Aksiomatik nazariya miloddan avvalgi VII - VI asrlarda shakllangan. Uning yaratilishi matematik olim Pifagor nomi bilan bog‘liq. Lekin bu metodni birinchi marta miloddan avvalgi III asrda yashab ijod etgan yunon olimi Yevklid o‘zining «Negizlar» asarida qo‘llagan. - Aksiomatik nazariya miloddan avvalgi VII - VI asrlarda shakllangan. Uning yaratilishi matematik olim Pifagor nomi bilan bog‘liq. Lekin bu metodni birinchi marta miloddan avvalgi III asrda yashab ijod etgan yunon olimi Yevklid o‘zining «Negizlar» asarida qo‘llagan.
Aksiomatik nazariya bosqichlari quyidagilardan iborat: - 1. Postulat - yunoncha «talab» ma’nosini anglatadi. Qadimgi dialektika o‘yinida har bir kishining ilgari surgan g‘oyasi, fikri. Uni tasdiqlash ham, inkor qilish ham mumkin.
- 2. Aksioma - yunoncha «hurmat qilaman» ma’nosini anglatadi. U ilmiy nazariyaning hech qanday mantiqiy isbotsiz to'g'ri deb tan olinuvchi va boshqa ilmiy xulosalar uchun asos bo‘luvchi maqbul deb topilgan haqiqat, go‘yo olimlar bu fikrni «hurmat qilib» inkor etmaydi. Arirstotel aksiomani «har qanday isbotsiz e’tirof etiladigan boshlang'ich hukmlar», «ilm-fanning poydevori, ibtidosi» sifatida talqin qilgan.
- 3. Teorema - aksiomadan farqli ravishda mantiqan keltirib chiqariladi- gan jumlalar, u shart, isbot va xulosa qismlariga ega.
Fanni aksiomatik asosda qurish uchun qabul qilingan aksiomalar tizimi quyidagi asosiy talablarni qanoatlantirishi kerak: - - ziddiyatsizlik - aksiomalar dzimining shunday xossasiki, unga ko‘ra, sistemaning hech qanday ikkita holati bir-biriga zid kelmasligi kerak. Bun- da aksiomalar tizimining o‘zida rost va yolg‘on orasidagi farqni aks ettirishi kerakligi nazarda tutiladi;
- 23 - to‘lalik - aksiomalar sistemasiga qandaydir jumlani qo'shganimizda sistemada ziddiyat sodir bo‘ladi;
- - bog‘LIqsizlik - berilgan aksiomalar sistemasining u yoki bu sistemalari shu sistemaning boshqa sistemalari yordamida isbot qilinishi mumkin emas.
Do'stlaringiz bilan baham: |
