Fuko mayatnigi - Yerning oʻz oʻqi atrofida aylanishini tasdiqlovchi tajribani namoyish qiladigan qurilma. Fuko mayatnigi uzun sim yoki ipga osilgan ogʻir yuk bulib, u har qanday vertikal tekislikda tebrana olishi kerak. Agar Fuko mayatnigini vertikaldan ogʻdirib, qoʻyib yuborilsa, unga taʼsir qiluvchi ogʻirlik kuchi va ipning taranglik kuchi hamma vaqt mayatnikning tebranish tekisligida yotadi hamda bu tekislikni yulduzlar bilan bogʻlangan sanoq tizimiga nisbatan bura olmaydi. Yerda turgan va Yer bilan birga aylanayottan kuzatuvchi Fuko mayatnigi ning tebranish tekisligi Yerga nisbatan uning aylanishiga teskari yunalishda sekin burilayotganini koʻradi. Xuddi shu hol Yerning oʻz oʻqi atrofida aylanishini isbotlaydi. Uz. 67 m boʻlgan birinchi Fuko mayatnigini fransuz fizigi J.B.L.Fuko 1851-yilda Parijdagi Panteon binosiga oʻrnatdi. SanktPeterburgdagi Isaak ibodatxonasiga oʻrnatilgan Fuko mayatnigining uz. 98 m boʻlgan.
Tajriba paytida Fuko og'irligi 28 kg bo'lgan yukni oldi va gumbazning yuqori qismidan 67 m uzunlikdagi simga osib qo'ydi, yuk oxirida olim metall nuqtani o'rnatdi. Mayatnik dumaloq panjara atrofida tebranib turar, uning chetiga qum quyilgan edi. Sarkacın har bir tebranishi bilan, yukning pastki qismiga mahkamlangan o'tkir novda, oldingi joydan taxminan uch millimetrga qum tushirdi. Taxminan ikki yarim soat o'tgach, mayatnikning hilpiragan tekisligi polga nisbatan soat yo'nalishi bo'yicha aylanayotgani aniq bo'ldi. Bir soat ichida tebranishlar tekisligi 11 ° dan ko'proq burildi va taxminan 32 soat ichida u to'liq inqilob qildi va avvalgi holatiga qaytdi. Shunday qilib Fuko, agar Yer yuzasi aylanmasa, Fuko mayatnik tebranish tekisligining o'zgarishini ko'rsatmasligini isbotladi. - Tajriba paytida Fuko og'irligi 28 kg bo'lgan yukni oldi va gumbazning yuqori qismidan 67 m uzunlikdagi simga osib qo'ydi, yuk oxirida olim metall nuqtani o'rnatdi. Mayatnik dumaloq panjara atrofida tebranib turar, uning chetiga qum quyilgan edi. Sarkacın har bir tebranishi bilan, yukning pastki qismiga mahkamlangan o'tkir novda, oldingi joydan taxminan uch millimetrga qum tushirdi. Taxminan ikki yarim soat o'tgach, mayatnikning hilpiragan tekisligi polga nisbatan soat yo'nalishi bo'yicha aylanayotgani aniq bo'ldi. Bir soat ichida tebranishlar tekisligi 11 ° dan ko'proq burildi va taxminan 32 soat ichida u to'liq inqilob qildi va avvalgi holatiga qaytdi. Shunday qilib Fuko, agar Yer yuzasi aylanmasa, Fuko mayatnik tebranish tekisligining o'zgarishini ko'rsatmasligini isbotladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
