Giyohvandlik va stt giyohvandlik asosan narkomaniya

Giyohvandlik vositalarining tibbiy va ijtimoiy oqibatlari 
Giyoxvandlik vositalari bilan muomalada bo‗lish, ularni is‘temol 
qilish shaxsni jamiyatdan ajratadi. Uning insoniy qiyofasini 
yo‗qotishga olib keladi. Bu esa turli hil jinoyatlarni sodir qilishga 
zamin yaratadi. Ayniqsa voyaga yetmaganlar tomonidan sodir 
qilinayotgan giyohvandlik vositalarini olish-sotish, ularni iste‘mol 
qilish hollari bugungi kunda ko‗plab uchrab turibdi. 
Giyoxvand, giyohvandlik moddalarini iste‘mol qilish oqibatida 
atrofdagilarning sog‗lig‗iga salbiy ta‘sir ko‗rsatadi va u odamiylik 
qiyofasini yo‗qotadi. U giyohvandlik moddasining yangi qismiga pul 
topish uchun boshqa bir jinoyatni sodir qiladi, ya‘ni e‘tiborsiz qolgan 
jinoyat ketidan yangi bir jinoyat vujudga keladi. Kichik jinoyat 
o‗rnini kattaroq jinoyat egallaydi. Lekin ta‘kidlab o‗tish joizki, 
voyaga yetmaganlar tomonidan giyohvandlik vositalari bilan bog‗liq 
jinoyatlarni oldini olish borasida muhim choralar ko‗rilmoqda. 
Bugungi kunda yoshlar tomonidan giyohvandlik va psixotrop 
moddalarni iste‘mol qilishga qarshi kurash ularning oldini olish 
choralari asosiy mezon bo‗lmog‗i lozim. Bu masalada biz asosiy 
e‘tiborimizni profilaktik, ya‘ni giyohvandlik vositalarini iste‘mol 
qilishga 
qarshi 
kurashish 
choralariga 
qaratishimiz 
kerak. 
Giyohvandlik vositalari yoki psixotrop moddalar bilan qonunga xilof 
ravishda muomala qilishdan iborat jinoyatlarga karshi kurashish, 
nafaqat vakolatli davlat organlarining, balki barcha fuqarolarning 
burchi bo‗lishini taqozo etadi. 
Giyohvandlikka qarshi kurash borasida tegishli tadbir, choralar 
ko‗rilib, sezilarli natijalarga erishilganligiga qaramasdan bu muammo 
hamon dolzarb bo‗lib qolmoqda.Giyohvandlik vositalari bilan 
noqonuniy 
hatti-xarakatlarni 
sodir 
qilish 
bilan 
birgalikda, 
giyohvandlar soni ham ortib bormokda. Buni bartaraf qilish uchun 
―Giyoxvandlar ro‗yxatida turuvchi shaxslar uchun jinoiy va ma‘muriy 
javobgarlik belgilanishi zarur. 
Ijtimoiy xavfli va jazoga sazovor bo‗lgan harakatlarda boshqa 
shaxslarni giyohvandlik vositalarni iste‘mol qilishga jalb qilish, 
giyohvandlik vositalari bilan turli oldi-sotdi qilishga jalb qilish uchun 
ham jinoiy javobgarlikni mustahkamlab qo‗yish lozimdir. Chunki, ana 

