Garmonlar ishlab chiqarish va ulardan foydalanish reja: Garmonlar ishlab chiqarish. Garmon turlari

GARMONLAR ISHLAB CHIQARISH VA ULARDAN FOYDALANISH
Reja:
1.Garmonlar ishlab chiqarish.
2.Garmon turlari.
3.Garmonlarning kimiyoviy tarkibi.

Gormonlar (qadimgi yunoncha: ὁρμάω - hormanino — qoʻzgʻataman) — ichki sekresiya bezlari (endokrin bezlar)da ishlanib chiqib, qonga va toʻqima suyuqligiga oʻtadigan biologik faol moddalar. Ular butun organizmga tarqalib, turli aʼzo hamda toʻqimalarning faoliyatini boshqaradi.

Baʼzilari muayyan aʼzolarga, mas:
Tireotrop gormon - asosan qalqonsimon bezda,
Adrenokortikotrop gormon (AKTG) - buyrak usti bezlarining poʻstloq qavatiga,
Estrogenlar bachadonga taʼsir etadi va h.k.
Boshqalari (qalqonsimon bez Gormonlari, kortikosteroidlar, oʻsish gormoni va boshqalar) organizmning hamma toʻqimalariga (umumiy) taʼsir koʻrsatadi.
Gormonlarning oʻziga xos taʼsir etishi turlicha kimyoviy tuzilganligiga bogʻliq, mas: Insulin, Uglevodlar almashinuviga taʼsir etadi.
Testosteron va boshqa Androgenlar assimilyatsiya jarayonlarini kuchaytiradi, organizmda azot toʻplanishiga sabab boʻladi,
Glyukokortikoidlar moddalar almashinuvini oʻzgartirib, jigarda glikogen hosil boʻlishini, ayniqsa biriktiruvchi va limfoid toʻqimada oqsillarning parchalanishini, Estrogenlar bachadonda fosfolipidlar bilan oqsil sintez boʻlishini kuchaytiradi,
Oʻsish gormoni (Somatotrop Gormonlar) Yogʻ, Fosfor va Kalsiy almashinuviga taʼsir etadi.
Gormonlar hujayraning genetik apparatini stimullash, fermentlarni faollashtirish va fermentativ reaksiyalar tezligini oʻzgartirish yoʻli bilan moddalar almashinuviga taʼsir koʻrsatadi. Ular oqsilning tuzilishini belgilab beradigan informatsion ribonuklein kislotasining hosil boʻlishini kuchaytirib, oqsillar biosinteziga taʼsir etadi. Oʻsish va jinsiy Gormonlar organizmning oʻsishini, balogʻatga yetishini boshqaradi. Zarur paytda organizm imkoniyatlari Gormonlar ishtirokida safarbar qilinadi. Mas, xavf-xatar taxdid qilganda va shu munosabat bilan muskullarga zoʻr kelganda Adrenalin koʻproq chiqib, qondagi glyukozani koʻpaytiradi, yurak va miyaga qon borishini kuchaytiradi; organizmga zararli taʼsir ortganda AKTG koʻproq chiqadi. Organizm normal yashab, ishlab turishi uchun Gormonlar ehtiyojga yarasha ishlanib chiqishi kerak. Nerv, gumoral va gormonal omillar oʻzaro taʼsir etib, shunga yordam beradi. Baʼzan nerv sistemasi ichki sekreksiya bezlari bilan bevosita bogʻlanadi. Qorin nervi taʼsirlanganda buyrak usti bezlarining magʻiz qavatidan adrenalinning koʻplab chiqishi shundan dalolat beradi. Baʼzan qoʻzgʻalish nerv tolalari orqali gipotalamusa boradi, bu yerda rilizing gormonlar (gipofiz Gormonlarni ajratuvchi omillar) degan moddalar hosil boʻladi, shu moddalar gipofizga kirib, gipofizar (trop) Gormonlarning qoʻshimcha chiqishiga sabab boʻladi, bular esa periferiyadagi ichki sekreksiya bezidan Gormonlar chiqishini kuchaytiradi. Organizmda qandaydir biror sabab bilan Gormonlar koʻpayib ketsa, gipotalamusdan rilizing gormon chiqishi toʻxtaydi, natijada gipofiz tegishli trop Gormonlarni kamroq chiqaradi, shundan keyin periferiyadagi ichki sekresiya bezidan Gormonlar chiqishi ham kamayadi. Qonda biror Gormonlar kamayib ketsa (mas. Toʻqimalarda Gormonlar tez parchalanganda) rilizing Gormonlar chiqishi kuchayadi, gipofiz trop Gormonlarni koʻproq ishlaydi, shundan keyin periferik bez Gormonlarni ortiqroq ishlab chiqaradi. Gipotalamusda gipofizning baʼzi Gormonlarini ingibirlovchi neyrogormonlar (prolaktostatin, melanostatin, samotostatin) ham ishlab chiqariladi. Ular taʼsirida tegishli gipofiz Gormonlarining hosil boʻlishi kamayadi. Qondagi Gormonlar miqdori oʻz-oʻzidan ham boshqariladi. Mas. glyukoza koʻpayib ketganda u glikogenning parchalanishini tezlatib, glyukoza miqdorini orttiruvchi adrenalin konsentratsiyasini kamaytiradi. Organizmda natriy tuzlari yetishmasa, buyrak usti bezlarining poʻstloq qavatidan aldosteron chiqishi kuchayadi, natijada buyrak kanalchalarida natriy tuzlari koʻproq qayta soʻrilib, organizmda ushlanib qoladi. Demak, Gormonlar maʼlum miqdorda ishlanib chiqib, moddalar almashinuvini va organizmning boshqa funksiyalarini taʼminlaydi.
