Fyodor Dostoyevskiy. Kulgili odamning tushi (hikoya)

bundan keyin ham hech qachon hech nima bo‘lmasligiga
ishonch hosil qildim. Shunda men birdaniga odamlardan
og‘rinmaydigan,
 
ularning
 
bor-yo‘qligini
 
ham
payqamaydigan bo‘ldim. Bu hatto arzimas mayda-
chuydalarda ham ko‘rinib qoldi. Masalan, men ko‘chadan
o‘tayotib odamlarga urilib ketaverardim. Yo‘q, bu
o‘ychanligimdan emas edi, men unda o‘ylashni butunlay
bas qilgan edim. Menga shunchaki hamma narsa baribir
edi. Dunyodan osuda bo‘lib, biror muammoni hal etsam-
ku, xudoga shukronalar o‘qirdim-a, lekin men hech vaqoni
hal etmadim. Esiz, bir dunyo masala bor edi-ya. Ammo

---

menga baribir bo‘lib qoldi va jamiki jumboqlar mendan
uzoqlashdi-ketdi.
Buni qarangki, shundan keyin men haqiqatga yetishdim.
Men unga bultur uchinchi noyabr kuni yetishgan bo‘lsam,
undan keyingi hayotimning har bir soniyasini ham xotirlay
olaman. O‘shanda zim-ziyo kecha edi. Men soat o‘nga
yaqin uyga qaytdim. Esimda, hatto tabiatning o‘zida ham
bundan ortiq zulumot bo‘lishi mumkin emas, deb o‘yladim.
Yomg‘ir tun bo‘yi yog‘di, bu — sovuq, bexosiyat, hatto
qandaydir vahimali, odamlarga ro‘y-rost yomonlik
sog‘ingan yomg‘ir edi, ha, men buni yaxshi eslayman. Soat
o‘n birlarda esa yomg‘ir birdan tindi, atrofni bo‘g‘iq
rutubat qopladi, havo namchil, sovuq edi. Ko‘chadagi har
bir toshdan ham, jinko‘chalarning uch-uchlaridan ham
og‘ir bug‘ ko‘tarilardi. Shu paytda hamma chiroqlar o‘chib
qolsa qanday soz bo‘lardi-ya. Chiroqlar borligi ko‘ngilni
xira qiladi, chunki ular shunday bir rasvo manzarani
yoritib turadi-da. Shu kuni men tuz totmadim hisob,