Franklarda impеriyaning shakllanishi. Karolinglar

Mеrovinglar hokimiyatining zaiflashuvi. «Yalqov qirollar». Katta еr egaligining o’sishi va shu bilan birga qirol yerlarining kamayib borishi hamda ilgari faqat qirolning o’zigagina tobе bo’lib, unga asosiy tabiiy rеsurslar bеrib kеlgan erkin dеqqonlarning ko’p qismining yo’q bo’lishi natijasida qirol hokimiyati tushkunlikka uchradi. Mеrovinglar sulolasi dеb nom chiqargan Xlodvig sulolasi o’zaro urushlar natija­sida ham zaiflashdi. Xlodvigning nеvara va evaralari o’rtasida bo’lgan qirq yillik urush VI asrning 60-yillari oxiridan to 613 yilgacha davom etdi. Sulolaning ikki avlodi o’rtasida bo’lgan bu dahshatli va qonli kurashda ikki qirolicha ayniqsa katta rol uynadi: biri Avstraziya qiroli Sugibеrtning xotini Brungilda, ikkinchisi Nеystriya qiroli Xilpеrikning xotini Frеdеgonda edi. 613 yilda butun qirollikda hokimiyat Xilpеrik va Frеdеngondaning o’g’li Xlotar II ga o’tdi.
Xlotar II hokimiyati kuchli hokimiyat bo’lmadi. Qirol hokimiyatining e'tibori Xlotar II ning o’g’li Dagobеrt I davrida (629-639) birmuncha oshdi. Dagobеr franklar davlatining sharqdagi chеgaralarini kеngaytirishga urinib, slavyanlarga qarshi yurishlar qildi. Lеqin u o’lgandan kеyin shunday bir davr boshlandiki, 639 yil bilan 751 yil o’rtasidagi butun bir davrni o’sha vaqtdagi kishilarning o’zlari ham «yalqov qirollar» davri dеb atadilar.
VII-VIII asrlardagi Mеrovinglar faqat nomigagina qirol bo’lib, ular qo’lida haqiqiy hokimiyat yo’q edi. Avstraziyaning Pipinlar xonadonidan chiqqan mayordom gеrtsog Pipin II Gеristalskiy 687 yilda Tеrtri yonida bo’lgan jangda raqibi Nеystriya mayordomini tor-mor qilib, shu vaqtdan boshlab butun qirollikni bir o’zi idora qila boshladi. Ammo, shu bilan birga, u Mеroving qirollarining nomigagina qolgan hokimiyatni saqlab kеldi. Aslida esa Pipin Gеristalskiy yangi suloloani boshlab bеrgan edi, bu sulola kеyinchalik uning eng mashhur namoyandasi bo’lgan Karl Buyuk nomi bilan atalgan Karolinglar sulolasi dеb ataldi.
VIII-IX asrlarda frank davlati. Karolinglarning idora qila boshlashi. VII asrning oxiri – VIII asrning boshlarida Frank davlati butunlay parchalanib kеtdi. Pipin Gеristalskiyning g’alaba qozongan bo’lishiga qaramay, Nеystriya va Burgundiya hokimlari hali ham markaziy hokimiyatga bo’ysunmas edilar. Akvitaniya qirollikdan tamoman ajralib chiqdi. Rеynning narigi tomonidagi qabilalar – allеmanlar, frizlar, sakslar va bavarlar ham ajralib chiqdi. Janubi-g’arbda arablar xavf tug’dira boshladilar. Lеkin yangi sulola ana shunday og’ir bir sharoitda qirollikning harbiy kuchlarini qaytadan tashkil etib, tashqi dushmanga zarba bеrishga muvaffaq bo’ldi.
Pipin Gеrnstalskiyning o’g’li Karl Martеll («To’qmoq») mayordom-gеrtsog sifatida 715 yildan 741 yilgacha idora qildi. U g’ayratli va istе'dodli lashkarboshi edi. Rеyn­ning narigi tomonida frank davlatini tikladi. Bu qabilalarning hammasi franklarga yana hiroj to’laydigan bo’ldi.
Franklarning Karl Martеll tomonidan takomillashtirilgan yangi qo’shini (yaxshi qurollangan, qisman profеssional otliq askarlar tashkil qilingan edi, piyoda askarlar ham uning ahamiyatini qisman saqlab qolgan edi) arablar bilan bo’lgan to’qnashishda juda yaxshi ish ko’rsatdi.
