G’aznachilikning yagona axborot tizimi O’zbekistonda g’aznachilik tizimi taraqqiyoti istiqbollari reja

4. O’zbekiston Respublikasida G’aznachilik tizimi taraqqiyoti istiqbollari
Mamlakatimizda byudjet siyosatini takomillashtirishga qaratilgan faol ishlar olib borilmoqda, bu ishlar ajratilayotgan mablag’lardan foydalanish samaradorligini oshirish hisobiga byudjet tashkilotlarini moliyalashtirishni qisqartirishga yordam beradi. Mazkur vazifa dolzarb ahamiyatga ega. Ilgari respublikamiz hududida amalda bo’lgan byudjet tashkilotlarini moliyalashtirish tizimi alohida hollarda byudjet mablag’larining ortiqcha sarflanishiga olib kelardi. Davlat byudjetining g’azna ijrosi joriy etilishi munosabati bilan hamda byudjet mablag’laridan foydalanish samaradorligini oshirish maqsadida “Byudjet tashkilotlarining pasportizatsiyasi” dasturiy majmuasini ishlab chiqish loyihasining amalga oshirilishi boshlandi. Ushbu loyiha byudjet tashkilotlari pasportlarining markazlashtirilgan tarzda saqlanishini ta’minlaydi, shuningdek byudjet tashkilotlarining haqiqiy ahvolini qiyoslash va monitoring qilish imkonini beradi. Byudjet tashkiloti pasporti rasmiy hujjat bo’lib, unda tashkilot bo’yicha umumiy ma’lumotlar, uning energetik ob’ektlari, yonilg’i-energetik resurslar va suv iste’moli hajmlari, resurslardan foydalanish ko’rsatkichlari, shuningdek tashkilot balansida turgan binolar bo’yicha ma’lumotlar mavjud.
Byudjet tashkilotining pasporti – bu byudjet muassasasining hisobot shakli bo’lib, uning hisobot berish paytidagi holatini va unga sifatli byudjet xizmatlarini ko’rsatish imkoniyalarini aks ettiradi.
Byudjet tashkilotlari pasportizatsiyasining maqsadi quyidagilar:

• 
  muassasalar va tashkilotlarga ajratilgan byudjet mablag’laridan samarali va oqilona foydalanish;
  
• 
  muassasalar, tashkilotlarning ular asosiy funktsiyalarini bajarish uchun zarur asosiy fondlar bilan ta’minlanganlik darajasini aniqlash;
  
• 
  energetik xo’jaliklarning ob’ektiv ehtiyojlaridan va byudjetdan moliyalashtirish imkoniyatlaridan kelib chiqib tashkilotlar uchun yonilg’i-energetik resurslar va suv iste’moli limitlarini hisoblab chiqish.
  

Byudjet tashkilotlari rahbarlari 3 oyda kamida 1 marta moliya organlariga pasportlarni tuzish uchun ma’lumotlarni taqdim etishlari kerak. O’z navbatida, byudjet tashkilotlari tomonidan taqdim etiladigan ma’lumotlar belgilangan maxsus shaklda “O’zASBO” KDga ilova qilinadigan “Byudjet tashkilotlari pasportizatsiyasi” dasturiy kompleksiga kiritiladi. Taqdim etilgan ma’lumotlarni tekshirishni moliya organlari amalga oshiradi.
Pasportizatsiya maqsadlaridan bittasi tashkilotlar uchun yonilg’i-energetika resurslari va suvdan foydalanganlik uchun to’lovlar limitlarini hisoblab chiqishdir. Limitlar tashkilot ob’ektlari tomonidan resurslarning iste’mol qilinishining solishtirma ko’rsatkichlaridan kelib chiqib hisoblanadi.
Masalan, biror i ob’ekti uchun resurs iste’mol qilinishining solishtirma ko’rsatkichi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
ri = Wi / (Fi * ti),
bu erda, Wi — kuzatilayotgan ti davrida ob’ekt tomonidan iste’mol qilingan resurs hajmi ; Fi — ob’ekt tomonidan resurs iste’molini me’yorlashda qo’llaniladigan bazaviy ekspluatatsion ko’rsatkich.
Resursni iste’mol qilishning solishtirma ko’rsatkichi tashkilot ob’ektining energetik sig’imini xarakterlaydi. Bu ko’rsatkichning pasayishi ob’ektning energetik sig’imi pasayib, uning energetik samaradorligi oshayotganidan dalolat beradi. Energetik pasport solishtirma ko’rsatkichlarining barcha qiymatlarini hisoblangan, haqiqiy va bazaviy ko’rsatkichlarga ajratish mumkin. Solishtirma ko’rsatkichlarning hisoblangan qiymatlari texnik loyihalar, davlat boshqaruv idoralari qarorlari, energiya ta’minoti, suv ta’minoti va suv chiqarish haqida shartnomalar shartlari asosida aniqlanadi. Tijorat hisobi va energetik tekshiruvlar ko’rsatkichlari asosida olingan solishtirma ko’rsatkichlar qiymatlari haqiqiy qiymatlardir. Solishtirma ko’rsatkichlarning bazaviy qiymatlari tashkilotlar tomonidan bazaviy iste’mol hajmlarini hisoblash uchun qo’llaniladi. Byudjet tashkilotlari faqat ayrim hisoblangan va haqiqiy ko’rsatkichlar haqida ma’lumotlarni beradilar. Taqdim etiladigan ma’lumotlar asosida pasport doirasida qolgan hisoblangan va haqiqiy ko’rsatkichlar bo’yicha hisob-kitoblar amalga oshiriladi.
Yonilg’i-energetika resurslari va suv iste’molining bazaviy qiymatlari quyidagi qoidalardan kelib chiqib aniqlanadi:
1) umumiy holda solishtirma ko’rsatkichning bazaviy qiymati haqiqiy qiymatga teng deb qabul qilinadi;
2) agar solishtirma ko’rsatkichning haqiqiy qiymati ob’ekt uchun hisoblangan qiymatdan yuqori bo’lsa, solishtirma ko’rsatkichning bazaviy qiymati hisoblangan qiymatga teng deb qabul qilinadi;
3) solishtirma ko’rsatkichning haqiqiy qiymatlari bo’lmaganda, bazaviy qiymat sifatida hisoblangan qiymat qabul qilinadi.