Futbolga oid terminlar xususida

Futbolga oid terminlar xususida
Futbol olamida uchrab turadigan “mundial“, “xettrik” , “penalti” kabi iboralarni kimningdir ko’magisiz fahmlay olamiz. Ammo ba’zi yangi so’z va iboralar tilimizga futbol orqali kirib kelmoqdaki, ularning ma’no-mazmunini qay darajada bilayabmiz va ularni to’g’ri o’rinda ishlata olyabmizmi? Buni bilish ancha mushkul ishga aylanib bormoqda.
Termin (lot.terminus-chek,chegara ) Fan, texnika kasb- hunarning biror sohasiga xos muayyan bir tushunchaning aniq va barqaror ifodasi bo’lgan so’z yoki so’zlar birikmasi. Quyida futbolga oid ayrim terminlar xususida:
Come back - qaytish. Bu so’z asosan oldingi o’yinda yutqazib joriy o’yinda esa yutayotgan jamoaga nisbatan berilgan ta’rif. Bir tomondan qaraganda o’z ma’nosida ishlatilgan ko’rinadigan bu ibora yolg’iz shahsga nisbatan ham ishlatilishi bilan xarakterlidir. Masalan: Bugun Liverpul come back qildi. Ranaldudan kutilmagan come back.
Assist - golli uzatma. Aslida inglizchada assistance - “yordam” so’zidan olingan bo’lib, biror ishni qilishda yordam bergan kishiga nisbatan ishlatilgan. Hozirda shunga yaqin – “gol urishga yordamlashish”ma’nosida futbolga ko’chgan.
Pas – uzatma.
Extra time – qo’shimcha vaqt. Odatda 1- va 2- bo’limlar oxirida o’yinning asosiy vaqtiga qo’shimcha tarzda beriladigan vaqt. O’yinning asosiy vaqtidagi to’xtalishlar uchun qo’shiladi.
Fint – aldash, aldab o’tish. Italyancha finta – “aldash” so’zidan olingan bo’lib o’z ma’nosiga munosib harakat uchun qo’llaniladi.
Pley-off – (ing. play – “o’ynamoq”) , off – o’chirmoq. Futbol turnirida jamoalarning guruh bahslaridan chiqqandan keyingi yakkama-yakka o’yinlariga nisbatan ishlatiladi. Bunda g’alaba qilgan jamoa keying bosqichga chiqadi, yutqazgan jamoa musobaqani tark etadi. Shunga ko’ra play-off ( ya’ni o’yin yoki maglubiyat, uchish ) iborasi shunday vaziyatga nisbatan ishlatiladi.
Futboldagi ba’zi yangi terminlar o’z ma’nosida kelsa, ba’zilari so’zning o’z manosida bo’lmay, ba’zi metaforik ko’chimlar tufayli so’zning ma’nosi futbolchining xatti-harakatlariga ko’chadi. Masalan:
Autsayder – (ing.ovchi) Musobaqalarda jadvalning oxirgi o’rinlarida turgan jamoa. Musobaqadan chiqib ketishiga bir o’yinda qolganda raqibini yirik hisobda mag’lubiyatga uchratib turnirda o’z o’nini saqlab qolgan jamoaga aytiladi. Autsayder ba’zida tezkor hujumchilarga nisbatan ham ishlatiladi.
Favorit – (amerikan English favourite – yoqirgan kasb/narsa/kishi) kabi ma’nolarni anglatsada, sprtda qaysi tomon yaqqol kuchli va ustun ko’rinsa o’sha tomonga nisbatan ishlatiladigan ibora.
Dramataik o’yin – bir vaqtning o’zida quvonchli, his-hayajonli va murakkab vaziyatlarga boy bo’lgan o’yin.
Seyv - darvozabon hujumchining bergan zarbasini mahorat bilan qaytarishi.
Agent – ( ing. agent) – “vakil” ma’nosida keladigan bu so’z futbo olamida ancha kengroq ma’noga ega. Har bir futbolchining ishongan odami uning nomidan rasmiy ravishda ish olib boradi. Ushbu shaxs klublar bilan futbolchining maoshi xususida savdolashadi, futbochining huquq va majburiyatlari bo’yicha bitimlar tuzadi. O’sha shaxslar agent deyiladi.
Erkin agent – shartnoma muddati tugagan futbolchi.
Matchday – o’yin kuni. Aniqrog’i kuchlari teng jamoalar o’rtasida bo’lib o’tadigan o’yin kuni. Bundan tashqari