Adabiyotlar
Gormonlar turli xil tabiatdagi molekulalar bo'lib, ular sekretor yoki ichki sekretsiya bezlarida hosil bo'ladi. Asab tizimi bilan birgalikda ular biz kabi harakat qilish, his qilish va fikrlash uchun javobgardir.
Gormonlarning har xil turlari qon tomirlarida yoki ular aylanib yuradigan hujayralararo bo'shliqda ajralib chiqadi (biologik mavjud) yoki ular harakat qilayotgan maqsad (yoki nishonga) organlar yoki to'qimalarga etib borguncha ba'zi oqsillar bilan bog'lanadi. Gormonlar kimyoviy xabarchilar guruhiga kiradi, ular tarkibiga dopamin, serotonin yoki GABA kabi neyrotransmitterlar ham kiradi.
Gormonlarning funktsiyalari har xil, ammo gormon o'simlik, umurtqasiz hayvonlar yoki umurtqali hayvonlardan kelib chiqadimi, bir nechta muhim funktsiyalarni tartibga soladi. Biroq ... Nima uchun gormonlar juda muhim? Ularning bajaradigan vazifalaridan biri bu to'g'ri o'sishni ta'minlashdir. Odamlarda gipofiz bezi bolalik va o'spirinlik davrida o'sish gormonlarini chiqarishi uchun javobgardir. Umurtqasiz hayvonlar, masalan, hasharotlar, o'sish gormoni butunlikni (tana qoplamalari) to'kilishi yoki yangilanishida, ya'ni tashqi qatlamning to'kilishida ishtirok etadi. O'simliklar holatida turli xil gormonlar ildizlarning, barglarning va gullarning to'g'ri o'sishi uchun javobgardir. Ushbu juda muhim funktsiyadan tashqari, gormonlarning funktsiyalari kiradi:
Turli organlarga dinamik ta'sir
Fermentlarni faollashtiring yoki inhibe qiling
Tegishli rivojlanish
Ko'paytirish
Jinsiy xususiyatlar
Energiyadan foydalanish va saqlash
Qonda suyuqlik, tuz va shakar miqdori
Miya bilan muvofiqlashtirish
Shuni yodda tutishimiz kerak bo'lgan yana bir haqiqat shundaki, agar ba'zi bir biologik jarayonlar tananing ma'lum hududlarini faollashtirish uchun doimiy ravishda neyronlar tomonidan elektr toki otishining torrentini yaratish o'rniga arzonroq bo'ladi. biz gormonlar turlarini chiqaramiz va ularni qon bilan olib borishga ruxsat beramiz manzilingizga yetguningizcha. Shu tarzda biz asab tizimimiz boshqa narsalarga g'amxo'rlik qilishi mumkin bo'lgan bir necha daqiqa davom etadigan ta'sirga erishamiz.
Shu ma'noda, gormonlar miya qismlarini faollashtirish va faolsizlantirish uchun miya bilan muvofiq ravishda ishlaydi va shu bilan biz real vaqtda sharoitlarga moslashishimizni ta'minlaydi. Albatta, ushbu gormonlar ajralib chiqishi neyronlar ta'siriga qaraganda biroz ko'proq vaqtni sezadi.
Gormonlar tasnifi: gormonlarning qaysi turlari mavjud
Biroq, gormonlarning turli xil tasniflari mavjud. Bu qanday tasniflar va qaysi mezonlarga muvofiq belgilanadi? Buni quyida sizga tushuntirib beramiz.
1. O'zingizning sintez qilingan saytingizning harakat saytiga yaqinligi bo'yicha
Ular uni sintez qilgan hujayralarga yoki tutashgan hujayralarga ta'sir qilishiga qarab, gormonlar quyidagilar bo'lishi mumkin:
Avtokrin gormonlar: Avtokrin gormonlar ularni sintez qilgan hujayralarga ta'sir qiladi.
