Glossariy abstraksiya-Reallikni fikran obrazini yaratish orqali idrok etish Agnostisizm

GLOSSARIY


Abstraksiya-Reallikni fikran obrazini yaratish orqali idrok etish
Agnostisizm-Mohiyatni bilish mumkinligini inkor qilish
Aristotel-er.av. 384-322 yillarda yashagan qadimgi grek filosofi
antistsientizm, ya’ni fan taraqqiyoti jamiyat xayotiga salbiy ta’sir ko’rsatishini asoslovchi falsafiy dunyoqarash.
Intuisiya-haqiqatni oldindan mulohaza yuritmasdan, to’g’ridan-to’g’ri, bevosita anglab yetish
Dialektika-tabiat, jamiyat va inson tafakkur taraqqiyotining eng umumiy qonunlari haqidagi ta’limot
Dunyoqarash-dunyoga nisbatan qarashlarning imkon qadar umumlashtirilgan tizimi va insonning undagi o’rni
Falsafa-borliq va uning taraqqiyot bosqichlari, qonuniyatlari va uni bilishning alohida shakli
Mantiqiy pozitivizm-XX asrda shakllangan falsafiy oqim bo’lib, uning namoyandalari dunyoni bilishning yagona to’g’ri usuli falsafiy mushohada ekanligini ta’kidlaydiar.
ITI-klassik fanlarning dunyoni anglashiga doir asosiy normalarining tubdan o’zgarishi hamda klassik fanlarning yangi normalari va bilishning yangi tamoyillarining ilgari surilishi
ITT-fan va texnikaning birlikda, o’zaro bog’liq tarzda, olg’a qarab rivojlanishi
Tarix falsafasi-tarixiy tafakkur muammolari bilan shug’ullanadigan, insoniyat taraqqiyoti asosiy yo’nalishlarini qamrab olgan mustaqil bilimlar tizimi
Idealizm-falsafiy diniy oqim bo’lib, dunyoni kelib chiqishini ilohiyot bilan bo’g’laydi
Modellashtirish-yagona ob’ektning belgilarini boshqa, andozalarda aks ettiruvchi ilmiy tadqiqot metodi
Sub’ektivizm- ongli ravishda ob’ektiv borliqni bilish va uni maqsadga muofiq o’zgartirish uchun faol harakat qiluvchi, muayyan moddiy sistema sifatida tushunish
Demokrit- er.av.460-370 yillarda Gretsiyada yashagan olim, materialistik falsafaning asoschisi
Sokrat-er.av.471-399 yillar Gretsiyada yashagan sofizm ta’limoti namoyandasi
falsifikatsiyalash metodi-ning mohiyati inson ba’zi nazariy bilimlarning xaqiqatligini emas, xato ekanligini isbotlashi kerak, deya tushuntirish
Kontsepsiya-nazariy qarash
podiktik-isbotlangan
Apologetika-“himoya qiluvchi”demakdir, ya’ni xristian dini aqidalarini turli hujumlardan himoya qilishdir
Ierarxiya-ketma-ketlik
Sxolastika-yunoncha “shkola”so’zidan olingan olib, “o’qish joyi”, “maktab” ma’nolarini anglatadi.
stsientizm (lot scientia - fan) ya’ni, fan mavjud barcha ijtimoiy muammolarni xal etishi mumkinligini, ilm-fan taraqqiyotining doimiy ijobiyligini asoslovchi falsafiy dunyoqarash.
Strukturalizm (asosiy vakillari Levi - Stross va Fuko) narsa va xodisaning strukturasini bilish uning ob’ektiv moxiyatini bilish demakdir, deb xisoblaydilar
verifikatsiya printsipi-(lot. veritas - xaqiqat) neopozitivistlar fikricha, faqat tajribada o’z tasdigini topgan bilimgina xaqiqiydir.
Qur’on-musulmonlarning muqaddas kitobi bo’lib, unda islomiy ta’limotning asosi bayon qilingan.
Shariyat-ma’nosi “to’g’ri yo’l, iloxiy yo’l” –islomda huquqiy, ahloqiy me’yorlar tizimi
Xorijiylik-arabcha “isyonchi”, “ajralib chiqqan” -islomdagi oqimlardan biri
Pragmatism-yunoncha “pragmatos” so’zidan olingan bo’lib, “ish, hatti-xarakat”degan ma’noni anglatadi. Bu falsafiy oqim bo’lib, uning asoschisi CHarlz Pirs
Neopozitivizm- (neo - yangi, pozitiv – ijobiy) Neopozitivistiar falsafa aniq fanlar taraqqiyotisiz mavjud bo’la olmaydi. Falsafa - ob’ektiv reallikni emas, balki aniq fanlar qilayotgan ilmiy, ya’ni ijobiy (pozitiv) xulosalarni o’rganib, taxlil qilib, ularni mantiqan bir tartibga, sistemaga solishi kerak, deb tushuntiradilar.
Neotomizm- yirik diniy-falsafiy oqim bo’lib, u o’rta asrlardagi (XIII asr) Foma Akvinskiy ta’limotining davomi(neo - yangi, tomizm — "foma", transkriptsiyada "toma" bo’lib o’zgargan) Bu ta’limotga ko’ra, ilm va e’tiqod bir-birini to’ldirib turadi, xar ikkisi xam Xudo tomonidan berilgan xaqiqat.
Stsientizm- lotincha “scientia” fan degan so’zdan olingan bo’lib, barcha ijtimoiy muammolarni ilm-fan yechishi mumkinligini anglatuvchi falsafiy dunyoqarash
Antistsientizm-fan taraqqiyoti jamiyat taraqqiyotiga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkinligini anglatuvchi falsafiy dunyoqarash