732 yil oktyabrida Karl Martеll o’z qo’shini bilan Puatеga yaqin joyda arablar bilan bo’lgan uch kunlik jangda g’alaba qozondi. Bu jangda erishgan g’alabasi uchun ham mayordom-gеrtsog «to’qmoq» dеgan laqab oldi.

Franklar imperiyasi (Franklar davlati). Merovinglar va Karolinglar sulolalari. Merovingiylarning Franklar davlatining tashkil topishi. Klovis va uning vorislari Merovingian davridagi Franklar davlatida Royal man
V-VI asrlarda. Franklar hali ham jamoaviy, qabilaviy aloqalarni saqlab qolishgan, franklar o'rtasida ekspluatatsiya munosabatlari rivojlanmagan va Xlodviganing harbiy yurishlari paytida hukmron elitada shakllangan franklar xizmat zodagonlari ko'p emas edi.
Siyosiy jihatdan Merovinglar qo'l ostidagi Franklar qirolligi yagona davlat emas edi. Klovisning o'g'illari, uning o'limidan so'ng, yuz yildan ko'proq vaqt davomida qisqa tanaffuslar bilan davom etgan o'zaro urushni boshladilar. Lekin aynan shu davrda yangi ijtimoiy-sinfiy munosabatlarning shakllanishi sodir bo'ldi. Franklar zodagonlarini o'ziga jalb qilish uchun qirollar yerlarni keng taqsimlash amaliyotini o'tkazdilar. Beg'araz qilingan erlar merosxo'r va erkin olib qo'yiladigan mulkka aylandi ( allodoma). Asta-sekin jangchilar feodal yer egalariga aylantirildi.
Dehqonlar orasida ham muhim o'zgarishlar ro'y berdi. Markda (franklar orasidagi dehqon jamoasi) yerga xususiy mulkchilik (allod) oʻrnatildi. Dehqonlarning mulkiy tabaqalanishi va yersizligi jarayoni kuchaydi, bu feodallarning shaxsiy erkinliklariga hujumi bilan birga kechdi. Qullikning ikki shakli mavjud edi: yordami bilan prekariya va maqtovlar. Precarie shartnoma deb atalgan, unga ko'ra feodal dehqonga ma'lum vazifalarni bajarish sharti bilan yer uchastkasi bergan, rasmiy ravishda bu shartnoma shaxsiy qaramlikni o'rnatmagan, balki qulay shart-sharoit yaratgan.
Sharh o'zini feodal homiyligiga o'tkazishni nazarda tutgan. U yerga egalik huquqini xo'jayinga keyinchalik xo'jalik yuritish shaklida qaytarish, "zaif" ning homiysiga shaxsiy qaramligini o'rnatish va uning foydasiga bir qator vazifalarni bajarishni nazarda tutgan.
Bularning barchasi asta-sekin franklar dehqonlarining qullikka aylanishiga olib keldi.
Franklarning ilk sinfiy jamiyatidagi ijtimoiy va sinfiy tafovutlar, 5-asrga oid franklarning huquqiy yodgorligi Salic haqiqatidan dalolat beradi, qullar pozitsiyasida eng aniq namoyon bo'ldi. Biroq qul mehnati keng tarqalmagan. Qul, erkin jamoa-frankdan farqli o'laroq, narsa hisoblangan. Uning o'g'irligi hayvon o'g'irligiga teng edi. Qulning ozod odam bilan turmush qurishi ikkinchisining erkinligini yo'qotishiga olib keldi.
Salic haqiqat, shuningdek, franklar orasida boshqa ijtimoiy guruhlar mavjudligiga ishora qiladi: zodagonlarga xizmat qilish, tekin franklar(jamoa) va yarim erkin litalar. Ularning orasidagi farqlar iqtisodiy emas, balki ijtimoiy-huquqiy edi. Ular asosan shaxsning kelib chiqishi va huquqiy maqomi yoki bu shaxs mansub bo'lgan ijtimoiy guruh bilan bog'liq edi. Franklarning huquqiy tafovutlariga ta'sir etuvchi muhim omil qirollik xizmatiga, qirol otryadiga, vujudga kelayotgan davlat apparatiga mansublik edi. Bu farqlar eng yaqqol ifodalangan pul kompensatsiyasi tizimida shaxslarning hayoti, mulki va boshqa huquqlarini himoya qilishga xizmat qilgan.
