Gof qonunlari

I o’tkazgich uchlar orasida U kuchlanish proporsional bo’lishini tajriba yo’li bilan aniqladi.
I=kU (1)
k - proporsionallik koeffitsiyenti.
O’tkazgichning elektr o’tkazuvchanligi yoki o’tkazuvchanlik deb ataladi.
R=l/k (2)
Elektr qarshiligi va (2) dan:
I=U/R (3)
kelib chiqadi, o’tkazgichdagi tok kuchi berilgan kuchlanishga to’g’ri proporsional va o’tkazgichning qarshiligiga teskari proporsional.
H,B - da 10m=1v/1A;
Qarshilik va solishtirma qarshilik orasidagi bog’lanish

R  l/S (4)

 RS/l (5)
-o’tkazgichning materialga bog’liq, S-kesim yuza, l uzunlik.
-10 m.mm²/m = 10^-6 0m/m:

R  R₀(1t) (6)

Endi qarshiligi R va ₁ ₂ U kuchlanishda bo’lgan o’tkazgichda o’zgarmas tok bajargan ishni aniqlaymiz.
q - zaryadni elektr maydonida ko’chishda bajargan ishi:

A=qU (7)

Тok kuchi J=q/t (8) ekanligini hisobga olib (8) va (7) dan:
A  I U t (9)
A  I² Rt (10)
A U² t/R (11)
Bu yerda t-ish hisoblanayotgan vaqt (9), (10) va (11) tengliklarning har ikki ta’monlarini t vaqtga bo’lib, o’zgarmas tok quvvati N ning tegishli ifodalari hosil qilinadi:
N=A/t=IU (12)
N=A/t=I²R (13)
N=A/t=U²/R (14) I =1A, U=1B, R=1 OM va t=l sekundlarda o’lchanganda, tok kuchi joullarda, quvvati vatlarda o’lchanadi.
1Vt soat= 3600 vt sek=3,6*10³ j/sek. cek=3,6*10³j lkvt.coat=10³vt.coat=3,6•10⁶j.
Аdabiyotlar

1. 
   Glencoe Science Physics. “principles and problems” 2012
   
2. 
   Halliday Resnick “Fundamentals of Physics” 2012
   
3. 
   Абдурахманов К.П., Эгамов У. Физика курси , 2011 й.
   
4. 
   Огурцов Н.А. Курс лекций по физике,
   

Харьков,2007.

5. 
   Колмаков Ю.Н. Курс лекций по физике, Тула, 2002.
   
6. 
   Оплачко Т.М.,Турсунметов К,А. Физика, Ташкент, 2007
   
7. 
   http://phet.colorado.edu/
   
8. 
   http://www.falstad.com/mathphysics.html
   
9. 
   http://www.quantumatomica.co.uk/download.htm
   
10. 
    http://school-collection.edu.ru
    

6-masala
Berilgan ma'lumotlar:

- Chulg'amda o'tayadigan tok I = 5 A

- Chulg'amning o'rta chizigi L = 0.3 m
- Ko'ndalang kesim yuzi s = 10^-4 m^2
- Magnit o'tkazgich quyma turi po'lat
- Havo tirqishi δ0 = 0.5 mm = 0.0005 m

Magnit o'tkazgichning muvozanat kuchi uchun, muvozanat sharoitida magnit o'tkazgichda yuzaga keladigan magnit oqim va magnit oqim o'rnatilgan fermi seviyasi asosida o'tkazgich uchun nayza induksiya I o'lchiladi.

Bunday muvozanatda, chulg'amning o'rta chizig'i to'g'risidagi magnit oqimni hisoblash uchun, o'rta chizig'ning chetligi yonida chulg'amning maxsus chizigi ishlatiladi. Bu yerda, o'rta chizigining chetligi, o'tkazgichga uzun tomonli kengaytmasiz yonida kengaytirilgan hajmda sostirilgan. Ya'ni:

H = I / L

Bu formuladan magnit oqim o'rnatilgan fermi seviyasi asosida o'tkazgichning induksiyasini topish uchun, magnit oqimni o'tkazgich yuzasining tarmoq kesimiga uzaytirish kerak.

Magnit oqim o'rnatilgan fermi seviyasi asosida o'tkazgichning induksiyasi esa magnit oqim, magnit oqimning o'rnatilgan fermi seviyasi bo'yicha ko'rsatkichidir. Ya'ni:

B = μ * H

Bunda μ - magnit oqimga o'tkazgich materialining xususiyatlarini (muvozanat o'rtasida konstantasi), H - magnit oqimni o'tkazgich yuzasining tarmoq kesimiga uzaytirilgan kuchi.

Quyma turi po'lat bo'lgan o'tkazgichlarda, magnit konstanta (μ) ning jizzasi σ bo'ladi:

μ = μ0 * μr = 4π * 10^-7 * σ = 1.2566 * 10^-6 H / m

Bunda μ0 - havo yoki vakuumning magnit konstantasi, μr - o'tkazgich materialining magnit oqimga nisbatan konstantasi.

Berilgan ma'lumotlarga ko'ra:

H = I / L = 5 / 0.3 = 16.67 A / m

B = μ * H = (4π * 10^-7 * 1.2566 * 10^-6) * 16.67 = 1.659 * 10^-12 T

Induksiyani topish uchun, magnit o'tkazgichga kirishi davomida havo tirqishining o'zgarishining o'tkazgichda kelgan qiymatidagi induksiyani topish kerak.

Havo tirqishining o'zgarishi δb uchun, qo'qa pasayishi:

Φ = B * s * cos(θ) = B * s

Bu yerda θ = 0, ya'ni magnit oqim o'tkazgichga perpendikulyar jarayon bo'ylab kiradi.

Faraday qonuniga muvofiq, quyma turi po'lat bo'lgan o'tkazgichda elektr o'qiqlarni taqdim etish bilan, o'tkazgichga tashlanadigan elektr potensial farqini hosil qilish mumkin:

ΔU = -N * δΦ / δt

Bu yerda N - o'tkazgichdagi quyma soni, δΦ - bitta quymaga tashlanadigan Φ ning o'zgarishi. Zanjirdagi barcha magnit o'tkazgichlarining Φ o'zgarishi jamlanadi, shuning sababli δΦ jamlanadi. Tashlashing qancha vaqtni oladi?

δt = -N * δΦ / ΔU

Bu formula yordamida, magnit o'tkazgichga qachon tashlanish keyingi potensial farqi yetib keladi va indeksiya topiladi.

Berilgan ma'lumotlarga ko'ra:

- Quyma soni N = w = 150
- Tashlanadigan Φ = B * s * δ0 = 1.659 * 10^-12 * 10^-4 * 0.0005 = 8.295 * 10^-19 weber
- Potensial farqidagi o'zgarish ΔU = 1 V (elektr potensial farqi quymaga tashlandigan davrda uzaytirilmagan).
- δt = -N * δΦ / ΔU = -150 * 8.295 * 10^-19 / 1 = -1.244 * 10^-16 s

Bu yerda chulg'amning o'tish davriga nisbatan δt juda kattadir. Shunday qilib, zanjirdagi magnit oqimning o'zgarishi va induksiyasi juda kichik hisoblanadi