---

shunday ijtimoiy xavfli jinoyatlarga ko‗proq voyaga yetmaganlarni 
jalb qilishadi. Oxir oqibat esa uning orqasidan zo‗rlik ishlatish bilan 
g‗arazli jinoyatlar kelib chiqadi. Giyohvandlik vositalari bilan bog‗liq 
jinoyatlarni voyaga yetmaganlar tomonidan sodir qilinishi achinarli 
holdir, chunki davlatimizning kelajagi sog‗lom barkamol, har 
tomonlama yetuk yoshlar qo‗lidadir. 
Giyohvandlik vositalarini iste‘mol qilish oqibatida kelib chiqadigan 
salbiy xodisalarga qarshi kurashishda huquqni muxofaza qiluvchi 
organlar tomonidan olib boriladigan choralar yetarli emas. Agar 
jamoatchilik bu ijtimoiy illatga qarshi qo‗tarilmas ekan, huquqni 
muxofaza qiluvchi organlarning sayi harakati bilan kutilgan natijaga 
erishib bo‗lmaydi. 
Giyohvandlik jamiyatdagi eng xavfli illatlardan biri bo‗lib hech bir 
jamiyat bu illat bilan kelisha olmaydi, hamda rivojlanmaydi. Narkotik 
moddalarni iste‘mol qilish avvalambor inson avlodiga salbiy ta‘sir 
etadi. Narkotik vosita jinsiy hujayralar rivojlanadigan bezlarga tushib 
urug‗ni zaharlaydi. Bu zaharlash, eng avvalo homilaning nerv 
sistemasini rivojlantiradigan hujayralariga ta‘sir qiladi, buning 
oqibatida xomilaning nerv sistemasi ishdan chiqadi. Bolaning aqliy 
rivojlanishi orqada qolib ketishi, tutqanoq bilan kasallanishi, miya 
kasalligi, kasalmand, ruhiy ojizlik va boshqa bir qator kasalliklar bilan 
tug‗ilishi mumkin. 
Insonning aqliy-irodaviy faoliyatiga ta‘sir etadigan giyohvandlik 
vositalari yoki psixotrop moddalarni iste‘mol qilishga jalb etish eng 
xavfli ijtimoiy illatlardan biridir. Chunki bu vositalarni tarqatganda 
buning natijasida ularni iste‘mol qiluvchilar soni ko‗payadi, ularning 
irodasi susayadi, ularni olish sotish bilan shug‗ullanadigan 
shaxslarning soni ko‗payadi. 
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, giyoxvandlik ijtimoiy xavfli illat 
sifatida asrimiz vabosi hisoblanadi. Uni tag tomiri bilan sug‗urib 
tashlash uchun barcha chora-tadbirlarni ko‗rish lozimdir. Bu esa o‗z 
navbatida giyohvandlik vositalari bilan bog‗liq jinoyatlarning oldini 
olgan bo‗lar edi. 
Giyohvandlik - asr vabosi 
28.06.2021 11659 
Inson hayotda yashar ekan, yaxshilikka intilib, yomonlikdan qaytib 
yashashga harakat qiladi. Lekin ―yaxshilik‖ va ―yomonlik‖ 
tushunchalariga har kim har xil taʼrif beradi. Hayot ezgulik bilan 
goʻzal. Ammo baʼzan ezgulikka yovuzlik koʻlanka soladi. "Asr 
vabosi‖ nomini olgan giyoxvandlik insonning osuda hayotiga raxna 
solib, ongini oʻziga boʻysundiruvchi zahri qotildir. Bu shunday 

---

qurolki, oʻz domiga ilintirgan odamni razolat dunyosiga yetaklaydi va 
bu jarayonda inson jamiyatdagi oʻrnini yoʻqota boshlaganini 
anglamay qoladi. 
Giyohvandlik – XXI asrning global muammolaridan biriga aylanib 
ulgurdi. Oʻrta asrlarda insoniyat hayotiga jiddiy xavf solgan vabo va 
oʻlat kabi ofatlar, bugungi sivilizatsiya zamoniga kelib oʻz oʻrnini 
giyohvandlik illatiga boʻshatib berdi, desak aslo mubolagʻa 
boʻlmaydi. 
Oʻzbekiston 
Respublikasi 
Prezidenti 
Sh.M.Mirziyoyev 
taʼkidlaganidek, qanchalik qiyin boʻlmasin, biz yoshlar tarbiyasi 
boʻyicha oʻzimizga xos va taʼsirchan, bugungi kunga hamohang 
usullarni izlab topishimiz kerak. Jondan aziz farzandlarimizni 
buzgʻunchi va zararli gʻoyalar, jinoyatchilik, giyohvandlik, loqaydlik, 
maʼnaviy qashshoqlik kayfiyatidan asrashimiz zarur. Sogʻlom 
turmush tarzini olib borayotgan kishi bilib-bilmay bu koʻchaga kirib 
qolsa, oʻzining tinch, farovon va baxtli hayotini qora zulmatga 
aylantirishi ayni haqiqat. Giyohvand kishi nafaqat oʻziga, balki 
yaqinlariga ham toʻxtovsiz azob beradi. 
Undan tugʻilajak farzandlar esa ota-onasining xatosi oqibatida bir 
umrga majruhlik qismatiga mubtalo boʻladilar. Zero, faqat sogʻlom 
ota-onadangina sogʻlom zurriyod dunyoga keladi. 
Sogʻlom bola esa farovon kelajak demakdir. Baʼzan giyohvandlik 
qurboniga aylanib qolgan insonlarning qismatini koʻrib, ularga 
nisbatan nafrat, qahr va rahm tuygʻularining uygʻonishi tabiiy. 
Ularning quriyotgan daraxt misol umri evaziga ayrim qora niyatli 
yovuz kimsalarning hamyoni toʻlmoqda. Qiyofasi odam, qilmishi 
zulm boʻlganlarning qora ogʻuni voyaga yetmagan yoshlar orasida 
tarqatib, uni isteʼmol qilishga targʻib qilayotganiga jim qarab turib 
boʻlmaydi, albatta.
Statistik maʼlumotlarga koʻra dunyoda 500 milliondan ortiq odam 
giyohvandlik dardiga yoʻliqqan. Uning aksariyat qismini 30 
yoshgacha boʻlganlar tashkil etmoqda. Buning oqibatida har yili 200 
mingdan ortiq kishi hayotdan koʻz yumadi. Shu bilan birga, jahonda 
sodir etilayotgan jinoyatlarning 57 foizi giyohvandlar hissasiga toʻgʻri 
keladi. 
Davlatimizning 
oqilona 
siyosati 
fuqarolar 
jamiyatining 
har 
tomonlama komil, sogʻlom, oliyjanob fazilatlari, yuksak tafakkuri va 
maʼnaviyati, ijtimoiy faolligi bilan ajralib turadigan namunali jamiyat 
boʻlishiga qaratilgan. Mana shu xalqchil siyosatga asoslangan 
davlatimiz barcha turdagi giyohvandlikka qarshi izchil kurash olib 
bormoqda. 

