Grea t teachers

SULFATKISLOTABILANMIS(II)-OKSID,SHUNINGDEK,TEMIR(III)-OKSIDORASIDAGIALMASHINISH

REAKSIYALARINIOLIBBORISHVAREAKSIYAMAHSULOILARINIERITMADANAJRATISH

Buamaliymashg‘ulotmetalloksidlariningkislotalarbilano‘zarota’sirlashuvivareaksiyalamingborishshart-

sharoitlarinibilibolishimkoniniberadi.Mis(Il)-oksidvatemir(Ill)-oksidningsulfatkislotabilano‘zarota’sirlashuvini paralleltarzdaolibborishmumkin.

•Metalloksidlariningsulfatkislotabilanta’sirlashuvreaksiyasiyoziladi.


TELEGRAMMANZIL:@biochemicalmans
•Probirkaga5mlsulfatkislotaeritmasidanehtiyotlikbilanquyiladi.Eritmaqaynagunchaqizdiriladi.Sulfat
kislotabilanishlashdavaqizdirishdajudaehtiyotbo‘lishzarur!

OtabekTo’ychiyev

•Sulfatkislotaningqaynoqeritmasigashishatayoqchabilanaralashtirilibturganholdaoz-ozdanmis(Il)-oksid
qo‘shiladivaoksiderimayqolgunchabujarayondavomettiriladi.

•Eritmanichinnikosachagafiltrlabolinadivakosachashtativhalqasigao‘rnatiladi.Tuzkristallarihosil
bo‘lgunchaspirt1ampasialangasidaqizdiriladi.

•Olingantuzkristallaritashqiko‘rinishigae’tiborbering.
Tajribadaishlatilganmoddalamingtashqiko‘rinishiga,rangigae’tiborbering.
Bajarilganishyuzasidanquyidagitartibdahisobotyoziladi:

1.Ishningmavzusivamaqsadi.

2.Bajariladiganishdakeraklijihozlarvareaktivlarro‘yxati.
3.1shnibajarishdagiharbirqismnialohidanomlab,ishnibajarishtartibiningqisqachaizohlanishi.Ishnibajarish

jarayonidaishlatilganasboblarningrasminichizish.Sodirbo‘lganhodisalaryuzasidanxulosalarberish.

4.Sodirbo‘lganreaksiyatenglamalariniyozish.

5.Ishdavomidaolingannatijalaryuzasidanyakuniyxulosalarnibayonetish.

7-amaliymashg‘ulot.
ANORGANIKBIRIKMALARNINGENGMINIMSINFLARIGAOIDBILIMLARNIUMUMLASHTIRISHYUZASIDAN

TAJRIBAVIYMASALALARYECHISH

Noorganikbirikmalamingengmuhimsinflarigadoirtajribaviymasalalaryechishdaharbirmasalauchunzaruriy

jihozlarvareaktivlartayyorlabolinadi.Mehnatxavfsizligiqoidalarigaamalqilganholdategishlitajribalarbajariladi.

1-masala.Temirvamisqirindilariningaralashmasidanmisnifizikaviyusuldaajratibolishnibilganingizholda,
ushbuaralashmadanmisnikimyoviyusuldaajratiboling.Reaksiyatenglamalariniyozing.

2-masala.Sizgamisbirikmasisifatidaqoraranglikukunberilgan.Sizushbukukuntozamis(Il)-oksidimiyoki

qo‘shimchatutganaralashmaekanliginitajribayo‘libilananiqlashusulinitaklifqilingvaisbotlang.Reaksiya tenglamalariniyozing.

3-masala.Sizgarangsizeritmalarquyilgan3taraqamlanganprobirkalarberilgan.Qaysiprobirkadanatriyxlorid,

sulfatkislota,o‘yuvchinatriyborliginiqandayaniqlashmumkin?Reaksiyatenglamalariniyozing.

4-masala.Quyidagio‘zgarishlamiamalgaoshirishuchunzarurbo‘lgan

tajribalamibajaring:

Zarurreaksiyatenglamalariniyozing.

5-masala.Sizgaikkitaprobirkadasoda,kaustiksodaeritmalariberilgan.Tegishlireaksiyalaryordamidaharbirmoddani aniqlang.Reaksiyatenglamalariniyozing.Harbirbajarilgantajribaviymasalalaruchunhisobottayyorlang.

TELEGRAMMANZIL:@biochemicalmans

OtabekTo’ychiyev

Bajarilganishyuzasidanquyidagitartibdahisobotyoziladi:

1.Ishningmavzusi.

2.Bajariladiganishdakeraklijihozlarvareaktivlarro‘yxati.

3.Ishnibajarishdagiharbirqismnialohidanomlab,ishnibajarishtartibiniqisqachaizohlanishi.Ishnibajarishjarayonida ishlatilganasboblamingrasminichizish.Sodirbo‘lganhodisalaryuzasidanxulosalarberish.

4.Sodirbo‘lganreaksiyatenglamalariniyozish.