Parakrin gormonlari: Ular gormonlar, ular sintez qilingan joyga yaqin harakat qiladi, ya'ni gormonning ta'siri qo'shni hujayra tomonidan chiqaradigan hujayraga hosil bo'ladi.
2. Kimyoviy tarkibiga ko'ra
Kimyoviy tarkibiga ko'ra, gormonlarning to'rt turi mavjud
Peptid gormonlari: Ushbu gormonlar aminokislotalar, polipeptidlar yoki oligopeptidlar zanjiridan iborat. Ushbu turdagi gormonlarning aksariyati maqsadli hujayralarning plazma membranasiga kira olmaydi, shuning uchun bu gormonlar sinfining retseptorlari hujayra yuzasida joylashgan. Peptid gormonlari orasida biz quyidagilarni topamiz: insulin, o'sish gormonlari yoki vazopressin.
Aminokislota hosilalari: Ushbu gormonlar triptofan yoki tirozin kabi turli xil aminokislotalardan chiqadi. Masalan, adrenalin.
Lipit gormonlari: Ushbu turdagi gormonlar eikosanoidlar yoki steroidlardir. Agar ular plazma membranalarini kesib o'tishga muvaffaq bo'lsalar, avvalgisidan farqli o'laroq. Prostaglandinlar, kortizol va testosteron bunga misoldir.
3. Tabiatiga ko'ra
Tananing tabiati orqali ishlab chiqaradigan ushbu moddalarga qarab, quyidagi gormonlar turlari mavjud:
Steroid gormonlar: Ushbu gormonlar xolesteroldan kelib chiqadi va asosan tuxumdonlar va moyaklar, shuningdek platsenta va buyrak usti bezining korteksida ishlab chiqariladi. Ba'zi misollar: moyaklarda ishlab chiqarilgan androgen va testosteron; va tuxumdonlarda hosil bo'lgan progesteron va estrogen.
Protein gormonlari: Ular aminokislotalar va peptidlar zanjiridan tashkil topgan gormonlardir.
Fenolik hosilalar: Tabiatda oqsil bo'lishiga qaramay, ular past molekulyar og'irlikka ega. Masalan, organizmning energiya zaxiralarining katta qismi harakatlanuvchi mushaklarga tez sarflanishi kerak bo'lgan vaziyatlarda aralashadigan adrenalin.
4. Suvli muhitda eruvchanligi bo'yicha
Gormonlarning suvli muhitda eruvchanligiga qarab ikki turi mavjud:
Gidrofil gormonlar (suvda eriydi): Bu gormonlar suv muhitida eriydi. Maqsadli to'qimalarda lipid xususiyatlariga ega membrana bo'lganligi sababli, hidrofil gormonlar membranadan o'tolmaydi. Shunday qilib, ushbu turdagi gormonlar maqsadli to'qimalardan tashqarida bo'lgan retseptorlari bilan bog'lanadi. Masalan: insulin, adrenalin yoki glyukagon.
Lipofil (lipofil) gormonlar: Ushbu gormonlar suvda erimaydi, lekin ular lipidlarda eriydi. Oldingilaridan farqli o'laroq, ular membranani kesib o'tishlari mumkin. Shuning uchun ushbu turdagi gormonlar retseptorlari o'z ta'sirini amalga oshirish uchun hujayra ichidagi retseptorlari bilan bog'lanishi mumkin. Misollar: tiroid gormoni yoki steroid gormonlari.
Ichki sekretsiya bezlarining turlari
Gormonlar tanadagi ichki sekretsiya bezlarida ishlab chiqariladi. Ko'p jihatdan bizning asab tizimimiz tanadagi sodir bo'lgan jarayonlarni muvofiqlashtirish va ma'lum bir muvozanatni saqlashni ta'minlash uchun tananing boshqa qismlari hamkorligiga muhtoj.

Ushbu muvofiqlashtirish darajasiga erishish uchun bizning miyamiz turli funktsiyalarni bajarishga mas'ul bo'lgan har xil turdagi gormonlar chiqarilishini tartibga soladi. Bundan tashqari, ushbu toifadagi moddalar, ularni ajratadigan bez turiga va joylashishiga qarab o'zgaradi.

Asosiy ichki sekretsiya bezlari:
The gipofiz yoki gipofiz bezi: Bu endokrin tizimning eng muhim bezi hisoblanadi, chunki u boshqa ichki sekretsiya bezlarining faoliyatini tartibga soluvchi gormonlar ishlab chiqaradi. Bunga hissiyotlar va mavsumiy o'zgarishlar kabi omillar ta'sir qilishi mumkin.
Gipotalamus: Ushbu ichki sekretsiya bezi gipofizning ishini boshqaradi, gipofizdan gormonal sekretsiyani qo'zg'atishi yoki inhibe qilishi mumkin bo'lgan kimyoviy moddalar chiqaradi.