---

Ommaviy axborot vositalari orqali dunyoda ―asr vabosi‖ deb nom 
olgan giyohvandlikning inson sogʻligʻiga zarari va uning ayanchli 
oqibatlari haqida baralla aytilmoqda va keng tushuntirilmoqda. 
Dunyoqarashi endigina shakllanib borayotgan, bor kuch-gʻayratini 
faqat bilim olishga, izlanishga, hunar oʻrganishga sarflashi kerak 
boʻlgan bir paytda, oʻsmirlarni aldov yoʻli bilan giyohvandlik 
qurboniga aylantirayotgan kimsalar ozmi? Qanchadan-qancha 
oilalarning yostigʻini quritayotgan giyohvandlikka qarshi har bir inson 
oʻzi kurashmogʻi, tashqi taʼsirlardan himoyalanmogʻi lozim. 
Sogʻlom avlod oʻtmishi qadim, tuprogʻi oltin, osmoni musaffo 
Oʻzbekistonning kelajak vorislaridir. Ularni mana shunday sogʻlom 
muhitda, 
ezgu 
tushunchalarni 
yuraklariga 
joylab 
voyaga 
yetkazaylikki, hech qanaqa tashqi salbiy xurujlar va qora illatlar 
oʻpqoni ularni oʻziga jalb qila olmasin. 
Giyohvandlik koʻchasiga kirib qolish kishilarda turli xilda kechadi. 
Baʼzilar toʻqlikka shoʻxlik qilsa, boshqalar oʻzi bilmagan holda 
aldovlar natijasida uning qurboniga aylanadi. Ushbu illatga ruju 
qoʻyganlarning, ayniqsa, yoshlarning bu ajal girdobiga tushib 
qolishida koʻpincha oiladagi muhit yoki beeʼtiborlik sabab boʻladi. 
Yoshlarning boʻsh vaqtini bekor oʻtkazishi, ota-onalarning farzandini 
haddan tashqari erkalatishi va ular tarbiyasiga beparvoligi yuqorida 
keltirilgan salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. 
Farzandning sogʻ-salomat dunyoga kelishi, unib-oʻsishi, jamiyatda 
oʻz oʻrniga ega boʻlishi, eng avvalo, oila boshliqlariga bogʻliq. Bu 
borada mehribon ota-onalar zimmasiga katta masʼuliyat yuklanadi. 
Demak, ―Asr vabosi‖ deb ataluvchi giyohvandlikning oldini olish, 
unga qarshi kurashishga faqatgina huquqni muhofaza qiluvchi 
organlar emas, balki jamiyatdagi har bir inson masʼul. 
Maqsad esa, dunyoni giyohvandlik balosidan saqlash, insoniyat 
salomatligini asrashdir. Giyohvandlik - inson maʼnaviyatiga zid 
boʻlgan, uning ijtimoiy-ruhiy holatini butkul izdan chiqaradigan 
gʻoyat xatarli illat, bedavo xastalik. 
Mutaxassislarning fikriga koʻra, oʻrtacha yigirma besh yil umr 
koʻrishligi, giyohvand faqatgina oʻz sogʻligini yoʻqotmay, balki oʻz 
xatti xarakatlarini ham nazorat qila olmasligi, u nafaqat bir shaxsni, 
balki butun bir xalqni, millatni yoʻq qilib yuborishga qodirligi va 
giyohvandlar asosan 16 yoshdan 35 yoshgacha boʻlib aksariyati 
oʻziga toʻq oilalardan boʻlib, giyohvandlik ijtimoiy xavfga ham ega. 
Jinoyatchilikka qarshi kurashishga tegishli eng oʻtkir va dolzarb 
muammolardan biri giyohvandlik vositalarining noqonuniy aylanishiga 
qarshi kurashish muammosidir. Bugungi kunda giyohvandlik yer shari 

