Geodezik va astronomik koordinatalar va azimutlar

Tanlab olingan ko‘chirish sirti geodezik o‘lchash va hisoblash ishlari bajariladigan mamlakat yoki bir necha mamlakatlar territoriyasida kvazigeoid sirtidan uncha katta farq qilmasligi kerak. Bu shartli bajarilishi, reduksiyani hisoblash aniqligiga bo‘lgan talabni kamaytiradi.
Ko‘chirish sirti Yer qarida shunday oriyentirilanishi zarurki o‘lchangan elementlarni ko‘chirish sirtiga va aksincha o‘lchagan sirtga proyeksiyalash qulay bo‘lishi kerak.
Referens ellipsoid shakli, o‘lchamlarini tanlashda va oriyentirlashda quyidagi talablar bajarilishi kerak:
1) Referens ellipsoid parametrlari imkon qadar umumiy yer ellipsoidi parametrlaridan farq qilmasligi kerak;
2) Referens ellipsoidning aylanish o‘qi Yer aylanish o‘qiga, ekvator tekisligi Yer ekvator tekisligiga parallel bo‘lishi kerak;
3) Mamlakat yoki bir necha mamlakatlar uchun tanlangan referens ellipsoid sirti kvazigeoid (geoid) sirtidan og‘ishi kvadratlarining yig‘indisi eng kichik (minimal) bo‘lishi kerak.
Kichik territoriyali maydonga ega mamlakatlarda birinchi talabni bajarilishi zaruriy emas.
Referens ellipsoid o‘lchamlari umumiy yer ellipsoidi o‘lchamlaridan farq qiladi, uni markazi O1 umumiy yer ellipsoidi markazi O bilan ustma-ust tushmaydi (1- shakl).
1- shakl. Ko‘chirish sirtlari
1- geoid; 2-umumiy yer ellipsoidi; 3-referens ellipsoid
1940 yil professor F.N.Krasovskiy professor A.A.Izotov ishtirokida SSSR va AQSH, G‘arbiy Yevropa mamlakatlarida bajarilgan gradus o‘lchovlari va gravimetrik syomkalardan foydalanib, o‘sha vaqt uchun aniq bo‘lgan yer ellipsoidini parametrlarini hisoblab topishdi:
a=6378245 m, α=1:298,3.

Olimlar	Davlat	Yil	а, м	
Delambr Bessel Klark Xeyford Krasovskiy	Fransiya Olmoniya Angliya AQSH SSSR	1800 1841 1866 1910 1940	6 375 653 6 377 397 6 378 206 6 378 388 6 378 245	1334,0 1299,2 1294,98 1297 1298,3
Suniy yo’ldoshlarni kuzatish orqali olingan			6 378137	1:298,257

Oliy geodeziya masalalarini yechishda, har qanday M nuqtaning yer sathidagi holati qabul qilingan referens ellipsoidni geodezik koordinatalar B, L, HG (2- shakl) bilan aniqlanadi (B-geodezik kenglik; L-geodezik uzoqlik; HG-nuqtaning geodezik balandligi).
2- shakl. Geodezik koordinatalar va azimutlar
Amaliy topshiriq.

180° 10‘ 121'‘ 179° 24‘ 131'‘ 180° 30‘ 103'‘ 180° 23‘ 112'‘ Azimova X	179° 24‘ 132'‘ 180° 01‘ 200'‘ 180° 23‘ 110'‘ 178° 55‘ 128'' Boltaboyev B	180° 10‘ 177'‘ 179° 24‘ 132'‘ 180° 23‘ 135'‘ 180° 20‘ 114'' Ergashev J	180° 10‘ 123'‘ 179° 28‘ 132'‘ 180° 30‘ 100'‘ 180° 23‘ 113'‘ Ibodullayev SH
180° 20‘ 131'‘ 179° 44‘ 151'‘ 180° 10‘ 123'‘ 180° 29‘ 142'‘ Isanqulov O’	180° 19‘ 111'‘ 178° 54‘ 141'‘ 180° 36‘ 103'‘ 180° 25‘ 112'‘ Ismoilov Q	180° 18‘ 127'‘ 179° 27‘ 134'‘ 180° 50‘ 123'‘ 180° 20‘ 119'‘ Jaylovov A	180° 30‘ 111'‘ 179° 24‘ 141'‘ 180° 30‘ 183'‘ 180° 23‘ 114'‘ Jo’rayeva M
180° 10‘ 121'‘ 179° 24‘131'‘ 180° 30‘ 023'‘ 180° 23‘ 182'‘ Jo’rayeva Z	180° 20‘ 217 '‘ 179° 44‘ 231'‘ 180° 05‘ 183'‘ 180° 33‘ 212'‘ Latipov A	180° 19‘ 211'‘ 179° 27‘ 218'‘ 180° 34‘ 203'‘ 180° 53‘ 132'‘ Maxmirzayev R	180° 25‘ 121'‘ 179° 24‘ 231'‘ 180° 30‘ 143'‘ 180° 24‘ 116'‘ Muhammadiyev D
180° 15‘ 141'‘ 179° 29‘ 237'‘ 180° 36‘ 203'‘ 180° 33‘ 192'‘ O’ralov Q	180° 10‘ 91'‘ 179° 24‘ 71'‘ 180° 37‘ 103'‘ 180° 23‘ 012'‘ Qo’ziyev N	180° 10‘ 291'‘ 179° 24‘ 171'‘ 180° 30‘ 103'‘ 180° 03‘ 121'‘ Safarov R	180° 01‘ 021'‘ 179° 14‘ 131'‘ 180° 130‘ 203'‘ 180° 123‘ 118'‘ Toshimova D