The tovlamachilik: Immunitet hujayralarining o'sishini rag'batlantirish uchun mas'ul bo'lgan timosin gormonini chiqaradi
The Pineal bez: Uyqu va uyg'onish davrlarini sozlashda muhim rol o'ynaydigan melatonin gormonini ishlab chiqaradi.
The moyaklar: Bular estrogenlar deb ataladigan gormonlarni ishlab chiqaradi, ularning eng muhimi testosteron bo'lib, bu erkaklar uchun balog'at yoshi bilan bog'liq bo'lgan tana o'zgarishlarini boshlash vaqti kelganligini, masalan, ovozning o'zgarishi, soqol va sochning o'sishi .
The tuxumdonlar: Ular estrogen va progesteronni ajratadilar. Balog'at yoshi bilan bog'liq tanadagi o'zgarishlarni boshlash uchun estrogen qizlarga signal beradi.
The qalqonsimon bez: Ushbu ichki sekretsiya bezi tiroksin va triiodotironin ishlab chiqaradi, hujayralar energiya ishlab chiqarish uchun oziq-ovqatdan yoqilg'ini yoqish tezligini boshqaradi.
The Buyrak bezlari: Ushbu bezlar ikki qismdan iborat. Ulardan biri kortikosteroidlar deb ataladigan gormonlar ishlab chiqaradi, ular mineral tuzlar va suv o'rtasidagi muvozanat, stressga javob, metabolizm, immunitet tizimi va jinsiy rivojlanish va funktsiyalar bilan bog'liq. Boshqa qismi katekolaminlarni ishlab chiqaradi, masalan, adrenalin
The paratiroid: Bu erdan paratiroid, qondagi kaltsiy kontsentratsiyasi bilan bog'liq gormon ajralib chiqadi.
The oshqozon osti bezi: Insulin va glyukagonni ajratib turadi, bu qonda glyukozaning barqaror konsentratsiyasini saqlab turish va tanaga kerakli energiya ishlab chiqarish uchun etarli yoqilg'i bilan ta'minlash imkonini beradi.
Gormonlar hayotimizning muhim qismidir. Ammo biz ular bilan muammo kelib chiqmagunicha buni o‘ylamaymiz ham. Hayotingizda ma’lum davrlar kelishidan oldin gormonlar o‘zlari haqida eslatadilar. Avvalo, aynan qaysi muammolar gormonal muvozanatning buzilishini keltirib chiqarishini aniqlab oling. Quyida berilgan muammolar sizga oddiy tuyilishi mumkin. Ammo aynan ular gormonal o‘zgarishlardan ogohlantiruvchi signallar bo‘lishi mumkin.
Surunkali charchoq
To‘g‘ri charchoqni hamma sezadi. Agar u bir uxlab turgandan keyin ham o‘tib ketmasa bu gormonlarning “o‘yini” bo‘lishi mumkin. Organizmda me’yordan ortiq miqdorda progesteron gormoni ishlab chiqilganda, odam mana shunday uyqusiragan holatda yuradi. Charchoqning yana bir sababini qalqonsimon bezning disfunksiyasidan izlash lozim. Bunda qon tahlili hammasiga aniqlik kiritadi.
Uyqusizlik
Progesteron miqdori pasayib ketishi ham mumkin. Agar shunday bo‘lsa uxlash qiyinlashadi va uyqu to‘liq bo‘lmaydi.
Xotira bilan muammolar
Estrogen va progesteron miqdoridagi o‘zgarishlar xotira va aniq fikr yuritish qobilyatini susaytiradi. Ammo bu qalqonsimon bez faoliyati buzilganda ham kuzatiladigan holat. Shuning uchun shifokorga murojaat qiling.
Yuzdagi doimiy husnbuzarlar
Agar husnbuzarlar hayz kunlaridan avval paydo bo‘lsa, bu normal holatdir. Biroq ular hech tark etmasa-chi? Ehtimol androgen miqdori ko‘paygan bo‘lishi mumkin.
Ko‘krak atrofidagi o‘zgarishlar
Agar ko‘krakka tekkanda u har doimgidan ko‘ra yumshoqroq bo‘lsa, estrogen miqdori tushgan, agar aksincha bo‘lsa estrogen ko‘tarilgan bo‘lishi mumkin. Har qanday vaziyatda ham shifokor bilan maslahatlashing.
Hayz sikli buzilsa
Agar hayz kunlari o‘zgarsa, yoki umuman hayz ko‘rmay qo‘ysangiz estrogen va progesteron miqdorini tekshirtiring. Bu hattoki tuxumdonlarda kista borligidan darak ham bo‘lishi mumkin.
Ishtahaning ko‘tarilishi
Estrogen gormoni tushib ketganida leptin nomli gormonga ta’sir ko‘rsatadi. Leptin esa ochlik hissini boshqaradi.