Qullar bilan bir qatorda alohida toifadagi shaxslar - yarim erkin litalar ham mavjud bo'lib, ularning hayoti yarim erkin veergeld bilan 100 solidi bilan baholangan. Lit o'z xo'jayiniga shaxsan va moddiy jihatdan qaram bo'lgan franklar jamoasining pastroq aholisi edi. Litas shartnomaviy munosabatlarga kirishishi, sudda o'z manfaatlarini himoya qilishi, xo'jayin bilan birgalikda harbiy yurishlarda qatnashishi mumkin edi. Lit, xuddi qul kabi, xo'jayini tomonidan ozod qilinishi mumkin edi, ammo u o'z mulkini saqlab qoldi. Jinoyat uchun litu, qoida tariqasida, qul bilan bir xil jazo, masalan, ozod odamni o'g'irlash uchun o'lim jazosi bo'lishi kerak edi.
Franklar qonuni ham franklar jamiyatining mulkiy tabaqalanishi boshlanganidan dalolat beradi. Salic Haqiqat xo'jayinning xizmatkorlari yoki hovli xizmatkorlari - qullar (uzum yetishtiruvchilar, kuyovlar, cho'chqachilar va hatto zargarlar) xo'jayinning xo'jaligiga xizmat qilishlari haqida gapiradi.
Shu bilan birga, Salic haqiqati jamoa tartibining etarli darajada mustahkamligidan, dalalar, o'tloqlar, o'rmonlar, cho'l yerlarga jamoaviy egalik qilishdan, jamoa dehqonlarining jamoaviy yer ajratishda teng huquqliligidan dalolat beradi. Salic haqiqatida yerga xususiy mulkchilik tushunchasining o'zi yo'q. U faqat allodning kelib chiqishini aniqlaydi, bu nasl-nasabni erkak chizig'i orqali meros qilib o'tkazish huquqini ta'minlaydi. Franklar o'rtasidagi ijtimoiy sinfiy tafovutlar yanada chuqurlashishi allodning xususiy feodal yer mulkchiligining dastlabki shakliga aylanishi bilan bevosita bog'liq edi. Allod - erkin franklarning ajraladigan, meros qilib olinadigan yerga egalik huquqi - yerga bo'lgan jamoa mulkchiligining parchalanishi jarayonida shakllandi. Bu, bir tomondan, feodallarning patrimonial yer egaligining, ikkinchi tomondan, ularga qaram bo'lgan dehqonlarning yer egaligining paydo bo'lishiga asos bo'ldi.
Franklar o'rtasidagi feodallashuv jarayonlari 6-7-asrlardagi bosqinchilik urushlari davrida, Shimoliy Galliyadagi Gallo-Rim mulklarining muhim qismi franklar qirollari, xizmat qiluvchi aristokratiya qo'liga o'tganda kuchli turtki bo'ladi. qirollik jangchilari. Zabt etilgan yerni tasarruf etish huquqini qo'lga kiritgan podshohga ma'lum darajada vassal qaramligi bilan bog'liq bo'lgan xizmatchi zodagonlar yer, chorva mollari, qullar, koloniyalarning asosiy egasiga aylanadi. U frank qirollari xizmatiga kiradigan Gallo-Rim aristokratiyasining bir qismi bilan to'ldiriladi.
Franklar jamoa tuzumlari va gallo-rimliklarning kech Rim xususiy mulk tartiblari to'qnashuvi, tabiatan juda xilma-xil ijtimoiy tuzilmalarning birga yashashi va o'zaro ta'siri yangi tuzilmalarning yaratilishini tezlashtirdi. feodal munosabatlari. 7-asrning o'rtalarida allaqachon. shimoliy Galliyada feodal shakllana boshlaydi fiefdom erning xo'jayin (domen) va dehqon (ushlash) ga xarakterli bo'linishi bilan. Galliyani bosib olish davridagi “oddiy erkin odamlar”ning tabaqalanishi ham jamoa yerlarini oʻzlashtirib olish hisobiga jamoa elitasining mayda mulklarga aylanishi tufayli sodir boʻldi.
VI-VII asrlarda feodallashuv jarayonlari. Galliya janubida shimoldagi kabi tez rivojlanishga erishilmadi. Bu vaqtda frank mustamlakachiligining hajmi unchalik katta bo'lmagan, Gallo-Rim zodagonlarining ulkan mulklari saqlanib qolgan, qullar va ustunlar mehnatidan keng foydalanishda davom etgan, ammo bu erda chuqur ijtimoiy o'zgarishlar, asosan, keng tarqalgan. yirik cherkov yer egaligining o'sishi.
