G. E. Karlibaeva, N. S. Matjanov fiZika ham astronomiya oqitiw metodikasi

Grafikaliq usil: 
Abscissa kosheri boymsha qozgahs waqtm, al 
ordinata kosheri boymsha denelerdin xi ham X
2
koordinatalarm 
qoyamiz. Denelerdin qozgalis tenlemelerin jazamiz:
= t\ t \
хг = x02 + v2t
Onda koordinatanm waqitqa baylamsi suwrette korsetilgen
1 ham 2 tuwrilar menen aniqlanadi.
С kesilisiw noqatman denelerdin ushirasiw waqtm ham 
koordinatasm tabamiz: t=30 s; 
xi=x2=150 
m. Demek, birinshi 
dene ekinshi deneni 30 s tan keyin quwip jetedi eken. Grafikten 
korinip turgamnday denelerdin onn awistiriwi saykes turde: 
birinshisiniki 150 m, al ekinshisiniki 60 m.
3-misal. Massasi 1 kg bolgan raketada 200 g porox bar. Ol 
500 m biyiklikke vertikal koteriledi. Porox birden partladi dep 
esaplap, gazdin shigiw tezligin tabm.

---

Berilgeni:
mx = 1 kg;
m2 -  '200g = 0,2kg; 
h - 500нг.
Tabiw kerek: иг -?
Sheshiliwi: Bul 
misaldi 
sheshiwde impulstin saqlaniw mzami 
formulasinan paydalanamiz ham buljerde tomendegilerdi esapqa
Daslepki waqitta raketa ham porox tinishhqta tur dep 
esaplaymiz, onda tenliktin shep tarepi nolge ten boladi:
Bul jerde tezlikler bir-birine qarama-qarsi. Misali raketa 
joqanga qaray ushsa, porox gazi tomenge qaray ushadi. Demek 
fonnuladagi «+» ornma «-» belgisi tusedi ham gaz tezligin 
tabamiz:
Bul tenlemelerden korinip turgamnday bizge raketa tezligi 
belgisiz, om biyiklik formulasinan tabamiz:
alamiz.
/w,i9, + >n292 = m $  + т г&\ .
0 - т,«9| + т г9 \ .
0 = mx9l - т г9 [2, 
m,,91 =
s ' 
s
89

---

Demek, biz raketa tezligm tawdiq, endi: