G’oyalar Bajardi: Xoliqova U

---

Samarqand iqtisodiyot va servis 

instituti 

Mavzu: Amir Temur davridagi iqtisodiy 

g’oyalar 

 

 Bajardi: Xoliqova U. 

 

 

Samarqand 2013 

---

Amir Temur davridagi iqtisodiy g’oyalar 

Amir Temur va 

 uning avlodlari 

Markazlashgan dav- 

Lat barpo etdi,  

iqtiso-diyotning 

 barcha soha 

larida muhim  

yutuqlarga erishdi.  

Bunga to’g’ri tanlab 

olingan iqtisodiy  

g’oyalarva iqtisodiy 

 siyosat 

yordam berdi.    

  

Amir Temur davlat 

va iqtisodiyotni bosh- 

qarishda o’ziga xos  

maktab yaratgandi. 

Sohibqiron davlatida 

Devoni buzrug(bosh 

vazir)dan tashqari  

har bir viloyatda 

Devon deyiluvchi  

boshqarma bo’lgan. U  

davlatning butkul ish- 

larini, soliq yig’ish, tartib 

saqlashni, ijtimoiy binolar 

hammomlar, yo’llarini, 

 suv inshoat 

larini nazorat qilgan

   

Uning xodimlari vaqti- 

vaqti bilan so’roq, 

tekshirish, taftish,  

va tergov ishlarini olib  

borishardi.Ayniqsa toshu  

tarozi to’g’riligi, odil  

baho tekshirilgan,  

qallob va tovlamachilar  

qattiq jazolangan. Eng  

muhimi bu xalq oldida 

bozorda amamlga oshi 

rilgan. Savdogarlarga 

olib kelingan mol ustiga  

10% narx qo’yish  

mumkin bo’lgan   

---

Sohibqiron  

davrida  

yerga egalikning 

beshta asosiy  

ko’rinishi 

bo’lgan. 

Tarxon yerlar 

Askarlarga va ularning 

rahbarlariga  

beriladigan yerlar 

Vaqf yerlar 

Ushr yerlar 

Suyurg’ol yerlar 

---

 

 

Amir Temur 

shunday deydi.

  

“Raiyatni xonavayron qilish davlat 

 xazinasining  kambag’allashishiga  

olib keladi. Xazinaning kamayib  

qolishi esa sipohning tarqalib ketishiga sabab 

bo’ladi. Sipohning tarqoqligi esa o’z navbatida  

saltanatning kuchsizlanishiga olib keladi.  Fath  

etilgan yerlik fuqaro azaldan berib kelingan 

xiroj miqdoridan  rozi bo’lsa, ularning roziligi  

bilan ish ko’rsinlar. Xirojni ekindan olingan  

hosilga va yerning unumdorligiga qarab yig’sinlar. 

Fath etilgan har bir mamlakatning mol-mulkini 

buyumlarini talon-tarojdan saqlansinlar.  

O’sha mamlakatdan tushgan o’lja  

mollarni hisob-kitob qilsinlar”,- 

degan edi.  

---

Yevropadan ancha ilgari bu davlatda 

budjet

 tushunchasi bo’lgan. 

Davlat xazinasi, kirim, chiqim, hisob-kitob qat’iy olib borilgan,  

  taftish yo’lga qo’yilgan edi. Buning uchun ma’lum mas’ul shaxslar  

ajratilgan va doim hisob berib borgaanlar. A.Temurning davlat 

    iqtisodiyt sohasidagi asosiy fikrlari “Temur tuzuklari”da to’la bayon  

etilgan. Tuzuklar Amir Temurning 1342-1405-yillar oralig’idagi  

Faoliyatini aks ettiradi va ikki qismdan iborat.  

        Birinchisida asosan yagona davlat barpo etish, uni mustahkamlash,  

qo’shni yurt mamlakatlarini zabt etish masalalari yoritilgan bo’lsa 

ikkinchi qismida sohibqiron nomidan aytilgan o’ziga xos vasiyat, 

 pand-nasihat, turli sohalardagi, shu jumladan,  

ijtimoiy-iqtisodiyotga oid fikr-mulohazalar  keltirilgan. 

 

---

Sohibqiron  Amir Temur  

Jumladan shunday  

degan edi 

 

 

 

“Amir qildimki, sadrlar sadr(sadr,vaqf  

yerlar va vaqf etilgan boshqa mulkining  

hisob-kitobini olib boruvchi masabdor)  

sayyidlar va boshqa arboblarga  

suyurg’ol tariqasida berilgan yerlar va 

vaqflarning ahvolini, ularning vazifalarini 

qay darajada ado etayotginliklarini  

tekshirib, menga arz qilib tursin…. 

Saltanatning har bir idorasida kirim- 

chiqimlarni, kundalik xarajatlarni yozib 

borish uchun bir kitob tayinlansin”.