Фототриангуляция ҳәм фотополигонометрия

Фототриангуляция ҳәм фотополигонометрия

Фототриангуляция ҳәм фотополигонометрия

Фототриангулятсия дегенде, орындағы аникланган таянш пунктлери ҳәм опознакларнинг анықланған планлы координаталарина тыйкарланып аеросуратларда оларды көбейтиў тушуни-лади. Таянш пунктлерди сондай купайтиришнинг бир неше усылы бар; електрон есаплаў машиналары жәрдеминде әмелге асырилатуғын кеңисликдеги аналитик фототриангуляция, универсал ўаотограмметрик әсбаплар жәрдеминде атқарылатуғын ўаото ангулятсия, график фототриангуляция усылар гәпинен болып табылады. График фототриангуляция аеросуратларда график мүеш соғыўдан ибарат. Мүеш учи килиб аеросуративит. орайлық ҳәм на болып табылады ноқатлары алынады. Лекин купча орайлық ноқатларданғана пайдаланылады.

Фототриангуляция ҳәм фотополигонометрия

Орайлықтан үлкен болмаған радиуслы шеңбер ишинде жайлай булиб, аеросуратда оның орнын анық белгилеў мүмкин.

Мәселен, аерофотоаппараттың ўаокус аралығы 190 мм бул аеросуратда орайлық ноқат жайласатуғын шеңбер радиусдың узынлығы шама менен 3, 2 мм болады. Аеросуратларда таянш пунктлерди купайтиришда: а) пәтда пунктлер урни таңланыўы ҳәм белгилениўи; б) марлуналишлар восковкаси дүзилиси; в) фототриангуляция шақапшасы утказилиши; г) шақапша бирдей масштабға келтирилиши ҳәм теңлениўи керек. Аеросуратларда таянш пунктлер урнини белгилеўде урни орында аңсатлық пенен табылатуғын нукталар (бар, егислик ҳәм сол сыяқлы толық мағлыўматлар мүеши, канал, арик, салмалардың кесилискен нуктаси ҳәм бошкалар) ни таңлаў керек.

реже

Фототриангуляция ҳәм фотополигонометрия

Аеросуратларда барлық таянш пунктлер ҳәм опознаклар, орайлық нукталар, трансформациялаў ноқатлары ҳәм байлаў ноқатлар белгилеп қойылыўы керек.

Орайлық ноқатты белгилеў ушын восковка, астролоң ямаса бошка ашық материалдан жасалған палетка аеросурат үстине жабылады ҳәм палеткада аеросуратнинг координата белгилери куйилади, сунгра бул белгилер чизиклар менен тутастирилиб, бас нукта табылады.Кейин орайы бас нуктада болған 60 радиуслы шеңбер сызылады. Шеңбер ишинде жайласқан контур нуктаси орайлық нукта болады. Кейин аеросуратга тушъ менен киши квад раг сызып, орайлық ноқат белгиленеди. Қасында жайласқан аеросуратларда да орайлық нукталар белгиленеди.

Фототриангуляция ҳәм фотополигонометрия

Аеросуратлар бир-бирин буйига 55% тен көбирек қанлап турса, орайлық нукта уш аеросуратда белгиленген болады. Ҳәр бир аеросуратда орайлық ноқатларды тутастирувчи чизик (191- формада 0102, 0, 03, басланғыш юналиш чизиклари деп аталады.

Байлаў нукталар а ҳәм 6 аеросуратларнинг шетинен 1 см ишкеринде, ылажы болғанынша орайлық нуктадан узокрокдан тән ланади. Богловчи нукталар ҳәр бир маршрутда бөлек-ало- хида белгиленеди, негатив аеросуратларда болса шеңбер сызып белгилеп қойлади. Трансформациялаў ноқатлары (х) аеросуратларни бирдей масштабға келтириў ҳәм ўаотоплан дүзиў ушын керек; олараеросуратларнинг бир-бирин буйига ҳәм кесеине қоплайдиган жайларында сайланады. Орында урни анықланған пункт на опознаклар аеросуратларда тушъ менен үшмүешлик ўаормасында сызылады.

Фототриангуляция ҳәм фотополигонометрия

Олар фототриангуляция шақапшасын ориентирлеў ҳәм бирдей масштабға келтириў ушын керек болады. Кейин юналишлар восков каси таярланады. Оның ушын ҳәр бир аеронегатив астына восковка куйилиб, барлық нукталар оған ийне менен тесип түсириледи ҳәм аты ямаса номери жазып қуйылады.

Фототриангуляция ҳәм фотополигонометрия

Орайлық нуктадан барлық ноқатларға жиңишке сызық тартылады. Фототриангулятсия шақапшасы пайда етиў ушын монтаж столининг әйнеги үстине биринши восковка, оның үстине болса, басланғыш чизик ҳәм терис юналишлар (0, 0, ҳәм 0, 01) бир-бирине тугри келетуғын килиб, екинши восковка қөйылады. Бул восковкадаги 01 ҳәм 02 нукталар оралиги биринши базис 69 - ли есапланади.

Фототриангуляция ҳәм фотополигонометрия

Әдетде биринши базис аеросуратларнинг уртача масштабынан 1-2 см узынлаў етип алынады. Бул иккивосковкани үстпе-үст қойып, олардағы чизикларнинг кесилисиў нукталари а, ҳәм ҳ1 ни табамыз.

Үшинши восковка басланғыш чизиги 0, 0, биринши ҳәм екинши восковкалардаги 0. 0, чизикча үстине тугри келетуғын етип қөйылады. О, а, ҳәм 0, 5, чи алдын белгиленген ҳәм 6 нукталар үстинен утиши керек. Егер жумыс туўры атқарылып, үшмүешлик қәтеси юл куйилган дәрежеден аспаса, үшинши восковкани басланғыш чизик йича узгартириб, үшмүешлик қәтесиниңге муўапық барлық богловчи ноқатларға тең оңлаў киритиледи.

Кейинги восковкалар да сол тәрзде жайластырылып, богловчи нукталарининг орны тапилади.

Фототриангуляция ҳәм фотополигонометрия

Барлық восковкалар үстпе-үст қуйилиб, базислари 0, 02, 0, 0, ҳәм басқалар теңлестирилгач, тугри кесиўтириў усылында трансформациялаў ноқатлары (х) дың урни аникланади. Кейин шақапша ноқатлары улыўма восковкага күширилади. Нәтийжеде бирдей масштабға келтирилмаган ҳәм ориентирленбеген фототриангуляция шақапшасы пайда болады. Шақапшаны бирдей масштабға келтириў ҳәм ориентирлеў, яғный редуктсиялаш ушын шақапшаның кеминде 2-3 опозна- ги булиши керек. Фототриангулятсия шақапшасын редуктсия- лашда ўаоторедуктор деп аталатуғын оптикалық -механик әсбаплар - ден пайдаланылады. Кейинги ўақытта сол максадда Н. А. Попов ўаоторедуктори ямаса Ф. В. Дробишев ўаотоепиредуктори ислетилмокда.