Glossariy absolyut qattiq jism Har qanday sharoitda deformatsiyalanmaydigan jism. Adiabatik jarayon
Download 491.23 Kb. Pdf ko'rish
|
Глоссарий узб
|
GLOSSARIY Absolyut qattiq jism Har qanday sharoitda deformatsiyalanmaydigan jism . Adiabatik jarayon Tizim tashqaridan issiqlik olmasa yoki unga issiqlik uzatmasa, ya’ni Q = const bo‘lsa
Miqdor jihatidan vakuumda bir-biridan 1 metr masofada joylashgan, ikkita parallel tokli o‘tkazgichlar orasida 2-10" 7 Nyutonga teng o‘zaro ta’sir kuchini hosil qiluvchi tok kuchiga teng kuch. Arximed kuchi Gaz yoki suyuqliklar ustunlarining har xil balandliklaridagi bosimlarning farqi hisobiga itarish kuchlari. Atom O‘zaro ta’sir kuchlari jismni tashkil etuvchi zaryadli zarrachalar orasidagi elektr o‘zaro ta’sir natijasi.
Istalgan gazning 1 moli, temperatura va bosim bir xil bo‘lganda, bir xil hajmga ega bo‘lishi
Har xil moddalar 1 mol hajmda bir xil miqdordagi atomlar yoki molekulalar soniga ega bo‘lishi. Ш = 6,022-10
Bu harakatda jismning barcha nuqtalarining harakat traektoriyalari aylanalardan iborat bo‘lib, ularning markazi esa aylanish o‘qi deb ataladigan to‘g‘ri chiziqda yotadi.
Aylanma jarayon Tizim bir qator termodinamik holatlardan o‘tib, o‘zining boshlang‘ich holatiga qaytadigan jarayon
butun olam tortishish qonuniga ko‘ra, tabiatdagi barcha jismlar bir-birini tortishish xususiyatiga egadirlar
Berilgan massali gaz uchun, temperatura o‘zgarmas bo‘lganda, gaz bosimining uning hajmiga ko‘paytmasi o‘zgarmas kattalikdir Broun harakati Suv yoki gazga qo‘shilgan istalgan qattiq modda zarrachalarining o‘lchami taxminan ~1 mkm ga yaqin bo‘lganda, Modda molekulalarining uzluksiz tartibsiz harakatida bo‘lishi
Dalton qonuni Ideal gazlar qorishmasi bosimi alohida gazlar partsial bosimlarining yig‘indisiga teng bo‘lishi
molekulaning induktsiyalangan dipoli orasidagi o‘zaro Dielektrik qabul qiluvchanlik Bir birlik hajmdagi dielektrik molekulalarining qutblanuvchanligiga miqdor jihatdan teng bo‘lgan fizik kattalik. Dielektriklarning qutblanishi Tashqi elektrostatik maydon ta’sirida ikkala turdagi dielektrikda ham noldan farqli dipol momentlari hosil bo‘lishi. Diffuziya Ikkita tutashgan gaz, suyuqlik va qattiq jismlarda zarrachalarning betartib harakati tufayli ichkariga kirish va aralashish jarayoni Dinamika Jismlar harakati qonuniyatlarini, harakatning kelib chiqish sabablarini bilgan holda, o‘rganadi.
Kuchlanishga ega bo‘lgan elektr maydonidagi dreyf tezligiga miqdor jihatdan teng kattalik
elektrostatik maydonga kiritilganda, atomlar elektron qobiqlarining deformatsiyasi hisobiga induktsiyaviy dipol momentlari hosil bo‘lishi. Elektrostatik maydon biror nuqtasining potentsiali Maydonning shu nuqtasiga kiritilgan bir birlik musbat sinovchi zaryadga mos kelgan potentsial energiyaga miqdor jihatdan teng bo‘lgan fizik kattalik. Elektrostatik maydonning kuchlanganligi Kuch chizig‘ining uzunlik birligiga mos kelgan potentsial ayirmasiga miqdor jihatdan teng bo‘lgan fizik kattalik.
yo‘lni bosib o‘tishi Erkin zarrachalar O‘zaro ta’sirlashmaydigan, tashqi maydon ta’sirida bo‘lmagan zarrachalar tizimi uchun zarrachalar potentsial energiyasi nolga teng zarrachalar Fazoviy sanoq tizimi Jismlarning fazodagi vaziyatini aniqlashga imkon beradigan, qo‘zg‘almas jism bilan bog‘langan koordinatalar tizimi.
