Frazeologik birliklar obrazlilik va emotsional ekspressivlikni yuzaga keltiruvchi eng muhim vosita

Ключевые 
слова: 
фразеологизмы, 
образность, 
эмоционально-
экспрессивность, одухотворенность, культура, нравственное убеждение, 
языкознание, словосочетание. 
 
 

---

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 1 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
651 
w
www.oriens.uz
January 
2022
 
KIRISH 
Mamlakatimiz istiqlolga erishishi tufayli o‘zbek xalqining madaniy-ma’naviy
hayotiga ulkan ijobiy o‘zgarishlarning yuzaga kelishiga sabab bo‘ldi. Istiqlol tufayli 
milliy qadriyatlarimiz tiklanmoqda, xalqimizning ma’naviyati, madaniyati, axloqiy 
e’tiqodlari milliy ruh va yangi mazmun bilan tiklanmoqda. Ma’naviyatimizning asosi 
bo‘lgan adabiy tilimizni yanada rivojlantirish, xalqimizning asrlar davomida 
shakllangan milliy-ma’naviy qadriyatlarini tiklash, ajdodlarimiz tomonidan yaratilgan 
ma’naviy merosni o‘rganish, mustaqillik mafkurasini badiiy ijod sohasida, ta’lim 
jarayonida yoshlarimiz ongiga singdirish bugungi kunning eng dolzarb vazifalaridan 
biriga aylanib bormoqda. Hozirgi kunda frazeologik majmuani ilmiy o`rganishga 
katta e’tibor berilmoqda. Shunday tadqiqotlar natijasida frazeologiya tilshunoslikning 
alohida sohasi sifatida qaror topdi. Bu holat nutqda keng qo`llab kelinayotgan 
frazeologizmlarni yanada chuqurroq ilmiy tadqiq etishni taqazo qiladi.
So`zlar tilning barcha leksik, semantik, grammatik sohalarida keng 
o`rganilayotgan bo`lsada frazeologizmlar, bu sathlarda har tomonlama o`rganildi 
deya olmaymiz. Frazeologizmlarning ma’no tarkibi, ma’no taraqqiyoti, hosil bo`lish 
yo`llari, lingvokulturologik va kognitiv talqini kabilar o`z tadqiqotchilarini talab 
qiladi. O`zbek tilshunosligida frazeologizmlarning semantik, grammatik, uslubiy 
tadqiqotiga doir qator ishlar mavjud. Ammo frazeologizmlarni o`rganishda o`zbek 
milliy 
madaniyati, 
milliy 
koloritidan, 
turmush 
tarzidan 
kelib 
chiqib 
yondashish,ularning lingvokulturologik va kognitiv talqini kabi masalalar hozirgi 
tilshunoslikning dolzarb muammolari sarasiga kiradi va bu jihati bilan mavzu 
dolzarblik kasb etadi.
Tilimizning leksik boyligini tashkil etuvchi frazeologizmlar tilshunoslarning 
doimo diqqat e’tiborida bo‘lgan. Frazeologizmlar murakkab til hodisasi sifatida ikki 
yoki undan ortiq komponentlardan tashkil topadi. Shu ma’noda ularni amaliy va 
ilmiy o‘rganish o‘ziga xos yondashuvni, o‘ziga xos metod va usulni taqozo etadi. 
O‘zbek tilshunosligida iboralar grammatik, semantik, uslubiy yo‘nalishda o‘rganilgan.
O‘zbek tilshunosligida frazeologiya asoschisi filologiya fanlari doktori professor 
Sh.Rahmatullayev hisoblanadi. U o‘zining qator ilmiy tadqiqotlarida iboralarning til 
hodisalari bilan o‘xshash va farqli xususiyatlari va grammatik tabiatini o‘rgandi, ilk 
bor o‘zbek frazemalarining izohli lug‘atini tuzdi. Bu lug‘atda iboralarning ma’nosini 
izohlab bergan. Uning o‘zbek tilidagi frazeologik birliklarga xos grammatik-leksik, 
semantik xususiyatlarga bag‘ishlangan bir qancha maqolalari, qo‘llanmalari va 
monografiyalari e’lon qilingan. Jumladan, “O‘zbek tilida frazeologik birliklarning 
asosiy semantik turlari haqida” (1956), “Sintaktik tahlilda frazeologik birliklar ustida 

---