5.Ishdavomidaolingannatijalaryuzasidanyakuniyxulosalamibayonetish.
(Izoh,o‘qituvchimaktabkimyolaboratoriyasiimkoniyatlaridankelibchiqibyuqoridagimasalalardantanlabolib, o‘quvchilargabajarishuchunberishimumkin.)

LABORATORIYAISHLARI

1-laboratoriyaishi.

FIZIKXOSSALARITURLICHABO‘LGANMODDALARBILANTANISHISH

Kimyofaninio‘rganishdavomidamoddalarbilanmuloqotdabo‘linadi.Moddalamingxossalarinio‘rganishda

ulamiyetarlidarajadato‘liqta’riflayolishmuhimahamiyatgaega.Sizgaberilganmoddalamingxossalariniquyidagicha jadvaltuzibyozibboring.

1.Moddaningodatdagisharoitdaagregatholati,ya’nigaz,suyuqyokiqattiqtuzilishdaligianiqlanadi.

2.Moddaningrangioddiyyorug‘likdavizual(ko‘zbilanko‘rib)aniqlanadi.
3.Moddaninghidi:moddahidinianiqlashdaehtiyotbo‘ling.(Berilgannotanishmoddaninghidizaharliyokiburun

bo‘shlig‘iniyallig‘lantiradiganbo‘lishimumkin.)4.Moddalamingzichliginianiqlashdafizikafanidano‘rgangan bilimlaringizdanfoydalaning.

5.Berilganmoddaningsuvdaerishiyokierimasliginibilishuchununingozginabo‘laginiprobirkayokistakanga
solib,ustigasuvquyingvaaralashtiring.Agarmoddabo‘lakchalaribatamomeribketsayokisezilarlidarajadakamaysa, moddasuvdaeruvchanhisoblanadi.

6.Moddaningqattiqliginiqattiqlikshkalasidanfoydalanib,agarbundayshkalabo‘lmasatimoq(qattiqligi2-2,5),

shisha(qattiqligi5)vaboshqaqattiqligianiqmoddalarbilansolishtiribko‘ring.7.Moddaningqaynash,suyuqlanish haroratlarinima’lumotnomalardanfoydalanibtopingvajadvalgatushiring.8.Noma’lummoddaningta’minitotib ko‘rmang!

9.Sizgaberilganmoddaningxossasiniquyidagitartibdaaytibbering:

TELEGRAMMANZIL:@biochemicalmans

OtabekTo’ychiyev

•Moddanomi.•Zichligi.•Agregatholati.•Suvdaeruvchanligi.•Rangi.•Qattiqligi.•Hidi.
2-laboratoriyaishi.

FIZIKHODISALAR

1.Parafin(sham)nisuyuqlantirish.Ro‘zg‘ordaishlatiladiganshamdan2smqirqiboling.Shambo‘lakchasini

chinnikosachagasolibspirtlampasidaqizdiring.Suyuqlanganshamnisoviting.Sodirbo‘lganhodisalamiizohlang.

2.Oshtuzinisuvdaeritishvaeritmanibug‘lantirish.Oshtuzidanbirchoyqoshiqdaolingvaunistakandagiozroq

miqdordagisuvdaerishinikuzating.Hosilbo‘lganeritmadanchinnikosachagaquyibspirtlampasidaaralashtiribturib qizdiring.Kosachadatuzkristallarihosilbo‘lishibilanqizdirishnito‘xtating.Sodirbo‘lganhodisalarnitushuntiring.

3.Etilspirti,sirkakislotaning(suyultirilganeritmasining),efirningbug'inihidlashyo'libilanfarqlash.Bu
moddalarningprobirkalardaginamunalaribug‘inihidlabко‘ringvafarqlang.(Noma’lummoddalamihidlashqoidalariga qat’iyamalqiling!)
3-laboratoriyaishi.

KIMYOVIYHODISALAR

1.Qog'oz,spirt,gaz,gugurtcho‘piningyonishi.Gugurtcho‘piniyoqingvauningyordamidaqog‘ozbo‘lakchasini,

spirtlampasipiligini,gazgorelkasinio‘toldiring.Alanganikuzating.Qandayhodisayuzberganiniizohlang.

2.Misplastinkasiyokitolasinispirtlampasialangasidaqizdirish.Misplastinkasiyokitolasiningtashqi

ko‘rinishigae’tiborbering.Plastinkani(tolani)qisqichbilanushlabspirtlampasialangasidaqizdiring.Hosilbo‘lganqora dog‘lamiqog‘ozustigaqiriboling.Yanaqizdiringvaqoradog‘lamiqiriboling.Bujarayonnibirnechamartatakrorlang. Misbilanhosilbo‘lganqoraranglimoddanitaqqoslang.ningbo'rgata'siriSodirbo‘lganhodisanitushuntiribbering.

3.Xloridkislotaningbo‘r,marmar,ohaktoshgata’siri.Bo‘r,marmaryokiohaktoshningno‘xatdekdonalaridan2-3