Uyga topshiriq. *Bu yerda n talabaning familyasidagi harflar soni.

180° 10*n‘ 121'‘ 179° 24*n‘ 131'‘ 180° 30*n‘ 103'‘ 180° 23*n ‘ 112'‘ Azimova X	179° 24*n ‘ 132'‘ 180° 01*n ‘ 200'‘ 180° 23*n ‘ 110'‘ 178° 55*n ‘ 128'' Boltaboyev B	180° 10*n ‘ 177'‘ 179° 24*n ‘ 132'‘ 180° 23*n ‘ 135'‘ 180° 20*n ‘ 114'' Ergashev J	180° 10*n ‘ 123'‘ 179° 28*n ‘ 132'‘ 180° 30*n ‘ 100'‘ 180° 23*n ‘ 113'‘ Ibodullayev SH
180° 20*n ‘ 131'‘ 179° 44*n ‘ 151'‘ 180° 10*n ‘ 123'‘ 180° 29*n ‘ 142'‘ Isanqulov O’	180° 19*n ‘ 111'‘ 178° 54*n ‘ 141'‘ 180° 36*n ‘ 103'‘ 180° 25*n ‘ 112'‘ Ismoilov Q	180° 18*n ‘ 127'‘ 179° 27*n ‘ 134'‘ 180° 50*n ‘ 123'‘ 180° 20*n ‘ 119'‘ Jaylovov A	180° 30*n ‘ 111'‘ 179° 24*n ‘ 141'‘ 180° 30*n ‘ 183'‘ 180° 23*n ‘ 114'‘ Jo’rayeva M
180° 10*n ‘ 121'‘ 179° 24*n ‘131'‘ 180° 30*n ‘ 023'‘ 180° 23*n ‘ 182'‘ Jo’rayeva Z	180° 20*n ‘ 217 '‘ 179° 44*n ‘ 231'‘ 180° 05*n ‘ 183'‘ 180° 33*n ‘ 212'‘ Latipov A	180° 19*n ‘ 211'‘ 179° 27*n ‘ 218'‘ 180° 34*n ‘ 203'‘ 180° 53*n ‘ 132'‘ Maxmirzayev R	180° 05*n ‘ 121'‘ 179°03*n ‘ 231'‘ 180° 08*n ‘ 143'‘ 180° 09*n ‘ 116'‘ Muhammadiyev D
180° 15*n ‘ 141'‘ 179° 29*n ‘ 237'‘ 180° 36*n ‘ 203'‘ 180° 33*n ‘ 192'‘ O’ralov Q	180° 10*n ‘ 91'‘ 179° 24*n ‘ 71'‘ 180° 37*n ‘ 103'‘ 180° 23*n ‘ 012'‘ Qo’ziyev N	180° 10*n ‘ 291'‘ 179° 24*n ‘ 171'‘ 180° 30*n ‘ 103'‘ 180° 03*n ‘ 121'‘ Safarov R	180° 01*n ‘ 021'‘ 179° 14*n ‘ 131'‘ 180° 10*n ‘ 203'‘ 180° 13*n ‘ 118'‘ Toshimova D

Yer resurslari, kadastr va geoinformatika kafedrasi
Qudratov Jo’rabek Allayor o’g’li
“TIQXMMI” MILLIY TADQIQOT UNIVERSITETINING QARSHI IRRIGATSIYA VA AGROTEXNOLOGIYALAR INSTITUTI
ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ!
 + 998 97 294-23-36