Fotokimyoviy va fotobiologik jarayonlar mexanizmlari jarayonlari Reja

Qabul qilish mumkin bo’lgan adekvat tahsirlovchilar tabiatiga ko’ra esa retse’tor quyidagicha tavsiflanadi

• 
  Mexanoretse’torlar- tahsirlovchining mexa-nik energiyasini qabul qilishga moslashgan bo’ladi (teri, tayanch hakatlanish tizimi, eshi-tish va muvozanatni saqlash tizimi retse’tor-lari va yurak-tomir tizimi baroretse’torlari misol bo’ladi);
  
• 
  Xemoretse’torlar- kimyoviy omillar tahsirida qo’zg’alish xususiyatiga ega va bunday retse’torlarga tahm va hid sezuvchi sensor tizim qismlari misol bo’ladi.
  
• 
  Fotoretse’torlar- nur energiyasini nerv im’ulg’siga aylantirish xususiyatiga ega. Bu retse’torlarga ko’z ‘ardasida joylash-gan yorug’lik nur kichini ajratish, rang ko’-rish retse’torlari kiradi.
  
• 
  Termoretse’torlarning – ko’’ qismi orga-nizmning terisida joylashgan, ichki ahzo-larda, markaziy haroratga sezgir retse’-torlar kirib, ular harorat o’zgarishlariga juda sezgir reaktsiya ko’rsatish xususiyatiga ega.
  
• 
  Og’riq retse’torlari – og’riq natijasida ‘aydo bo’luvchi tahsirotni qabul qiluvchi retse’torlar hisoblanib, bu sezgi barcha retse’torlarga kuchli tahsir natijasida ham hosil bo’ladi.
  

• 
  Retse’torlar tuzilish xususiyatiga ko’ra birlamchi sezgir va ikkilamchi sezgir guruhlarga bo’linadi. Masalan, birlamchi sezgir retse’torlarga - hid bilish, sezgi retse’torlari. Ushbu retse’torlarni tah-sirlovchi retse’torning o’zida joylashgan sezgir neyron o’simtalarida nerv signa-liga aylantiriladi. Ikkilamchi sezgir retse’torlarga-ko’rish, tahm bilish, eshitish retse’torlari kirib, bularga tahsirot energiyasi neyronga bevosita emas, balki yuqori sezuvchanlikka xusu-siyatiga ega retse’tor hujayrasi orqali uzatiladi.
  

Ko’rishning biofikaviy asoslari
Ko’rish umurqalilar va bo’g’imoyoqlilarga xos bo’lgan fotoretse’tsiyaning bir turi hisobla-nib ular qabul qilayotgan mahlumotlarning ko’’ qismini ko’rish orqali yotadi. Yuksak orga-nizmlarning ko’rish retse’tori - ko’z o’z-o’zini boshqarib turuvchi tirik sistemadir. Tasvirning to’r ‘ardada fokuslanishi ki’rik-simon muskullar yordamida amalga oshiriladi. To’r ‘ardaga tushadigan yorug’lik miqdori, yoy ‘arda muskullari faoliyati natijasida qorachiq kattaligining o’zgartirilishi orqali boshqariladi.

• 
  Ko’z to’r ‘ardasi tayoqcha va kolbachalar joylashgan bo’lib, ularning nurni sezishda va ko’rish faoliyatida ahamiyati katta.
  
• 
  Bu jarayonda tayoqchalar yorug’likni yaxshi sezadi, kolbachalar esa rang ajratish faoliyatini tahminlaydi.