G qarshiboyeva, J. Majidov

10-ilova 
 
Bola psixik taraqqiyotining proektiv jihatlari 
 
 
Bola  tasviriy  faoliyati  uning  ichki  dunyosi  ruhiy  psixalogik 
holati  haqida  ma’lumot  beruvchi  asosiy  ko‘rsatkichlardan  biridir. 
Bolaning  tasavvuri,  tafakkuri  doirasida  borliqning  uning  ongida  aks 
etishi,  tasviriy  vositalar  orqali  o‘zini  nomoyon  etish,  uning  holati, 
psixalogik  xususiyatlarini  kuzatib  borish  imkoniyatini  yaratadi. 
Chunki bola tasviriy obrazlar orqali erkin va faoldir.  
 
«UY, DARAXT, ODAM» (UDO) TESTI 
 
Bu  shaxsni  o‘rganuvchi  proektiv  metodika  1948  yil  J.  Bak 
tomonidan taklif etilgan. Test kattalar, bolalar, shuningdek, guruhlarni 
tekshirish  uchun  mo‘ljallangan.  Mazkur  metodika  sinaluvchi  shaxs 
haqida  aynan  uning  rivojlanishi,  senzitivlik  (psixik  rivojlanishini 
taminlovchi  sensor  xususiyatlar  va  jarayonlar  uyg‘unlashuvi), 
egiluvchanlik,  ishchanlik,  umuman  olganda,  atrof  -muhitdagilar, 
xususan,  aniq,  insonlar  bilan  o‘zaro  munosabat  sohasi  haqida  barcha 
ma’lumotlarni  to‘plashga  yordam  beradi.  Metodikaning  mohiyati 
quyidagacha: sinaluvchiga uy, daraxt va odam rasmini chizish tavsiya 
etiladi.  
So‘ng  ishlab  chiqilgan  reja  bo‘yicha  savol-javob  o‘tkaziladi. 
Testni bajarish ikki qismdan iborat: rasm chizish va suhbat o‘tkazish. 
Mazkur  metodikaning  xususiyati  shundaki,  u  boy  ma’lumotga  ega, 
testni  qayta  o‘tkazishda  bola  rivojlanishining  psixik  va  emotsional 
holat dinamikasini ko‘rsatishi mumkin.  
UDO  testini  aynan  dastlabki  psixologik  maslahatda  qo‘llash 
maqsadga  muvofiq,  chunki  u  sinaluvchidagi  intellektual  yoki 
emotsional  soxaga  taalluqli  bo‘lgan  asosiy  muammoni  aniqlash 
imkonini  beradi.  UDO  testi  turli  yoshdagi  kishilarni  tekshirish  uchun 
psixodiagnostikada 
keng 
qo‘llaniladi.  Albatta,  o‘smirlar  va 
kattalarning  individual  va  psixologik  xususiyatini  tashxis  qilishda 
so‘rov  usuli  hamda  metodika  tahlili  alohida  xarakterga,  shuningdek, 
chuqur maqsadga ega.  
UDO  testini  qo‘llash  orqali  bolani  maktab  ta’limiga  psixologik 
tayyorgarlik  darajasini  baholash  qiyin.  Bir  necha  bor  qo‘llash, 

---

104 
 
qaytadan  qo‘llash,  masalan,  test  maktabgacha  tarbiya  yoshdagi 
bolalarni  ilk  marotaba  maktabga  qadam  qo‘yishida  va  kelgusida 
boshlang‘ich  sinfni  davom  ettirishida  bola  shaxsi  shakllanishi  haqida 
har tomonlama, batafsil ma’lumotlarni beradi.