G`aznachilik (ma`ruzalar matni)

6.4.  G`aznachilikda  narxlar  monitoringini  tashkil  qilish. 
Tenderlarning  ahamiyati,  ularni  tashkil  etish  va  o`tkazish.               
G`aznachilikda  yuridik  majburiyat  vujudga  kelishidan  awal 
dastlabki  nazoratni  amalga  oshirish  imkoniyati  mavjud  bo`lib, 
bu  narxlar  monitoringi  orqali  ta'minlanadi.  Bunda  budjet 
tashkiloti  sotib  olmoqchi  bo`lgan  tovarlar  (ishlar,  xizmatlar) 
narxi  muqobil  yetkazib  beruvchilar  narxlari  bilan  taqqoslanadi. 
Muqobil  yetkazib  beruvchilar  to’g’risida  maiumot  to'plashning 
turli  usullari  mavjud.  Masalan:  tovar-xomashyo  birjalari 
ma`lumotlaridan  foydalanish;bozorlardan  ma'  lumotnomalar 
olish; raqobatchi tashkilotlardan tijorat takliflari olish; ommaviy 
axborot  vositalari  va  ixtisoslashtirilgan  reklama  nashrlaridagi 
maiumotlarni umumlashtirish. Xo`jalikshartnomasini ro`yhatdan 
o`tkazish  chogida  har  bir  shartnomaga  bir  nechta  (kamida  2  ta) 
yetkazib beruvchining tijorat taklift ilova qilinishi, bunda har bir 
yetkazib  beruvchining  rekvizitlari  (nomi,  manzili,  telefon 
raqamiari,  rahbari  to’g’risidagi  maiumotlari)  aniq  ko`rsatilishi, 
yetkazib  beruvchilar  shu  sohada  uzoq  yillik  ish  tajribasiga  ega 
bo`lgan,  yuqori  mavqeli  korxonalar  bo`lishi  tavsiya  etiladi. 
0'zbekistonda ishlab chiqariluvchi tovarlar vositachilarsiz, aynan 
ishlab 
chiqaruvchining 
o`zidan 
sotib 
olinishi, 
chetdan 
keltiriluvchi  tovarlar  esa  bevosita  importyordan  sotib  olinishi 
narxJaming  asossiz o`sishining oldini oladi.  Moliya organlarida 
narxlar  monitoringini  tashkil  etishmng  huquqiy  asosi  bo`lib 
O`zbekistoRespublikasi  Vazirlar  Mahkama-sining  2OOO-3HI, 
21-noyabrdagi 456-sonli Qarori bilan tasdiqlangan "Xomashyo, 
materiallar, butlovchi qismlar va jihozlarni sotib olish yuzasidan 
tender  savdolarini  o`tkazish  to`g`risidagi  Nizom"
1
  boiib 
hisoblanadi.  Mazkur  Nizom  davlat  budjeti,  davlat  budjetida 
jamlanuvchi  davlat  maqsadli  jamg`armalari  mablag`lari, 
Hukumat kafolati bo`yicha olingan xorijiy kreditlar, Jahon banki 

---

 
 