5-6 asrlar G'arbiy Evropada xristian cherkovining kuchli mafkuraviy hujumi boshlanishi bilan belgilandi. O'nlab yangi paydo bo'lgan monastir va cherkovlarning vazirlari odamlarning birodarligi, kambag'al va azob-uqubatlarga yordam berish, boshqa axloqiy qadriyatlar haqida va'z qildilar.
Galliya aholisi, episkoplar boshchiligidagi ruhoniylarning ma'naviy ta'siri ostida, o'tish davrida kechirimga erishish uchun muqaddas otalarning shafoatiga tayangan holda, nasroniy dogmalarini, qutqarish g'oyasini tobora ko'proq qabul qila boshladilar. boshqa dunyoga. Diniy ong hukmronligi ostida tinimsiz urushlar, vayronagarchiliklar, zo'ravonliklar, kasalliklar keng tarqalgan davrda, tabiiyki, odamlarning e'tibori o'lim, o'limdan keyingi hukm, jazo, do'zax va jannat kabi masalalarga qaratildi. Cherkov poklik va do‘zax qo‘rquvidan o‘zining g‘arazli manfaatlari yo‘lida foydalana boshladi, ham hukmdorlar, ham oddiy odamlar hisobidan ko‘plab xayr-ehsonlarni, jumladan, yer in’omlarini yig‘ib, to‘pladi. Cherkov yer egaligining o'sishi cherkovning Xlodvidan yerdan voz kechishi bilan boshlandi.
Cherkovning o'sib borayotgan g'oyaviy va iqtisodiy roli ertami-kechmi uning kuch da'volarida o'zini namoyon qilolmaydi. Biroq, o'sha paytdagi cherkov hali siyosiy tuzilma emas edi, episkoplar boshchiligidagi odamlarning o'ziga xos ma'naviy hamjamiyatini ifodalovchi yagona tashkilotga ega emas edi, an'anaga ko'ra, eng muhimi Rim episkopi hisoblangan. keyinchalik papa unvonini olgan.
Cherkovning er yuzidagi "Masihning hokimlari" sifatidagi faoliyatiga shohlar ham tobora ko'proq aralashib, o'zlarining o'ta beqaror hokimiyatini mustahkamlash uchun o'zlarining yaqin sheriklaridan yepiskoplarni tayinladilar, cherkov kengashlarini chaqirdilar, ularga raislik qildilar, ba'zan teologik muammolar haqida gapirdilar. . 511 yilda Klovis tomonidan chaqirilgan Orlean cherkov kengashida qirollik ruxsatisiz bironta ham oddiy odamni cherkovga kiritish mumkin emasligi to'g'risida qaror qabul qilindi. Orlean cherkovi kengashining 549 yildagi keyingi qarori nihoyat qirollarning episkoplarni tayinlashni nazorat qilish huquqini ta'minladi.
Bu dunyoviy va diniy hokimiyatning tobora chambarchas bog'liq bo'lgan davri edi, episkoplar va boshqa diniy arboblar hukumat organlarida o'tirdilar va mahalliy fuqarolik boshqaruvi yeparxiya ma'muriyatlari tomonidan amalga oshirildi.
7-asr boshlarida Dagobert I ostida. cherkov funktsiyalarini boshqarish sharaf yo'lining ajralmas qismiga aylandi, shundan so'ng yaqin qirol bir vaqtning o'zida mahalliy hukmdorlar - graflar va episkoplar bo'ldi; yepiskoplar shaharlar va uning atrofidagi qishloq aholi punktlarini boshqarish, pul zarb qilish, soliqqa tortiladigan yerlardan soliq yig'ish, bozor savdosini nazorat qilish va hokazolar odatiy hol emas edi.
Yirik cherkov xo'jaliklariga ega bo'lgan yepiskoplarning o'zlari paydo bo'lgan feodal ierarxiyasida tobora yuqori o'rinni egallay boshladilar, bu esa ruhoniylarning feodal elita vakillari bilan taqiqlanmagan nikohlari bilan yordam berdi.
