Genjemuratov dilshad

3. Menshik qatnasıqlarınıń huquqiy hám ekonomikalıq tarepleri.
Menshik qatnasiqları jámiyettegi hám huquqıy, hám ekonomikaliq qatnasiqlar mazmunın ózinde jámleydi.Menshik qatnasiqlarınıń huquqıy hám ekonomikaliq mazmunı óz-ara baylanıslı sol sebepli menshik qatnasıqları bir waqitta ham ekonomikaliq hám huquqıy kategoriya esaplanadı.Eger ekonomikaliq jaqtan ózlestirilmese islep shıǵariliwda paydalanilmasa yaki múlk iyesenine dáramat alip kelmese onda ol “huquqıy” kategoriya esaplanadı.
Puqaranıń jeke múlki tiykarinan socialliq islep shıǵariwda qatnasıwınan, óz xojalıǵın júrgiziwden túsken miynet daramatları esabına payda boladı hám kóbeyedi. Bazar ekonomikasi shárayatinda jeke múlk akciyadan keletuǵın dividend, bank payizlari, siyaqli dereklerge tiykarlanadı.
Menshik qatnasiqlari xojalıq hám isbilermenlik iskerliginiń túrli formaları arqalı ekonomikaliq jaqtan amelge asırıladı.
Basqa tárepten menshik qatnasıqlarinıń huquqıy tárepi onıń ekonomikaliq tárepine qarata tek boysiniwshi rol oynamaydi. Yaǵnıy islep shiǵariw qurallarına huquqiy tárepten iyelik etpey turıp, hesh kim islep shıǵarıw processin ámelge asıra almaydı, islep shıǵarıw quralları hám islep shıǵarılǵan ónimlerden paydalana almaydı.
Huquqiy normalar bir tárepten menshik qatnasıqların qorǵaw menen baylanısli halda júzege kelse, basqa tárepten ol islep shıǵarıw shárayatında menshik qatnasıqlarınıń rawajlanıwında áhmiyetli rol oynaydı.
Solay etip, menshik qatnasiqlarınıń huquq normaları;
birinshiden: islep shıǵarıw quralları hám jaratılǵan ónimlerdiń belgili shaxslarǵa (fizikalıq yaki yuridikalıq) tiyisli ekenligin;
ekinshiden: múlk iyeleriniń nizam menen qorǵalatugin wakillikleri;
úshinshiden: mal-múlkti qorǵaw usilların belgilep beredi.
Sonday-aq, Ózbekistanda Puxaralıq kodeksine muwapıq mámleket múlki Respublika múlkinen hákimshilik-aymaqliq dúzilmeler múlkinen ibarat.Jer, jer astı bayliqları, suw, ósimlik hám haywanat dúnyasi hámde basqa tabiyiy resurslar, respublika hakimyati, mámleketke qaraslı mádeniy hám tariyxiy bayliqlar, altin zapası,valyuta fondi hám basqa mámleket fondları respublika múlki esaplanadi.
Ózbekistan Respublikası Konsituciyasinda jeke múlkke ayrıqsha itibar qaratilip, onıń basqa múlk túrleri siyaqli qol qatılmasliliǵı hám mámleket qorǵawinda ekeni aytip ótilgen.
Sonday-aq Prezidentimiz Sh.Mirziyoyev tiń pármani boyinsha 2019-jıl 14 avgusttaǵı “Jeke múlkti qorǵaw hám múlkdarlardıń huquqlarınıń keppiligin kúsheytiw isbilermenlik baslamaların qollap quwatlaw”³ boyinsha jumislardi shólkemlestiriw sistemasın túpten jetilisiriw bul tarawda elede is –ilajlar amelge asirilip asiriliwi kerek ekenin bildiredi