Kuchli magnit xossalariga ega bo‘lgan moddalar Geliotsentrik sanoq tizimi Yerning sun’iy yo‘ldoshlari, kosmik kemalarning harakatini olchaydigan sanoq sistemasi.
Berilgan massali gaz hajmi, bosim o‘zgarmas bo‘lganda, temperaturaga bog‘liq ravishda to‘g‘ri chiziq bo‘yicha o‘zgaradi Gravitatsiyaviy tortishish kuchi Bu ikkita moddiy jismlar orasidagi o‘zaro ta’sir etuvchi kuchdir.
parametrlar bir-biri bilan f (P, V, T) = 0 bog lanishi
Termodinamik tizimning muhit tavsifidir va u mikrozarrachalarning tartibsiz harakati va ularning o‘zaro ta’sir energiyalaridan iborat Ichki kuchlar Tizimdagi moddiy nuqtalar orasidagi o‘zaro ta’sir va aks ta’sir kuchlari.
Gaz molekulalarining xususiy hajmi gaz egallagan idish hajmiga nisbatan juda kichikdir;
Gaz molekulalari orasida o‘zaro ta’sir kuchlari mavjud emas;
Gaz molekulalarining o‘zaro va idish devorlari bilan to‘qnashishi mutlaq elastikdir.
mustahkam bog‘langan istalgan to‘g‘ri chiziq boshlang‘ich holatiga nisbatan parallelligini saqlab qoladi.
yoki to‘g‘ri chiziqli tekis harakatini saqlay oladigan sanoq tizimi.
Jismlarning o‘zini tinch holati yoki to‘g‘ri chiziqli tekis harakatini saqlab qolish xususiyati
Jismning boshqa jism sirtida sirpanishiga qarshilik ko‘rsatadigan kuch.
Gazning bosimi o‘zgarmas bo‘lganda sodir bo‘ladigan jarayon
Tizim parametrlaridan biri o‘zgarmas bo‘lganda, qolganlari o‘zaro bog‘lanish hosil qiladigan jarayonlar. Molekulyar fizikada 5 xil izojarayon o‘rganiladi: 1) izotermik; 2) izobarik; 3) izoxorik; 4) adiabatik; 5) politropik jarayonlardir Izoterma Temperatura o‘zgarmas bo‘lganda, modda xususiyatini Tavsiflovchi P va V kattaliklar orasidagi bog‘lanishni tasvirlovchi egri chiziq Izoxora jarayoni Gazning hajmi o‘zgarmas bo‘lganda sodir bo‘ladigan jarayon
Materiyaning asosiy xususiyatlaridan biri bo‘lib, uning inertsial va gravitatsiyaviy xususiyatlarini belgilaydi.
Jismlar harakati qonuniyatlarini, harakatning kelib chiqish sabablarini e’tiborga olmay, o‘rganadi.
Aynimagan to‘plamlar xususiyatini o‘rganadigan fizikaviy statistika
Bu hodisalarga issiqlik о 'tkazuvchanligi (energiyani ko‘chishi), diffuziya (massa ko‘chishi) va ichki ishqalanish hodisalari (impulsni ko‘chishi) kiradi. Kondensator Nisbatan kichik o‘lchamlariga qaramay, yetarlicha zaryadlarni o‘zida yig‘a oladigan qurilma.
