya iste'moli bilan tebranishlar o'chirilmaydi va agar kontaktlarning zanglashiga olib to'ldirilishi undagi yo'qotishlardan oshsa, u holda tebranishlar farqlanadi.Odatda tebranishlarning so'ndirilmagan xarakterini yaratish uchun quyidagi usul qo'llaniladi: zanjirdagi tebranishlarning kichik amplitudalarida tranzistorning bunday kollektor oqimi ta'minlanadi, bunda energiyani to'ldirish uning iste'molidan oshadi. Natijada, tebranish amplitudalari ortadi va kollektor oqimi to'yingan oqim qiymatiga etadi. Baza oqimining yanada oshishi kollektor oqimining oshishiga olib kelmaydi va shuning uchun tebranish amplitudasining ortishi to'xtaydi.

15)elektromagnit to’lqinlar
Elektromagnit toʻlqinlar — vaqt boʻyicha davriy oʻzgaradigan elektromagnit maydon (oʻzaro bogʻlangan Ye elektr va N magnit maydonlar)ning fazoda chekli tezlik bilan tarqalish jarayoni. Oʻzgaruvchi induksiya oqimi uyurma elektr maydonni, u esa, oʻz navbatida, uyurma magnit maydonni uygʻotadi. Tarqalayotgan elektromagnit maydon Elektromagnit toʻlqinlar deyiladi. Elektromagnit toʻlqinlar Koʻndalang toʻlqinlar boʻlib, vakuumda s=3105^ tezlik bilan tarqaladi.Elektromagnit toʻlqinlar xossalariga u tarqalayotgan muhit sezilarli taʼsir koʻrsatadi. Elektromagnit toʻlqinlar boshqa ixtiyoriy toʻlqinlar kabi sinishi, toʻla ichki qaytishi, dispersiya, interferensiya, difraksiya hodisalariga uchrashi mumkin. Elektromagnit toʻlqinlarning barcha xususiyatlari, ularning uygʻonish va tarqalish qonunlari Maksvell tenglamalari yordamida toʻla tavsiflanadi. • Magnit maydonining har qanday o’zgarishi atrofdagi fazoda kuch chiziqlari yopiq bo’lgan, yurmali elektr maydonini vujudga keltiradi. • Vaqt bo’yicha o’zgaruvchi elektr maydoni atrofdagi fazoda magnit maydonini vujudga keltiradi1
tugadiii