Germaniya

O‘qituvchi kadrlar tayyorlash

Germaniya Federativ Respublikasida har qaysi maktablar uchun maxsus tayyorlangan o‘qituvchilar bor. Ularning hammasi oliy maktabni tugatgan bo‘lishlari shart. Boshlang‘ich va asosiy maktabning bo‘lajak o‘qituvchilari olti semestr o‘qiydilar. Real maktab, maxsus maktab, gimnaziya va hunar-texnika byalim yurtlarining o‘qituvchilari ancha uzoq muddat o‘qishlari kerak. O‘qish tamomlangandan keyin o‘qituvchilikka nomzodlarning hammasi imtihon topshiradilar. Keyin maktabda amaliyot o‘tkazadilar va ikkinchi imtihon topshiradilar. O‘qituvchi lavozimiga ega bo‘lgandan keyin, qoidaga ko‘ra, umrbod lavozimga tayinlanadi.

Bo‘lajak o‘qituvchilar 3 yil o‘qiganlaridan keyin real sharoitdagi maktabda ikki yillik amaliyotdan o‘tadilar, bunda haftasiga 10-12 soatdan dars beradilar.
Oliy ta’lim
Oliy ta’lim muassasalarining xususiylari, cherkov va bundesverga tegishlilaridan tashqari bo‘lgan oliy o‘quv yurtlari viloyatlar boshqaruvida bo‘ladilar. Ularni erlar bosh rahbari nomidan oliy ta’lim federatsiyasi boshqaradi. Federatsiya oliy ta’lim tizimiga taalluqli umumiy prinsiplarni tartibga solib turadi. Jumladan, federatsiya oliy o‘quv yurti qurilishi va oliy o‘quv yurtidagi tadqiqotlarning bir qismini mablag‘ bilan ta’minlashni o‘z ustiga oladi.

Ko‘pchilik viloyatlarda talabalar mustaqil ravishda o‘z-o‘zini boshqaradilar.
1970 yildan boshlab umumiy yo‘nalishdagi oliy o‘quv yurtlari ikki federal viloyatda mavjud. Ularda turli tipdagi oliy o‘quv yurtlari, o‘quv bosqichlari, tugallash shakllariga muvofiq birlashganlar. Ammo bu model keng tarqalmadi.
Germaniya Federativ Respublikasi uchun 1976 yilda Xengendagi sirtqi universitetning joriy etilishi yangilik bo‘ldi. Hozirgi vaqtda bu erda qariyb 50000 talaba o‘qimoqda, ular o‘qish bilan birga regional o‘quv markazi xizmatidan ham foydalanmoqdalar.
Ta’lim sohasidagi siyosat aholining ko‘plab qatlami uchun oliy o‘quv yurtlari darvozasini keng ochdi. Bir necha misollar. 1952-1953 yillar qishki semestrda o‘qishga qabul qilingan talabalarning 4 foizi ishchilar sinfiga mansub edi. 1987 yil yozgi semestrda bu raqam 19 foizni tashkil etgan. 1952 yil jami talabalarning beshdan bir qismi xotin-qizlar bo‘lsa, bugungi kunda ular 40 fizga etdi.
.
Talabalar o‘qishi erkin tashkil etilgan. Vaholanki, ko‘p sonli o‘quv bosqichlari bilan birga o‘quv rejalari taklif etiladi va talaba sinovdan o‘tkaziladi, ammo o‘qishning ko‘pchilik bosqichlarida talabalarning o‘zlari fanlar va o‘quv yurtlarini tanlaydilar. O‘qishga haq to‘lanmaydi. Agar talabalar yoki ularning otaonalari oziq-ovqat xarajatlarini ko‘tara olmasalar o‘qish uchun moliyaviy yordam ko‘rsatish to‘grisidagi federal qonunga muvofiq ular moliya yordami oladilar. Bu yordamning yarmi stipsndiyaga qo‘shib berilsa, ikkinchi yarmi qarz tariqasida beriladi. O‘qish tugab, mehnat faoliyati boshlangach, bu yordamlar to‘xtatiladi. 1991 yilda bunday yordam yangi qo‘shilgan viloyat bo‘yicha o‘qishga kirgan har besh talabaning uchtasiga, eski viloyatda besh talabadan bittasiga berildi.
Talabalarning ijtimoiy himoyalash uchun oliy o‘quv yurtlarida ularga ko‘maklashuvchi jamg‘arma mavjud, ular davlatdan mablag oladilar, tekin yotoq va talabalar oshxonasidan foydalanadilar, yangi viloyatda 70 foiz talaba internatlarga joylashtirilgan, eski viloyatda ham turar joy uchun juda kam haq to‘laydilar. O‘qishga kirganlarning deyarli 40 foizi ota-onasi bilan turadi. Erkin turar-joy bozori talabalar oldiga unga to‘lov bilan bog‘liq katta muammolarni qo‘yadi. Aksincha, sug‘urta himoyasiga olishi talabalarga qulay shart-sharoit yaratadi, talabalarni baxtsiz hodisalardan himoyalash uchun ular davlat sug‘urtasi tizimiga kiritilgan va davlat kassalariga ozgina haq to‘laydilar. Keyingi vaqtlarda oliy o‘quv yurtlarini kengaytirish yuzasidan o‘tkazilgan tadbirlarga qaramay unga bo‘lgan talab yanada ortmoqda. Erkin o‘quv joylarini taqsimlash Markaziy boshqaruv tomonidan ajratilgan o‘quv joylari bo‘yicha amalga oshiriladi. Talab yuqori bo‘lgan o‘qishga, masalan tibbiyot, veterinariya sohalariga tanlov o‘tkaziladi. SHu tanlovga muvofiq etuklik attestatidagi o‘rtacha baho chiqariladi, kutish muddati test va suhbat natijalari hisobga olinadi.
Hozir universitet talabalari 14 semestr, ya’ni 7 yil o‘qiydi. Ular o‘qishga kirgunga qadar korxonalarda bir necha yil ishlashlari yoki bundssverda xizmat qilishini hisobga olsak, talabalar haqiqiy mehnat faoliyatlarini ancha kech boshlamoqdalar..
Germaniya Federativ Respublikasi fuqarolarining o‘n millioni har yili malaka oshirish imkoniyatidan foydalanadilar. Hozirgi zamon industrial jamiyatida hamma narsa o‘zgarishda, yuksalishda malaka oshirib borishni taqozo etadi.