---

aholisining istisnosiz barcha qatlamlarini oʻz domiga tortib oldi desak, 
mubolagʻa boʻlmasa kerak. 
Yaqin va Oʻrta Sharq, Osiyo davlatlari haqli ravishda giyohvandlik eng 
avj olgan ―markazlar‖ hisoblanadi. BMT maʼlumotlariga koʻra, opium 
xom ashyosining uchdan ikki qismi Tailand, Birma va Laosga toʻgʻri 
kelmoqda. Lotin Amerikasi mamlakatlari ham giyohvand moddalar 
xom ashyosining tarqatilishida katta ulushga ega. Oʻtgan asrning 1980-
yillari oxiridan boshlab, ushbu sohaga oid jinoyatlar sonining 
koʻpayishi sobiq SSSR, jumladan Oʻzbekiston Respublikasi hududida 
ham qayd qilina boshlandi. 
Maʼlumki, Oʻzbekiston Respublikasining hududi giyohvandlik 
vositalarini Rossiya Federsiyasiga va Gʻarbiy Yevropa mamlakatlariga 
yetkazib berish uchun tranzit hudud hisoblanadi. 
Insoniyat anchadan beri giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalar va 
prekursorlarning 
noqonuniy 
aylanishiga 
qarshi 
kurashishning 
samaraliroq ijtimoiy, siyosiy, tibbiy va huquqiy usullarini topishga 
urinib kelmoqda. 
Aksariyat mamlakatlarda giyohvandlik vositalarining gʻayriqonuniy 
tayyorlanishi va isteʼmol qilinishining tez surʼatlarda koʻpayib 
borayotgani soʻnggi oʻn yilliklardagi eng xavfli tendensiyalardan 
bittasidir. Giyohvandlik moddalarining butun dunyo boʻylab 
noqonuniy tarzda tarqatilayotgan umumiy hajmidan 10-15 foizi 
huquqni muhofaza qiluvchi idoralar tomonidan aniqlanmoqda xolos. 
Giyohvandlikka bogʻliq vaziyatning ogʻirlashib borayotgani barcha 
mamlakatlarning aksariyati – 158 ta davlatni (dunyo mamlakatlarining 
80 foizi) narkotiklarni nazorat qilish boʻyicha xalqaro konvensiyalarga 
birlashishga undadi. 
Giyohvand moddalar savdosi muammosi irqiy, jinsi, diniy va milliy 
chegaralarini bilmaydi. Giyohvand moddalar savdosi va u bilan bogʻliq 
boshqa uyushgan jinoyatchilik turlari oʻrtasida barqaror bogʻliqlik 
mavjud. Shunday qilib, hozirgi vaqtda giyohvandlik global ijtimoiy 
muammo xarakterini kasb yetmoqda. Odamlar salomatligi va 
farovonligiga yetkazilgan zarar, jamiyat va davlat hayotining iqtisodiy, 
madaniy va siyosiy asoslariga salbiy taʼsir koʻrsatishi xalqaro 
hamjamiyat 
saʼy-harakatlarini 
birlashtirishni, 
xalqaro-huquqiy 
choralarni koʻrishni talab qiladi. Giyohvand moddalar savdosi va 
giyohvand moddalar savdosi bilan bogʻliq uyushgan jinoyatchilikning 
oldini olish muammolariga alohida eʼtibor qaratish lozim. Bu yerda 
oʻzaro hamkorlik va xalqaro hamkorlik katta ahamiyatga ega. Ilmiy-
texnik taraqqiyotning rivojlanishi bilan ushbu sohadagi hamkorlik ham 
oʻzgarib bormoqda va davlatlar oʻrtasidagi munosabatlarda tobora 

---

muhim ahamiyat kasb etmoqda. Xuddi shu narsa jinoyat ishlarini 
yuritish, shu jumladan jinoyatchilarni qidirish, hujjatlarni taqdim etish, 
guvohlarni soʻroq qilish, ashyoviy dalillarni yigʻish va boshqa tergov 
harakatlari boʻyicha huquqiy yordam koʻrsatishda ham sodir boʻladi. 
Oʻzbekistonda giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalar va 
prekursorlarning noqonuniy aylanishiga samarali qarshi kurashishni 
tashkil 
qilish 
muammosi 
mamlakatda 
kriminogen 
vaziyatni 
barqarorlashtirish jarayonida obyektiv tarzda muhim oʻrin egallaydi. 
Davlatimizda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy oʻzgarishlar, 
jamiyat boshidan kechirayotgan qiyinchiliklar qonun chiqaruvchi va 
ijro etuvchi organlardan giyohvandlik vositalarining noqonuniy 
aylanishiga qarshi kurashishning yanada mukammal va taʼsirchan 
tizimini yaratishni talab qilmoqda. 
Shu munosabat bilan huquqni muhofaza qiluvchi idoralardan 
giyohvand moddalarning noqonuniy aylanmasini aniqlash boʻyicha 
aniqroq ishlarni tashkil etishni talab etadi.