Geog 1 (38-янги). p65

Atama, tayanch tushuncha va nomlar
Arktika cho‘llari, qo‘yho‘kiz, ondatra, bobr, alligator, qizil
zarang, toshyorar, sekvoyya, skuns, yukka, puma.
Nazorat uchun savollar
1. Tabiat zonalari qanday omillar ta’sirida tarkib topadi?
2. Materikda qanday balandlik mintaqalari mavjud?
Amaliy topshiriqlar
1. Tabiat zonalarini yozuvsiz xaritaga tushiring.
2. Tabiat zonalarining asosiy organizmlarini bilib oling.
3. Balandlik mintaqalarini daftaringizga yozing.
46- §. Shimoliy Amerikaning
tabiiy geografik o‘lkalari
Tabiiy geografik o‘lkalari. Shimoliy Amerika tabiatining xil-
ma-xilligi uni ikkita yirik qismga bo‘lishga imkon beradi. Bular:
Sharq — tekislik o‘lkasi va G‘arb — Kordilyera tog‘li o‘lkasi. O‘z
navbatida, bu o‘lkalar ko‘pgina tabiiy geografik oblastlarga
ajratilgan. Quyida shulardan ayrimlariga tavsif beramiz.
Alyaska va Kanada Kordilyera tog‘lari (20- rasm). Alyaska
bir necha parallel joylashgan tog‘lardan tashkil topgan bo‘lib,
ular bir-biridan chuqur vodiylar bilan ajralib turadi. Materik-
ning eng baland cho‘qqisi Denali (Mak-Kinli) (6 194 m) shu
yerda joylashgan. Alyaska yarimorolida va Aleut orollarida kuchli
zilzilalar bo‘lib turadi, o‘nlab harakatdagi va so‘ngan vulqonlar
bor. Bu tog‘lardan oltin, kumush, rangli metallar, neft va
toshko‘mir qazib olinadi. Alyaska va Kanada Kordilyera tog‘la-
rining g‘arbiy sohilida iqlim dengiz iqlimi bo‘lganligidan yog‘ingar-
chilik ko‘p bo‘ladi. Shu sababli ignabargli qalin o‘rmonlar o‘sadi.
Ichki yassi tog‘liklarda tog‘-tundra o‘simliklari rivojlangan. Tog‘
tundralarda shimol bug‘usi, qutb tulkisi, lemminglar yashaydi.
O‘rmonlarda los, grizli ayig‘i, puma, qoplon, tog‘ qo‘yi uchraydi.

---

107
Kordilyera tog‘li o‘lkasida yana — Katta Havza (20- rasm)
va Kolorado platosi joylashgan. Ularning tabiat komplekslari
uncha baland bo‘lmagan tog‘ tizmalaridan, so‘ngan vulqon
konuslaridan va chuqur botiqlardan tarkib topgan. Tog‘lar ora-
sida suvsiz cho‘ldan iborat eng chuqur Ajal vodiysi (–86 m)
joylashgan. Ajal vodiysi Shimoliy Amerikaning eng issiq va
yog‘in kam yog‘adigan rayonidir. Katta Havza bilan Kolorado
platosida cho‘l va chalacho‘llarga xos shuvoqlar, turli butalar,
sho‘ra o‘simliklari o‘sadi. Yovvoyi hayvonlardan bizon, anti-
lopa, kemiruvchilar va sudralib yuruvchilar yashaydi.