Gemotsitopoez jarayonining boshqarilishi

Gemotsitopoez jarayonining boshqarilishi.

Sut emizuvchilar organizmida doimo Qon elememtlari (unsurlari) yangilanib turadi. Bu murakkab jarayon neyroendokrin sistema orqali boshqariladp. Qon xosil kiluvchi a’zolar, tomirlardagi kon, Qon elememtlarning parchalanishi o’taligan a’zolar va bu jarayonlarni boshqaruvchi sistema, umuman Qon sistemasi deb ataladi. Shu sistemaning biror bir Qismi faoliyatining buzilishi Qonning miqdoriy yoki sifat o’zgarishlariga olib keladi, ya’ni patologiya rivojlanadi, ko’proq eritropoez, leykopoez va trombostitopoezning buzilishi tufayli yuzaga keladi.

I. Eritropoezga ta’sir etuvchi vositalar:

• 1. Eritropoezni kuchaytiruvchi vositalar:
• a) gipoxrom anemiyada Qo’llaniladigan: temir sulfat, temir laktat,
• ferumlek, ferkoven, koamid
• b) gipsrxrom anemiyada Qo’llaniladigan: stianokobalamin, foliev kislotasi
• 2. Eritropoezni susaytiruvchi vositalar: fosfor 32 izotopli patriy fosfat eritmasi.
• II. Leykopoezga ta’sir etuvchi vositalar:
• 1. leykopoezni kuchaytiruvchi vositalar: pentoksil, natriy nukleinat, molgramostim, filgrastim
• 2. leykopoezni susaytiruvchi vositalar: novembixin, mielosan, merkaptopurin, dopan, tiofosfatid.

ERITROPOEZGA TA’SIR ETUVChI VOSITALAR.

• Anemiya-patologik ҳolat bo’lib, eritrostitlar va gemoglobinni miqdorini kamayishi bilan, ҳamda eritrostitlarning shakli, kattaligi va yashash muddatini o’zgarishi bilan kechadi. Anemiyalarning turi ko’p bo’lib, dori vositalari bilan davolashga asosai temir etishmovchiligi tufayli rivojlanuvchi va xavfli anemiya qulayroq.

TEMIR SULFAT VA TEMIR LAKTAT.

• Bu preparatlarni kapsulalarda yoki kobigli tabletkalar shaklida Qabul Qilinadi, chunki temir ogiz bo’shligidagi oltingugurt vodorod bilan (SN) birikib, Qora rangli temir sulfidni ҳosil Qiladi. Tishlar Qorayib Qoladi. Temir preparatlari Qabziyatni rivojlantiradi, chunki oltingugurt vodorod ichakning ҳarakatga keltiruvchi omildir. Temir preparatining ichakdan so’rilishi buzilganda. uni parenteral yo’l bilan kiritishga moslangan preparatlari Qo’llaniladi. Fsrkoven tarkibidagi kobalt eritropoezni ragbatlantiradi. Bu preperat ta’sirida yuzni Qizarishi, ko’krakni Qisilishi, bel ogrigi bo’lishi mumkin. Ferumlek tarkibida 3 valentli temirning maltoza bilan birikmasi bor.

LEYKOPOEZGA TA’SIR ETUVCHI VOSITALAR.

• Leykopoezni kuchaytiruvchi vositalar, leykopeniya va agronulostitozni davolashda Qo’llaniladi. Bu xastaliklar kimyoviy birikmalar (benzol, tetraetil Qo’rG’oshin, pestistidlar va boshqalar) ko’ziqorinlar, Qishlagan donlar, nur kasalligi, yuQumli kasalliklarda mikroblar zaҳarlari bilan zaҳarlanish (Qorii tifi, gripp, sil) xavfli o’simliklarga Qarshi Qo’llaniladigan dorilar va boshqalar tasirida rivojlanadi. YuQoridagi omillar ta’sirida suyak ko’migida kon ҳosil Qilishda Qatnashuvchi xujayralar xalok bo’ladi va Qon shaklli elementlarining sintezi kamayadi.

TROMBOTSITLAR AGREGATSIYASI, QON IVISHI VA FIBRINOLIZGA TA’SIR KO’RSATUVChI VOSITALAR.

• Organizmda gemostaz o’zaro funkstional bogliq ikki sistemaning, tromb ҳosil Qiluvchi va uni erituvchi (fibrinolitik)larning muvofiq ishlashlariga bogliq. Tomir jaroҳatlanganda Qon oqish bilan birgalikda tomir torayadi, trombostitlar agregastiyasi va Qonning ivishi kuchayib, tromb ҳosil bo’ladi va Qonash to’xtaydi. YuQoridagi ikki tizimdan biriii buzilishi yo Qonashning kuchayishiga, yoki tromboembolik jarayonlarpiig (tromboz) kuchayishiga olib keladi. Ana shu o’zgarishlarni bartaraf etish uchun bu sistemalarga ta’sir etuvchi vositalar Qo’llaniladi:

TROMB XOSIL BO’LISHGA TA’SIR ETUVCHI VOSITALAR.

• Ular Quyidagi guruҳlarga bo’linadilar:
• I. Trombozlarni davolash va uni oldini olish uchun Qo’llaniladigan vositalar:
• 1. Trombostitlar agregastiyasini kamaytiruvchi vositalar (antiagregant)
• 2. Qon ivishini kamaytiruvchi vositapar (antikoagulyantlar)
• 3. Fibrinolitik vositalar (trombolitik vositalar)
• II. Qonoqishini to’xtatuvchi vositalar (gemostatiklar)
• 1. Qon ivishini oshiruvchi vosiotalar
• a) maxalliy Qo’llash uchun
• b) umumiy (sistemali) ta’sirli
• 2. Antifibrinolitik vositalar

QONNING IVISHINING PASAYTIRUVCHI VOSITALAR

• (Antikoagulyantlar).
• Ta’sir tabiatiga asoslanib antikoagulyantlar ikkiga bo’linadi:
• 1. Bevosita ta’sirli aktikoagulyantlar (geparin).
• 2. Bilvosita ta’sirli antikoagulyantlar (Qon ivishi faktorlarini sintezini susaytiruvchilar) neodikumarin, fenilin, simkumar.

ANTIFIBRINOLITIK VOSITALAR.

• AMINOKAPRON KISLOTASI. Profibrinolizinni fibrinolizinga aylanishini to’xtatadi, chunki u shu jarayonni faollashtiruvchi omilga va fibrinolizinga bsvosita susaytiruvchi ta’sir ko’rsatadi. MITdan yaxshi so’riladi. 2-3 soatdan keyin konda eng yuQori konsentrastiyasi aniklanadi. Zaxarliligi past
• Noxush ta’siri: bosh aylanishi, ko’ngil aynash, Qayt Qilish.