Feodal munosabatlarining jadal rivojlanishi 7-9-asrlar bilan tavsiflanadi. Hozirgi vaqtda Franklar jamiyatida mavjud qishloq xo'jaligi inqilobi, yirik feodal yer mulkchiligining keng yoyilishiga, jamoa tomonidan yer va erkinlikdan mahrum boʻlishiga, feodal magnatlarning xususiy hokimiyatining oʻsishiga olib keldi. Bunga bir qator tarixiy omillarning ta'siri yordam berdi. VI-VII asrlardan boshlangan. yer egalari oʻrtasidagi nizolar bilan kechgan yirik yer egalarining kuchayishi Merovinglar podsholigining moʻrtligini ochib berdi, bu yerda mahalliy zodagonlarning boʻysunmasligi yoki aholining soliq yigʻishga qarshilik koʻrsatishi natijasida ichki chegaralar u yerda va u yerda vujudga kelgan. Bundan tashqari, 7-asr oxiriga kelib. franklar bir qancha yerlarni yo'qotib, haqiqatda Luara va Reyn o'rtasidagi hududni egallab olishdi.
Markaziy hokimiyatga keng tarqalgan bo'ysunmaslik sharoitida davlat birligini mustahkamlash muammosini hal qilishga urinishlardan biri 614 yilda Parijda bo'lib o'tgan "prelatlar va zodagonlar" cherkov kengashi edi. Kengash tomonidan qabul qilingan farmonda “qo‘zg‘olonlarni va g‘arazli shaxslarning mag‘rur hujumlarini qattiq bostirish”, “mansabdor shaxslar, soliqchilarning savdo joylarida o‘z vakolatlarini o‘zlashtirish va suiiste’mol qilish” uchun jazo bilan tahdid qilingan, biroq ayni paytda fuqarolik huquqini cheklab qo‘ygan. sudyalar va soliq yig'uvchilar cherkov erlarida bo'lib, ularning daxlsizligining qonuniy asosini yaratdilar. Bundan tashqari, kengash qaroriga ko'ra, yepiskoplar bundan buyon "ruhoniylar va xalq tomonidan" saylanishi va saylov natijalarini tasdiqlash bo'yicha qirolning yagona huquqini saqlab qolishlari kerak edi.
Eng avvalo, ularning yer resurslarining tugashi franklar qirollari hokimiyatining zaiflashishiga olib keldi. Tarqatish Franklar qirollari yer zodagon oilalar kuchining o'sishiga va qirol hokimiyati mavqeining zaiflashishiga olib keldi. Vaqt o'tishi bilan zodagonlarning mavqelari shunchalik mustahkamlandiki, ular mohiyatan davlatni boshqarib, egallab oldilar. mayor lavozimi. Bu vaqtda faqat yangi grantlar, yer egalariga yangi huquqlar berish, yangi lordlik-vassal aloqalarini o'rnatish asosida qirol hokimiyatining mustahkamlanishi va Franklar davlati birligini tiklashi mumkin edi. Bunday siyosatni 751 yilda qirollik toji ularga topshirilgunga qadar mamlakatni amalda boshqargan karolingiyaliklar olib borishgan.
VII-VIII asrlar oxirida. mer lavozimi yangi sulolaga asos solgan karolingiyaliklarning zodagon va badavlat oilasining meros mulkiga aylanadi.
Armiya. Feodal davlat taraqqiyotining dastlabki bosqichlarida armiya xalqdan ajratilmagan. Bo'lgandi fuqarolar qo'zg'oloni siyosiy hayotda faol ishtirok etgan. 5-asr oxiri - 6-asr boshlarida. u hali ham qabilaviy asosda qurilgan. Merovinglar davrida erkin dehqon qirol hokimiyatining asosiy tayanchi edi. Xalq militsiyasi erkin jamoa a'zolari-franklardan iborat bo'lib, ular sudda, tartibni himoya qilishda qatnashgan. Bu qo'llab-quvvatlash saqlanib qolgan ekan, qirol hokimiyati yer egalarining hokimiyatga bo'lgan da'volariga qarshilik ko'rsatishi mumkin edi.
Qurolli xalqning ma'muriyatdan chetlatilishi 7-asrda to'ldirilgan franklar armiyasining qabilaviy asoslarining yemirilishining bevosita natijasi edi. Gallo-rimliklar, erkin prekaristlar. Franklarning harbiy tashkilotiga Rim institutlari ta'sir ko'rsatdi. Shunday qilib, garnizon xizmati joriy etildi, harbiy otryadlarni mahalliy amaldorlarga bo'ysundirish, podshoh tomonidan minglab qo'mondon va yuzboshilarni tayinlash.