Gavharjon Eshchonova "Adabiyot o‘qitish metodikasi"


AMALIY MASHG‘ULОTLAR MAVZULARI


Download 366.13 Kb.
Pdf ko'rish
bet3/51
Sana14.11.2021
Hajmi366.13 Kb.
#174203
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   51
Bog'liq
adabiyot oqitish metodikasi

AMALIY MASHG‘ULОTLAR MAVZULARI 

1-mavzu:  

ADABIY – NAZARIY TUSHUNCHALARNI O‘RGATISH. 

Reja           

1. O‘quvchi uchun ta’sirlanishga оlib kеladigan estеtik katеgоriya-

larni o‘zlashtirish, bilish katta ahamiyat kasb etishi. 

2.  Adabiy  ta’lim  uchun  nazariy  tushunchalarni  o‘rganish  maqsad 

emas, badiiy asarni chuqur tahlil etish darajasiga erishish vоsitasi. 

3. Nazariy ma’lumоtlar o‘rganiladigan badiiy asarning ilmiy kaliti 

sifatida. 

4.  Adabiy-nazariy  tushunchalarni  o‘rgatishda  adabiy  tanqidiy  matе-

riallardan fоydalanish. 

 Mavzuning birinchi rejasida o‘quvchi uchun ta’sirlanishga оlib kе-

ladigan  estеtik  katеgоriyalarni  o‘zlashtirish,  bilish  katta  ahamiyat  kasb 

etishi  haqida  fikr  yuritiladi.  Shaxs  ma’naviyatini  shakllantirish  vositasi- 

adabiy  ta’limda  hissiyotga  ta’sir  etish,  tuyg‘ular  tarbiyasi  asosiy  masala 

hisoblansa-da,  o‘quvchilarning  nimadan?    nima  uchun?  ta’sirlanganligini 

bilish ham muhim ahamiyatga ega. O‘quvchi uchun ta’sirlanishgina yetarli 

bo‘lmay, ta’sirlanishga olib kelgan estetik kategoriyalarni o‘zlashtirish, bi-

lish katta o‘rin tutadi. Nazariy tushunchalarni maktabda o‘rganish ayni shu 

zaruriyatdan kelib chiqqan, shubhasiz .        

Mavzuning  ikkinchi  rejasida  adabiy  ta’lim  uchun  nazariy  tushun-

chalarni o‘rganish maqsad emas, badiiy asarni chuqur tahlil etish daraja-

siga  erishish  vоsitasi  ekanligi  haqida  suhbatlashiladi.  Badiiy  adabiyot-

ning  tasvir  obyekti  bo‘lgan  Olloh,  Olam,  Ruhiyat,  Olamiyat  ekanligi  va 

ularning  qay  darajada  mukammal  aks  ettirilishi  sabablari  hamda  yo‘llari 

haqida bahs yuritish umumta’lim maktabi adabiyot nazariyasining ham va-

zifasidir.  Adabiy  ta’lim  uchun  nazariy  tushunchalarni  o‘rganish  maqsad 

emas, balki badiiy asarni chuqur tahlil etish darajasiga erishish vositasidir. 

Nazariy  tushunchalarni  singdirishda  ilmiylik,  izchillik,  tizimlilik  singari 

tamoyillarga qat’iy amal qilish zarur. Darvoqe, maktab adabiyotshunosligi 

mavhum nazariyaga aylantirilmasligi, balki aniq amaliy yo‘nalishga, tatbi-

qiy xarakterga ega bo‘lishi kerak. 

Turkiy  metodika o‘quvchilarga nazariy  ma’lumotlar berish borasida 

juda boy tajribaga ega. O‘qituvchi o‘z tajribasida ana shu tajribalarni mus-

taqil  o‘zlashtirib,  tatbiq  etishga  harakat  qilishi  lozim.  Adabiy-nazariy  tu-

shunchalarni o‘rgatishda milliy adabiyotshunoslikka tayanish zarur. 

Mavzuning  uchinchi  rejasida  nazariy  ma’lumоtlar  o‘rganiladigan 



 

badiiy asarning ilmiy kaliti sifatida ekanligi muhokama qilinadi. O‘quv-



chilarga adabiy-nazariy tushunchalarni o‘rgatishda dasturga qat’iy amal qi-

lish zarur. Ayni paytda, vaziyat taqozosiga ko‘ra dasturda ko‘zda tutilma-

gan  nazariy  ma’lumotlarni  berishni  ham  rejalashtirish  mumkim.  Umum-

ta’lim maktabi adabiyot o‘qituvchilari metod birlashmasi o‘quv dasturi va 

o‘zlarining tajribalariga tayangan holda V-sinfdan IX sinfgacha qanday na-

zariy  ma’lumotlarni  o‘rgatish kerakligini ko‘rsatuvchi  maxsus jadval ish-

lab chiqishlari foydalidir. 

Nazariy  ma’lumotlar  o‘rganiladigan  badiiy  asarning  ilmiy  kaliti  hi-

soblanadi. Ular asar o‘rganilishidan oldin ham, o‘rganilish jarayonida ham 

asar tahlilidan keyin ham berilishi mumkin. Nazariy ma’lumotlarning  ba-

diiy asar o‘rganilishidan oldin yohud keyin berilishini aniq vaziyatdan ke-

lib  chiqib,  o‘qituvchining  o‘zi  belgilashi  lozim.  Adabiyot  o‘qituvchisi  tu-

yuq, muashshah, ruboiy, to‘rtlik va boshqa bir qator janrlar haqida nazariy 

ma’lumot bermay turib, bu xil asarlarni tahlil eta olmaydi, chunki bu xilda-

gi asarlar jozibasi matnning janr xususiyati bilan bog‘liq tomoniga yashi-

ringan bo‘lishi va yashiringan narsa topilgunga qadar mazkur asarlarni tah-

lil etishga urinish foydasizdir. Nazariy ma’lumotlarni o‘rganishda xususiy 

faktlardan  umumiy  hodisani  o‘zlashtirishga  yoki  umumiydan  xususiy  ji-

hatlar  haqida  ma’lumotlarni  o‘rganishga  qarab  ish  ko‘rishning  prinsipial 

ahamiyati bor. Badiiy adabiyot yaxlit estetik hodisa bo‘lganligi uchun ham 

uning nazariy jihatlari yaxlit holda o‘rganilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi. 

Yuqori sinflarda ko‘proq murakkab nazariy masalalar, tushunchalar xusu-

sida bahs yuritish mumkin. 

Mavzuning  to‘rtinchi  rejasida  adabiy-nazariy  tushunchalarni  o‘rga-

tishda  adabiy  tanqidiy  matеriallardan  fоydalanish  haqida  fikr  yuritiladi. 

Adabiyot  darslarida  ayrim  ilmiy,  ilmiy-ommabop  jurnallarda,  jumladan, 

“O‘zbekiston adabiyoti va san’ati”, “Ma’rifat”, “Yozuvchi” va boshqa ga-

zetalarda “Til va adabiyot ta’limi”, “O‘zbek tili va adabiyoti” jurnallarida 

e’lon qilingan adabiy-tanqidiy va ilmiy maqola va materiallardan, foydala-

nishning  imkonlari  ko‘p.  Tanqidchilarning  maqolalari,  adabiy  qaydlar 

o‘quvchilar uchun mazmun va metodik jihatdan badiiy matnni tahlil qilish-

ning namunasi bo‘lib xizmat qiladi  




Download 366.13 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   51




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling