Gap nima? Grammatika va sintaksisda gap a buyurtma qilingan va chiziqli so'zlar to'plami


Download 88.5 Kb.
bet4/6
Sana07.04.2023
Hajmi88.5 Kb.
#1339302
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Gap nima

Gaplarning turlari
Jumlalarni tasniflashning bir nechta mezonlari mavjud, ularni ko'rib chiqish nuqtai nazarimizga qarab. Ulardan eng muhimi:

  • Sintaktik murakkabligiga ko'ra. Ikki turdagi gaplar haqida gapirishimiz mumkin: sodda va qo'shma.

    • Oddiy jumlalar. Predikatning yadrosi vazifasini bajaradigan bitta asosiy fe'lga ega bo'lganlar. Masalan: "Martin futbolni yaxshi ko'radi."

    • Qo‘shma gaplar. Ko'prik vazifasini bajaradigan bog'lanishlar va zarralar orqali ikkita yoki undan ortiq oddiy jumlani biriga qo'shadiganlar. Gaplar qanday birlashtirilganiga qarab, biz quyidagilar haqida gaplashishimiz mumkin:

      • Muvofiqlashtirilgan jumlalar. Bunda birlashtirilgan jumlalar bir-birining o'rnini bosadigan va bir xil ahamiyatga ega. Masalan: "Luis sotib oladi va Mariya sotadi" yoki "Ba'zilar keladi, boshqalari ketadi".

      • Qo'shma jumlalar. Unda ko'prik vazifasini o'taydigan hech qanday bog'lanish mavjud emas, aksincha jumlalarni birlashtirishga imkon beradigan tinish belgisi. Masalan: "Kecha men yiqildim, o'zimga zarar qilmadim."

      • Bog`lovchilar. Qachon ikkitadan biri (bo'ysunuvchi) ikkinchisiga (bo'ysunuvchiga) qaraganda ko'proq ierarxiya va ahamiyatga ega bo'lsa, ikkinchisi esa asosiy jumlaning bir qismi vazifasini bajaradi. Masalan: "Kecha sizga aytgan amakivachcham ziyofatga keladi".

  • Sintaktik tuzilishiga ko'ra. Gaplar ikki xil bo'lishi mumkin: unimembres va bimembres.

    • Bitta jumlalar. Ular bitta sintaktik qismdan tashkil topgan va sub'ekt va predikatlarga bo'linmaydigan qismlardir. Masalan: "Yomg'ir yog'moqda".

    • Bimembres ibodatlari. Buning o'rniga, ular sub'ekt va predikat bo'lgan ikkita aniq ajralib turadigan qismlarga ega. Masalan: "Sizning otangiz yomg'ir yog'ayotganini aytmoqda."

  • Gap predmeti shakliga ko'ra. Ikki xil ibodat haqida gapirishimiz mumkin:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling