Гносеология – билиш фалсафаси

Bilish falsafasi (Gnoseologiya)

• РЕЖА

• Билиш назариясининг предмети ва ўзига хос хусусиятлари
• Билишнинг асосий турлари ва шакллари
• Хиссий, Эмпирик, назарий, мантиқий ва интуитив билиш
• даражаларининг ўзаро алоқаси ва фарқи
• 4.Хақиқат билиш мезони.

«Гносеология» - соф фалсафий категория. Унинг номи юнонча gnosis – билим, илм ва logos – таълимот, фан сўзларидан келиб чиққан. Сўзма-сўз маъноси - «билиш ҳақидаги таълимот (фан)», «онг ҳақидаги таълимот (фан)»

• Гносеология фанида ўрганилади

• инсоннинг дунёни
• билиш имконияти

• инсоннинг ўзликни
• англаш жараёни

• билишнинг
• билмасликдан
• билим сари юксалиши

• билимлар табиати ва
• уларда акс этувчи
• нарсаларнинг ўзаро
• нисбати

Гносеологиянинг асосий муаммоси бизнинг барча билимларимиз тажрибада синалганми? деган «оддий» масалани ечишдан иборат

• рационализм

• эмпиризм

• гносеология

• инсонда туғма ғоялар, адолат,
• инсонийлик, уйғунлик ғоялари
• ва тажрибадан олиниши
• мумкин бўлмаган бошқа ғоялар
• мавжудлигидан келиб чиқади

• инсон, инсоният шахсий ёки и
• жтимоий тажрибага
• эга бўлгунга қадар
• бирон-бир ғоя мавжуд бўлинишни
• инкор этадилар

• Фалсафада идрок этиш

• перцепция
• (лот.«perception» -
• идрок этиш) ўзини
• қуршаган дунёдаги
• нарсалар ва
• ҳодисаларни сезгилар
• орқали идрок этиш

• апперцепция
• борлиқни ақл
• билан англаш, билиш,
• уларни
• ғояларда ифодалаш

• Демокритда –
• образлар (эйдослар)

• Янги давр –
• сенсор сигналлари

• Берклида –
• субъектнинг сезгилари

• Лейбниц билиш-
• илоҳийлаштирилган ғоянинг
• инсон туғма тушунчаларига
• таъсири

• Мах, Авенариус ва б. билиш
• бу сезгиларнинг бўш ва
• тежамли алоқасини амалга
• оширишдир

• Гегель –
• мутлақ ғояни англаш

• ДУНЁНИНГ
• ИНСОН ОНГИДА
• АКС ЭТИШ
• ТАМОЙИЛЛАРИ

• Агностиклар, аксинча, буни рад этадилар

• ДУНЁНИ
• БИЛИШ
• МУМКИН-МИ?

• Гностиклар (Оптимистлар) дунёни билиш мумкинлигини таъкидлайдилар

• Скептиклар билимнинг ҳақиқийлигига
• шубҳа қиладилар

• Гносеологик
• релятивизм

• – борлиқ ҳодисалари ва воқеаларини билиш ўзгарувчанлиги, ўткинчилигини мутлақлаштирувчи агностицизмнинг йўналишларидан бири

• БИЛИМ – БУ ҲАҚИҚАТГА МОС
• ВА АСОСЛАНГАН ИШОНЧДИР

• ҳақиқийлик (мувофиқлик)
• шарти – «агар P ҳақиқий бўлса,
• у ҳолда S P ни билади»

• ишончлилик (эътиқод, мақбуллик)
• шарти – «агар S P ни билса,
• у ҳолда S P га ишонади (унинг мавжудлигига
• эътиқоди комил бўлади)

• асослилик шарти
• «S P ни билади, башарти у ўзининг P га
• бўлган ишончини асослаб
• бера олса»

• ГНОСЕОЛОГИЯДА БИЛИМ ТАЛҚИНИ
• S - Субъект - P - Предмет

•