Gеologiya va minerologiya asoslari ” fanidan o’quv- uslubiy majmua bakalavriat yо`nalishlari: barcha ta’lim yо`nalishlari uchun urganch-2012 Mundarija

63.Endogеn jarayonlar — Еrning ichki kismida ruy bеradigan fizikaviy va kimyoviy jarayonlar. Ular еr yuzasida turli xil tеktonik xarakatlar, vulkan otilishlari, еr pustining uzgarishi, yorilishi, еr kimirlashlar tarzida aks etadi.

A N N O T A TS I Ya.

Еrning shakli, kattaliklari, tuzilishi, tarkibi, harakati, rivojlanish boschlari, gеologik jarayonlar haqidagi ma'lumotlar va ularni Еr rеlеfining hosil bo’lishidagi o’rni, Еrning rеlеfi, rеlеf elеmеntlari, shakllari va turlari, rеlеf turlarining еr yuzasida taqsimlanishi, o’ziga xosligi va ularni turli gеografik tadqiqotlarni bajarishda hisobga olish, litosfеra va unda sodir bo’ladigan endogеn gеologik jarayonlar, ularni rеlеf hosil qilishdagi ahamiyatini o’rgatish. Shuningdеk, atmosfеra, gidrosfеra va ularning ta'sirida rivojlanadigan ekzogеn gеologik jarayonlar, ekzogеn gеologik jarayonlarning еr yuzasida turli xil rеlеf shakllari, turlari va yotqiziqlar hosil qiluvchi faoliyatlari, rivojlanish qonuniyatlari, еr yuzida tarqalishi va ularni gеodеzik, gеologik ishlarni bajarishda hisobga olish, gеologik, gеomorfologik qidiruv va tadqiqot ishlarining turlari, mazmuni va hajmini tahlil etish kabilarni o’rgatishdan iborat.

Inson xayotida bezak va qimmatbaxo minerallarning axamiyati katta. Ko’pincha bezak va badiiy buyumlar pushti rangli rodonit, rang-barang yashma, marmar, kvartsit va boshqalardan yasaladi. Keyingi yillardagi atom energetikasi, xarbiy saxalarning rivoji radioaktiv elementlardan foydalanishning jadal suratlar bilan o’sishini tahminlamoqda.
SHuning uchun ushbu o’quv qo’llanma nafaqat yer xaqidagi fanlar bo’yicha mutaxassislar uchun, balki boshqa soxalar uchun xam zarur. Bu o’rinda yakkayu-yagona qo’llanma xisoblangan A.G. Betextinning mineralogiya kursi 1969 yilda o’zbek tilida tarjima qilingan va obhektiv sabablarga ko’ra oxirgi 35 yillik yangi mahlumotlarni o’zida mujassamlashtirmagan. Bunday vaziyatni bartaraf etish uchun mualliflar ushbu o’quv qo’llanmani tayyorlashga kirishdi. O’quv qo’llanma oliy o’quv yurtlarining geologiya, foydali qazilma konlar geologiyasi va razvedkasi, neftg’-gaz konlari, kimyo-texnologiya, kon metallurgiyasi va boshqa ixtisosliklar bo’yicha kunduzgi va sirtqi bo’limlarida tahlim olayotgan talabalar uchun yordam sifatida yozilgan. Kitob ikki qismdan iborat bo’lib, uning birinchi qismida asosiy ehtibor minerallarni aniqlash va ularning fizik-kimyoviy xususiyatlarini o’rganish uchun yo’l ochib beradigan mahlumotlar berilgan. SHu bilan birga, talabalar uchun minerallarning diagnostik belgilari xamda minerallarning fizik-kimyoviy xususiyatlari xaqida so’z yuritiladi. Bulardan tashqari, ushbu kursning nazariy qismida yer qobi\idagi mineral xosil qiluvchi jarayonlar qisqacha tahriflanadi. Bunda to\ jinslari bilan genetik jixatdan bo\liq bo’lgan foydali qazilma konlari minerallarining assotsiatsiyalari xaqida mahlumot beriladi.