Geopolitical Importance of Uzbekistan

Özbekistan Ekonomisi 
Özbekistan’ın başlıca yer altı kaynakları altın, alüminyum, doğal gaz, mermer, molibden, 
tungsten ve kömürdür. Dünyanın en kaliteli altını (%99,99 saflık), Özbekistan’da üretilmektedir. 
Yıllık üretim kapasitesi 70 ton civarındadır. Dünyanın en büyük 10 altın üreticisi arasında yer 
almaktadır. Özbekistan SSCB yönetimi altındayken Sovyet ihtiyacının üçte birini karşılamaktaydı. 
SSCB’nin 3. büyük doğalgaz üreticisi konumunda olan Özbekistan, kuruluşu sonrasında petrol ithalatı 
gerçekleştiren bir ülke olmasına karşın 1992 yılında açılan petrol kuyuları ülkenin ileride kendine 
yetecek, belki de petrol ihracatçısı olabilecek bir potansiyele sahip olduğunu göstermiştir. Özbekistan 
yaklaşık 800 milyon ton bakır rezervine sahip iken, eski SSCB’nin kaolin rezervlerinin %42’sine 
sahiptir (Tika, 1995: 13). 
Özbekistan kurak bir iklime sahip olmasına karşın, tarımsal sulama sayesinde dünyanın dördüncü 
büyük pamuk üreticisi olmuştur. Ülkedeki tarımsal üretim değerinin %40’ını pamuk gelirleri 
oluşturmaktadır (Tika, 1995: 17,18). 1960 yılı sonlarında Özbek Bilimler Akademisine bağlı İktisat 
9
Basiret. 4 Mayıs 1289. Nu: 929 (16 Mayıs 1873). 

---

Seyit Ali Budulgan 
174 
Enstitüsü tarafından Özbekistan’daki pamuk üretiminin arttırılmasına yönelik Pahta Programı 
oluşturulmuştur. SSCB yönetimi ülkedeki pamuk verimini arttırmaya yönelik çalışmalar yürütürken 
yerel pamuk üreticilerinin bir kısmı programın ileride pamuk üretimine zarar vereceğini dile 
getirmiştir. Üretilen projeler basın ile paylaşılmadığından programın içeriği tam olarak 
bilinmemektedir (Gleason, 1985; 1,10). Diğer önemli tarım ürünleri buğday, sebze, meyve, pirinç, 
badem, üzüm ve ipektir. Pamuk ve diğer tarımsal ürünlerin verimine karşın uygulanan aşırı sulama, su 
kaynaklarına ve toprak verimine ciddi zarar vermektedir. Özbekistan’da küçük ve büyük baş 
hayvancılık da yaygın olarak yapılmaktadır (Tika, 1995: 17,18). Özbekistan’ın pamuk üretimine 
verdiği önem Tarım Bakanlığı verilerine de yansımıştır. 2020 yılında Özbekistan’da 3,82 milyon ton 
pamuk hammaddesi hasadı gerçekleştirilmiş ve bu aran bir önceki yıla göre %9’luk bir büyüme 
kaydetmiştir. 
(
https://ticaret.gov.tr/blog/ulkelerden-ticari-haberler/ozbekistan/ozbekistanda-2020-
yilinda-3-82-milyon-ton-ham-pamuk-hasat-edildi
).
Petro-Kimya’nın önde geldiği Özbekistan sanayisinde suni gübre üretimi önemli bir yer 
tutmaktadır. Ülkedeki kimya sanayisi pamuk üretimine bağlı olarak gelişmiştir. Ülkede pamuklu ve 
ipekli kumaş üretimi gerçekleştirilirken, makine halısı, hayvansal ve tarımsal ürünleri işlemeye 
yönelik pek çok tesis bulunmaktadır. Özbekistan, makine ve teçhizat üretiminde eski SSCB ülkeleri 
olan diğer Türkistan devletlerinden önde iken ülkedeki çimento üretimi eski SSCB içerisinde %4’lük 
bir pay oluşturmaktaydı (Tika, 1995: 19). 50 milyar dolarlık GSYİH’ya sahip olan Özbekistan’ın 
toplam ihracatı 14,3 milyar, toplam ithalatı 19,5 milyar dolardır. İhracat gerçekleştirilen başlıca ülkeler 
sırasıyla İsviçre, Çin, RF, Kazakistan, Türkiye iken ithalat gerçekleştiren başlıca ülkeler sırasıyla Çin, 
Rusya Federasyonu, Güney Kore, Kazakistan, Türkiye’dir. (
http://www.mfa.gov.tr/ozbekistan-
cumhuriyeti-ekonomisi.tr.mfa
).
Özbekistan’da gerçekleşen enerji ve kaynak yatırımları son yıllarda da devam etmektedir. 2020 
yılı planlamalarına göre ülkede 5.000 MW kapasiteli fotovoltaik santraller kurulması planlanmakta, 
Dünya Bankası, Asya Kalkınma Bankası ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası gibi kuruluşların 
yardımlarıyla yabancı yatırımcılar arası rekabet ortamı yaratılmaya çalışılmaktadır. 2021 yılı sonu 
itibariyle ülkede iki adet 100 MW’lık PV enerji santralinin devreye sokulması planlanmaktadır. 
Özbekistan Enerji Bakanlığı, Uluslararası Finans Kurumu’nun (IFC) katılımıyla kamu-özel ortaklığı 
temelinde güneş enerji santrallerinin inşası amacıyla “Scaling Solar” projesini yürütmektedir. 
(
https://ticaret.gov.tr/blog/ulkelerden-ticari-haberler/ozbekistan/ozbekistan-ulkede-toplam-5-000-mw-
kapasiteli-gunes-enerji-santralleri-kurmayi-pl
).
2020 yılında Çin’den “China Gezhouba Group Corporation” (CGGC) şirketi Özbekistan’ın 
Sirderya bölgesinde 1.5 GW kapasiteli bir termik santral inşaatına başlamıştır. Özbekistan Yatırım ve 
Dış Ticaret Bakanlığı, “The International Company For Water and Power Projects” ve Suudi 
Arabistan’dan “Acwa Power” arasında gerçekleştirilen yatırım anlaşması çerçevesinde yürütülen proje 
sayesinde yıllık 10 milyar kwh elektrik üretilmesi planlanmaktadır. Santral ünitesinin tedarikçisi ise 
Japon 
“Mitsubishi 
Hitachi 
Power 
Systems” 
konsorsiyumu 
olacaktır. 
(
https://ticaret.gov.tr/blog/ulkelerden-ticari-haberler/ozbekistan/sirderyada-yeni-termik-santral-
insaatina-baslandi
) 2020 yılı Ocak-Ekim dönemi dış ticaret cirosu bilgilerine göre Özbekistan, 5,8 
milyar dolar değerinde altın ihraç etmiştir. Bahsi geçen oran ise 13,3 milyar dolar değerindeki 10 aylık 
dış ticaret cirosunun %43,5’lik dilimine denk gelmektedir. (
https://ticaret.gov.tr/blog/ulkelerden-ticari-
haberler/ozbekistan/ozbekistanin-ihracatinin-43unu-altin-olusturdu
).