guruhi,  ETTB,  OTB,  Xalqaro    "Davlat  byudjetining  g
`
azna 
ijrosi"  Normativ-huquqiy  hujjatlar  to`plami,  T.:  0'zbekiston. 
2007.  hamkorlik  Yapon  banki,  "KfW"  banki  kabi  xalqaro  va 
xorijiy  moliya  institutlari  tomonidan  taqdim  etilgan  xorijiy 
grantlar 
mablag`lari 
evaziga 
import 
qilingan 
yoki 
O`zbekistoRespublikasida  ishlab  chiqarilgan  xomashyolar, 
materiallar,  butlovchi  qismlar  va  jihozlarni  sotib  olish  bo`yicha 
tender  savdolarini  tashkil  qilish  mexanizmini  belgilab  beradi. 
O`zbekistoRespublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  Qarorlarida 
boshqacha  tartib  belgilangan  boisa  yoki  xorijiy  grantlar  va 
kreditlar taqdim etilishida boshqacha shartlar belgilangan boisa, 
bunday hollarda mazkur Nizom tartibi qoilanilmaydi.  Tenderlar 
o`tkazishdan  asosiy  maqsad  -  xomashyo,  materiallar,  butlovchi 
buyumlar  va  asbob-uskunalar  xarid  qilishga  yo`naltiriladigan 
davlat budjeti, davlat budjetida jamlanadigan budjetdan tash-qari 
maqsadli  jamg`armalar  mablag`laridan,  hukumat  kafolati  ostida 
beriladigan  xorijiy  kreditlar  va  xorijiy  grantlardan  foydalanish 
samaradorligini 
oshirish, 
xarid 
qilinadigan 
xomashyo, 
materiallar,  butlovchi  buyumlar  va  asbob-uskunalar  sifatini 
oshirish  hisoblanadi.  Bitta  kontrakt  bo`yicha  100  ming  AQSh 
dollari ekvivalentidan ko`proq summaga tovar yetkazib berilishi 
(ishlar  bajarilishi,  xizmatlar  ko`rsatilishi)  rejalashtirilganda 
tender savdolari o`tkaziladi. Bundan kam sumraadagi kontraktlar 
eng  yaxshi  takliflarni  konkurs  asosida  tanlab  olish  yoii  bilan 
tuziladi.  o`tkazish  usullariga  ko`ra  tenderlar  ochiq  yoki  yopiq 
boiishi  mumkin.  Tender  turi  xarid  qiluvchi  tashkilot,  ya'ni 
buyurtmachi 
tomonidan 
belgilanadi. 
Ochiq 
tenderlarda 
mulkchilik  shakllaridan  qati  nazar,  barcha  yuridik  shaxslar 
qatnashishi  mumkin.  Yopiq  tenderlar,  istisno  hollarda,  Vazirlar 
Mahkamasining tegishli iqtisodiyot komplekslari bilan kelishgan 
holda,  buyurtmachi  oldindan  belgilab  qo`ygan  tashkilotlar 
ishtirokida 
o`tkaziladi, 
bu 
tashkilotlarga 
taklifnomalar 
jo`natiladi. 
Oziq-ovqat 
mahsulotlari 
budjet 
mablag`lari 
oluvchilari  tomonidan  sotib  olinganda,  Moliya  vazirligining 

---

 
99 

2007-yil  9  apreldagi  798-sonli  xati  asosida  narxlar  monitoringi 
amalga  oshiriladi.  Bunda  g`aznachilikhududiy  bo`linmalari 
tomonidan  budjetdan  mablag`  oluvchilar  xarid  qiladigan  oziq-
ovqat mahsulotlari bo`yicha narxlar monitoringi Moliya vazirligi 
tomonidan  taqdim  qilinadigan  asosiy  iste'mol  mahsulotlarining 
oylik  o`rtacha  narxlari  to’g’risidagi  maiumot  asosida  olib 
boriladi.  Budjetdan  mablag`  oluvchilar  tomonidan  oziq-ovqat 
mahsulotlarini  xarid  qilish  bo`yicha  tuzilgan  shartnomalarni 
ro`yhat-dan  o`tkazish  jarayonida  Moliya  vazirligi  tomonidan 
taqdim  qilingan  maiumotda  ko`rsatilgan  narxlardan  ortiq 
bo`lgan  narxlarda  tuzilgan  shartnomalar  g`aznachilikhududiy 
bo`linmalari 
tomonidan 
ro`yhatga 
olinmaydi. 
Kelgusida 
g`aznachilikda  budjet  tashkilotlari  tomonidan  sotib  olinuvchi 
tovarlar  narxlari  to’g’risida  elektron  ma'lumotlar  bazasini 
shakllantirish, uni tuzish va  yangilab  borishda  Respublika tovar 
xom  ashyo  birjasidagi  narxlar  kotirovkasini,  Davlat  Bojxona 
Qo`mitasi ma`lumotlar bazasini, respublikadagi yuqori mavqega 
ega  boigan  ishlab  chiqaruvchilar  va  ixtisoslashtirilgan  reklama 
nashrlari 
maiumotlarini 
hisobga 
olish 
tavsiya 
etiladi.