O‘ta o‘tkazuvchanlik holatini kuchsiz N magnit maydoni qiymati bilan buzish mumkin
tebranish konturidagi tok kuchi amplitudasining birdan ortish hodisasi
Elektronlarning yadro bilan, elektronlarning o‘zaro va yadrolarning o‘zaro elektrostatik ta’sir energiyasi
Bu ikkita qi va q2 nuqtaviy zaryadlar orasidagi ta’sir etuvchi kuch.
O‘zaro bog‘langan juft elektronlar hosil bo‘lish ehtimolligi ortishi
Elektr maydon kuchlanganligi Ё va magnit maydon induktsiyasi В bo‘lgan nuqtada и - tezlik bilan harakatlanayotgan q zaryadga ta’sir etuvchi kuch. Loshmidt soni Normal sharoitlarda 1 m 3 hajmni egallagan gaz molekulalari soni Magnetiklar Tashqi magnit maydonida magnitlanish xususiyatiga ega bo‘lgan va atrof - muhitdagi natijaviy magnit maydonini o‘zgartira oladigan moddalar. Magnitlanganlik vektori Magnetiklarning magnitlanishini tavsiflovchi kattalik. Mayer tenglamasi C P =C V +R Moddiy nuqta Ma’lum massaga ega bo‘lgan, o‘lchami o‘rganiladigan masofalarga nisbatan juda kichik bo‘lgan jismga aytiladi.
O‘lchamlari boshqa zaryadlangan jismlargacha bo‘lgan masofaga nisbatan sezilarli darajada kichik bo‘lgan zaryad.
O‘tkazgichda induktsiyalangan elektr toki qarshiliksiz, istalgan uzoq vaqtgacha saqlanib qolishi
Bir konturda tokning o‘zgarishi ikkinchisida induktsiya EYuK ni hosil qilish hodisasi.
Tokning kuchi va yo‘nalishi vaqt o‘tishi bilan o‘zgarmay qoladigan tok.
Yerning tortish kuchi ta’sirida hosil bo‘ladigan kuch. Oniy tezlanish Moddiy nuqtaning bosib o‘tilgan yo‘ldan vaqt bo‘yicha olingan ikkinchi tartibli hosilasi.
Moddiy nuqtaning bosib o‘tilgan yo‘ldan vaqt bo‘yicha olingan birinchi tartibli hosilasi.
Jismlarning bir-biriga nisbatan qanday holatda turishi va ular orasidagi ta’sir kuchlarining xarakteriga bog‘liq energiya. Potentsial maydon Jismlarning o‘zaro ta’siri kuch maydonlari orqali bajarilsa bu holda jismni ko‘chishida bajarilgan ish, bir nuqta bilan ikkincha nuqta orasidagi traektoriyaga bog‘liq bo‘lmay, jismning boshlang‘ich va oxirgi holatiga bog‘liq maydon.
Maydon kuchlanganligi vektorining yopiq kontur bo‘yicha tsirkulyatsiyasi nolga teng bo‘lgan maydon.
Gaz va suyuqliklarning ilgarilanma harakatlarida hosil bo‘ladigan kuchdir.
Termodinamik jarayon agarda, avval to‘g‘ri tsiklda va keyin teskari tsiklda sodir bo‘lishi
Tashqi elektrostatik maydon ta’sirida dipollarning maydon kuch chiziqlari tomon yo‘nalishini o‘zgartirish
Dielektrikning bir birlik hajmidagi barcha dipollar elektr momentlarining vektor yig‘indisiga miqdor jihatdan teng bo‘lgan fizik kattalik. Qutblantirgich (polyarizator) Yorug‘likning qutblanishi amalga oshiruvchi qurilma Qutbli molekulalar Molekulalaridagi elektronlar yadro atrofida nosimmetrik joylashgan va tashqi elektrostatik maydon bo‘lmaganda ham musbat va manfiy zaryadlarning og‘irlik markazlari ustma-ust tushmaydigan molekula.
