Fyodor Dostoyevskiy. Kulgili odamning tushi (hikoya)

olardilar. Ha, albatta, men ko‘rgan tushimning taassuroti
bilan mag‘lub bo‘lib qolardim, mening zada, pajmurda
yuragimda faqat shu hisgina omon qolgan bo‘lardi. Ammo
ko‘rgan tushimning haqiqiy manzaralari, shakllari shu
darajada uyg‘unlik kasb etgan, shu darajada dilbar, go‘zal
va haqqoniy ediki, men uyg‘onib ularni o‘zimizning nochor
so‘zlarimiz bilan ifoda etmoqqa ojiz edim, ular o‘z-o‘zidan
miyamda boshqacharoq tus olishi tayin edi, men
haqiqatan ham taassurotlarni o‘zimdan qo‘shib-chatib
yozishim mumkin, ayniqsa, ularni qancha bo‘lmasin,
yetkazishga, buning ustiga tezroq yetkazishga jon-dildan
oshiqayotgan paytimda. Ammo men qanday qilib ularning
yuz berganiga ishonmay? Ular balki men aytganimdan
ko‘ra ming marta a’loroq, nurliroq, quvonchliroq
bo‘lgandir? Kelingki, uni tush ham deylik, biroq tamomila
uydirma bo‘lishi mumkin emas. O, bilasizmi, men sizga bir
sirni aytaman: bular bari, ehtimolki, hech qanaqa tush
emasdir. Chunki bu yerda shunday ravshan voqealar yuz
berdiki, bunday haqiqatlar ikki dunyoda tushda xayolga
kelishi mumkin emas. Mayli, bu tushni qalbimning bir ijodi
deylik, lekin ko‘nglimning o‘zi keyin men yetishgan
haqiqatni yuzaga keltira olarmidi? Qanday qilib men
shunday ulug‘vor haqiqatni ichimdan to‘qib chiqarishim
mumkin? Qanday qilib mening shu maydakash yuragim va
shu injiq, arzimas aqlim haqiqatni shunday chuqur inkishof
etish darajasiga ko‘tarildi? O, mana bu so‘nggi voqea esa
sizning hukmingizga havola: men shu vaqtgacha bir
narsani yashirgandim, endi haqiqatni oxirigacha aytaman.
Gap shundaki, men — yaramas — ularning barini yo‘ldan
ozdirdim.

---