Геология фанлари университети бўлакли жинслар(псаммитлар, алевритлар, пелитлар) Маърузачи

ГЕОЛОГИЯ ФАНЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
БЎЛАКЛИ ЖИНСЛАР(ПСАММИТЛАР, АЛЕВРИТЛАР, ПЕЛИТЛАР) Маърузачи:
проф. Султонов Пўлатжон Салимович email: [e-mail]
Phone[phone]

UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
2
Режа
БЎЛАКЛИ ЖИНСЛАРНИНГ ЦЕМЕНТ ТУРЛАРИ
ҚУМЛИ ЖИНСЛАРНИНГ ЖИНС ҲОСИЛ ҚИЛУВЧИ МИНЕРАЛЛАРИ
АЛЕВРОЛИТЛИ ЖИНСЛАР
АРАЛАШ ТАРКИБЛИ БЎЛАКЛИ ЖИНСЛАР
3
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
1.Бўлакли жинсларнинг цемент турлари
Кристалланиш даражаси бўйича цемент тури:

• Кристал
• Аморф

Кристал цемент туриинг кўринишлари:

• Тартибсиз - донадор – цемент заррачалари маълум бир шакл ва ориентирга эга бўлмайди;
• Пойкилитли – заррачалари бир томонга йўналтирилган бўлади;
• Радиал-нурсимон – цемент доналари радиал-нурсимон тузилишга эга;
• Толасимон – цемент донаси толасимон тузилишга эга.

ТЕКСТУРАЛАР: қатламли (қияқатламли); ноаниққатламли; яхлит (қатламсиз)

4
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
1. БЎЛАКЛИ ЖИНСЛАР(силлиқланиш)
Конгломерат Брекчия
5
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
1. БЎЛАКЛИ ЖИНСЛАР(псаммитлар, алевритлар, пелитлар)

ГУРУХ	КИЧИК ГУРУҲ	Заррачалар ўлчами, мм	Чўкма		Чўкинди тоғ жинси		Метаморфик
			Силлиқ-ланган	Силлиқ-ланмаган	Силлиқ-ланган	Силлиқ-ланмаган	Силлиқ-ланган	Силлиқ-ланмаган
ПСАМИТЛАР	Йирик қумли	1,0-0,5	Йирик донали қум		Йирик донали қумтош		Йирик донали кварцитоқумтош
	Ўрта қумли	0,5-0,25	Ўрта донали қум		Ўрта донали қумтош		Ўрта донали кварцитоқумтош
	Майда қумли	0,25-0,1	Майда донали қум		Майда донали қум		Майда донали кварцитоқумтош
АЛЕВРИТ-ЛАР	Дағал	0,1-0,05	Дағал алеврит		Дағал алевролит		Дағал алевролитли сланец
	Майин	0,05-0,01	Майин алеврит		Майин алевролит		Майин алевролитвли сланец
ПЕЛИТ-ЛАР	Дағал	0,01-0,001	Дағал дисперсли гил		Аргиллит		Гилли сланецлар
	Майин	<0,001	Майин дисперсли гил		Аргиллит		Гилли сланецлар

6
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
Қумли жинсларнинг жинс ҳосил қилувчи минераллар:

• Кварц
• Калийли дала шпатлари: ортоклаз ва микроклин;
• Плагиоклазлар: альбит ва анортит;
• Слюдалар: мусковит ва биотит;
• Тоғ жинслари бўлаклари ва глауконит.

Қумли жинсларнинга ЦЕМЕНТИ бўлиши мумкин: гилли, карбонатли, кремнийли, темирли, хлоритли, сульфатли, фосфатли. Кўпинча аралаш ва полиминералли турлари учрайди. Масалан: гил-карбонатли ва бошқалар.

Минерал таркиби бўйича қумли жинслар қуйидагиларга бўлинади:

• Полимиктли: аркозлар, грауваклар ва аралаш таркибли жинслар;
• Олигомиктли: 2-3 турдаги минераллардан ташкил топган жинслар;
• Мономиктли (мономинералли): Кварц, Дала шпати, глауконит.

UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
7
БЎЛАКЛИ ЖИНСЛАР ДОНАЧАЛАРИНИНГ СИЛЛИҚЛАНИШ ДАРАЖАСИ
СИЛЛИҚЛАНИШ - седиментация муҳитида унинг харакати таъсири остида емирилиш оқибатида доналар шаклининг ўзгариши билан характерланади.
Силлиқланишнинг қуйидаги турлари ажратилади (Айнемер, Яхнин):

• Қиррали
• Деярли қиррали
• Деярли силлиқланган
• Силлиқланган
• Ўта яхши силлиқланган

8
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
Рухин бўйича бўлакларни силлиқланганлик даражасини аниқлаш шкаласи:
9
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
ДЕНГИЗ ҚУМЛАРИ (қумтошлари) – ўлчамлари бўйича яхши сараланган, юқори даражада силлиқланган, қатламланишга (диоганал) эгалиги билан ажралиб туради. Шельфнинг саёз сувли зоналарида (литорал ва сублиторал), баъзан чуқур сувли шароитда сув ости ўзанлари, денгиз оқимларини ҳосил қилади. Таркибида глоуконит ва темирли ҳлоритлар сақлайди.
КЎЛ ҚУМЛАРИ (қумтошлари) – аксарият белгилари бўйича денгиз қумларига яқин. Фақат тарқалган майданиинг кичиклиги ва қалинлиги билан фарқ қилади. Уларда диагонал қатламланиш кузатилади ва гилли материаллар мавжудлиги билан характерланади.
ДАРЁ ҚУМЛАРИ (қумтошлари) ёки аллювиал – денгиз қумларидан ўлчамлари бўйича унча юқори даражада сараланмаганлиги, кам силлиқланганлиги билан фарқ қилади. Уларда қия қат-қатликлар кузатилади.