joylashib tashqi elektrostatik maydon bo‘lmaganda, musbat va manfiy zaryadlarning og‘irlik markazlari ustma - ust tushgan molekula. Quvvat Bajarilayotgan ishning jadalligini tavsiflovchi kattalik. Sharl qonuni Berilgan massali gaz bosimi, uning hajmi o‘zgarmas bo‘lganda, temperaturaga bog‘liq ravishda to‘g‘ri chiziq bo‘yicha o‘zgaradi Shtern tajribasi Gaz molekulalarining issiqlik harakati tezliklari bo‘yicha taqsimlanishni isbotlaydi
Siljish vektorining o‘zgarish tezligidir. Statika Jismlar tizimi, to‘plamining muvozanat holati qonunlarini o‘rganadi
egallashi ehtimolligini ifodalaydi Temperatura Moddaning isitilganlik darajasini ko‘rsatuvchi fizikaviy kattalikdir va makroskopik tizimning termodinamik muvozanat holatini xarakterlaydi Termodinamik ehtimolligi Makroskopik tizim holati qanday usul bilan hosil qilinganligini bildiradi
Termodinamik tizimda holat parametrlaridan biri o‘zgarishi bilan bog‘liq har qanday o‘zgarishlar
Bu termodinamik tizimning holatini aniqlash usuli Termodinamik tizim Makroskopik jismlar majmuasidan iborat bo‘lib, bu jismlar doimo o‘zaro ta’sirlashadilar va nafaqat o‘zaro, balki tashqi muhit bilan ham energiya almashib turadilar
Termodinamik muvozanat holatlarda va bu holatlarga o‘zaro o‘tish jarayonlarida bo‘lgan makroskopik tizimning umumiy xususiyatlarini o‘rganadi Termodinamikaning birinchi qonuni Termodinamik jarayonlarda energiyaning bir turdan ikkinchi turga o‘tishi va energiyaning saqlanishi Teskari tsikl Tsiklda manfiy ish bajarilishi Tezlik traektoriyasi Tezlanuvchan nuqtalardan iborat geometrik holat. Tizimning parametrlari Tizimning holatini aniqlab beruvchi fizikaviy kattaliklar To‘g‘ri tsikl Tsiklda musbat ish bajarilishi To‘la statistik taqsimot funktsiyasi dE energetik oraliqqa to‘g‘ri keladigan g(E)dE holatlar sonini, bu holatlarni zarrachalar egallashi mumkin bo‘lgan ehtimolikka ko‘paytmasidan iborat Ток kuchi O‘tkazgichning ko‘ndalang kesimi yuzasidan vaqt biriigi ichida o‘tgan elektr zaryadiga miqdor jihatidan teng bo‘lgan fizik kattalik. Ток kuchining zichligi O‘tkazgichning bir birlik ko‘ndalang kesim yuzasidan o‘tgan tok kuchiga miqdor jihatidan teng bo‘lgan fizik kattalik Ток manbalari Elektrga yot kuchlarni hosil qiluvchi qurilmalar. Zaryadlarning hajmiy zichligi Jismning bir birlik xajmiga mos kelgan zaryadga miqdor jihatdan teng bo‘lgan fizik kattalikka aytiladi
Jismning uzunlik birligiga mos kelgan zaryadga miqdor jihatdan teng fizik kattalikka aytiladi
Birlik vaqtda to‘lqin tarqalish yo‘nalishiga perpendikulyar bo‘lgan birlik sirt yuzasidan ko‘chiriladigan energiya
barcha turdagi moddalarning harakati va o‘zaro ta’sirining universal miqdoriy o‘lchovi.
Vaqt bo‘yicha o‘zgaradigan tashqi magnit maydonida joylashgan o‘tkazgichda paydo bo‘ladigan kuch.
tashqi noelektrik kuchlar. Dipol Miqdor jihatdan bir-biriga teng, ishoralari bir biriga teskari bo‘lgan va bir - biridan ma’lum masofaga siljitilgan - qiva +
Qutbli molekulalardan tashkil topgan dielektrik tashqi elektrostatik maydonga kiritilganda, tartibsiz yo‘nalgan molekulalar dipol momentlarining maydon yo‘nalishiga qarab burilishi
Download 491.23 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|