Guliston davlat universiteti jismoniy madaniyat fakulteti jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi kafedrasi

3-Mavzu: O’yin taktikasi
Asosiy savollar:
1. Taktik usullar bilan tanishtirish
2. O‘yin texnikasi va taktikasini o‘rgatish metodikasi


1-Savolninig bayoni
Stol tenmsida o‘yin taktikasi deb, aniq ritm va suratdagi zarbalar seriyasim maqsadli qoilash, shunmgdek, aniq sharoitlarda raqibmng zarbalariga qarshi psixologik uslublarini qo‘llashm tushunmoq lozim. Texnika bilan taktika o‘rtasida yaqin bogliqlik mavjud. Qandaydir texnik uslubni qo‘llash o‘z-o‘zidan taktik rejada ko‘rib chiqiladi. Asosiy texnik elementlar, kombinatsiyalar, ya’m sharga qator zarbalar berishdan iborat. Demak, uslublar qancha ko‘p boisa, ular yaxshi bajarilsa, o‘ylangan kombinatsiyalarni bajarish shuncha oson bo‘ladi.
Tenmschining taktik tayyorgarlik darajasi uning texnik mahoratiga, o‘yindagi holatni baholay olish tezligiga, voqealar rivojini oldindan ko‘ra olishiga bogliq.
Zamonaviy tennisning eng kuchli vakillari texnik harakatlarnmg kamroq bolishini ma’qul ko‘radilar va ularni avtomatizm darajasiga olib boradilar. Bu esa o‘yinning borishiga va alohida harakatlarning paydo bolishiga qarab, bir lahzada taktik qarorni qabul qilish va urn amalga oshirish imkonmi beradi. Stol tenmsida boshqa sport turlarida bolgani kabi bir nechta taktik usullar mavjud. Yakka va juftlik o‘yinlar taktikasi bir-biridan farqlanadi.
Quyida taktik usullar bilan tanishib chiqamiz.
Yakka o‘yin taktikasi
Tennischi hali o‘yin boshlamasdan turib, raqibining o‘yin va psixologik o‘ziga xosliklarini aniq tasavvur qilishi lozim. Taxnik rejani tuzayotganda, quyidagilarni hisobga olish kerak:
raqib asosiy zarbalarini qanday zonalardan va qay tarzda beradi;
• raqib yuqori sur’atga qanchalar chidamli va u o‘zgarganda qanchalar tez moslasha oladi;
• raqibning o‘yiniga moslasha olish va taktikasini unga o‘tkaza olish mahorati;
• raqibning jismoniy tayyorgarlik darajasini zarbalar kuchini, siljishlar tezligini, chidamliligini, shar uzatishdagi dastlabki holatini hisobga olish lozim.
Shar uzatayotgan paytda boshlang‘ich holatni bilish juda muhim. Raketka qandayligi ham o‘yin taktikasiga ta’sir qiladi. Qattiq rezinali raketkani raqib bilan o‘ynaganda kuchli aylanish bilan uzatishlarning effekti ham har-xil tezlikdagi uzatishlar va shaming uchishiga qaraganda yana raketka ushlagan qo‘lning aldamchi holati ham kuzatiladi.
Hujum qilayotganning hujum qilayotganga taktikasi
Ko‘pincha hujumchilar stoldagi tennischilar o‘z taktikasini nakat zarbalar va shar spinlarda tanlashadi. Bir tomonlama davomli zarbalarni qo‘llovchi raqiblarga qarshi zarbalarni uzuniga va aylanishi bo‘yicha almashtirib turgan ma’qul, 2 tomonlama tez hujumlar raqibga qarshi har zarbadan yuqori aylanishni kuzatish va kelayotgan shar stolga sakrayotgandan so‘ng stol chetiga chiqayotgan paytda, kuchli silkinishga va shu bilan birga kuchli yakunlovchi zarba va shar spinni amalga oshirishga imkoniyat beradi.
Hujumchilar puxta o‘yinni o‘tkazuvchi raqibga nisbatan asosan quyidagi taktik kombinatsiyalar qo‘llaniladi:
- Uzatilgan Shardan keyin raqib tomondan ko‘tarilgan sharni tutib olish zarurligi.
- Xisob olish uchun yunaltirilgan top-spinga nakat usulda shar uzatish.
- Raqib xato qilganda xisob yutib olish.
- Raqibdan holat yaratuvchi qisqa uzatishdan foydalanish.
- Aylanma uzatishlarni yuqori va yon uzatishlarni qabul qilib kuchli hujumga o‘ta olish.
- Zaruriy raqibdan oldin sharni uzatish zo‘rg‘a sharni qabul qilish.
Bunday hollarda kombinatsiyalar raqib harakatlariga bog‘liq bo‘ladi. Xisobni yutib olish hujum qilayotgan o‘yinchining xatosi bilan himoyalanuvchiga qulay sharoit yaratish oqibatida yuz beradi. Himoyalanuvchi o‘yinchi o‘zining kuchli hujumkor zarbasini, odatda, bir-ikki martagina amalga oshiradi. Bu raqibning zarba qabul qilishini qiyinlashtiradi. Bunday holatda quyidagi kombinatsiyalar qo‘llanilishi lozim:
• qisqa shar uzatish;
• undan keyin hujumkor zarba.
Himoyalanib o‘ynaydigan o‘yinchilarga bu yagona hujumkor kombinatsiya. Uning foydaliligi kutilmaganligida. Uni kamdan-kam hollarda va o‘yinning hal qiluvchi davrida qo‘llaydilar.
0‘rta zonadan sharni qaytarayotganda, yakunlayotgan qisqartirilgan shar oshirilishiga hujumkor zarba berish. Bu sharni balanddan uzatgan hujumkor o‘yinchining xatosidan foydalanish hisobiga bo‘ladi. Bunday holda himoyalanuvchining zarbasi yakunlovchi kuchga ega bo‘lishi lozim.
Raqib stolining chap tomoniga pastlanib yunaltirilgan zarbalar seriyadan keyin qarama-qarshi tomonga kuchli pastga aylantirilib beriladi. Kombinatsiyaning maqsadi-hujumkor o‘yinchini sodda ko‘ringan zarba bilan xato qilishga majbur etish. Buning uchun shar salgina yuqori ko‘tariladi, bu raqibning ziyrakligini o‘tmaslashtiradi, natijada u pastga burilgan zarbaning kuchini to‘g‘ri baholay olmaydi.
Agar hujum kelayotgan o‘yinchi yomon siljiyotgan bo‘lsa, uni qaysidir tomonga joylashtirishga majbur qilish va sharni tezda bo‘sh qolgan tomonga yuborish kerak.
Ikki tomonlama tezkor hujumchi raqibga qarshi har bir zarba bilan Shaming yanada yuqori aylanishini oshirishi lozim va kelayotgan shar stol sahnidan chetga chiqa boshlaganida raketkani siltash imkoniyati tug‘iladi. Bu bilan kuchni yakunlovchi zarba berish yoki top - spin imkoniyati ham paydo bo‘ladi.
Hujumkor uslubdagi raqib o‘yinida, asosan, quyidagi taktik kombinatsiyalar qo‘llaniladi:
• sharni uzatish, undan keyin raqibning yuqoridan yuborgan zarbasini kutib olish;
• bevosita xisob yutib olishga yunaltirilgan top - spin yoki burama zarba qo‘llangan shar uzatish;
• raqibning noo‘rin o‘yinidan so‘ng berilgan bir nechta zarba bilan xisob yutib olish;
• raqibning shar uzatishini qisqa zarba bilan kutib olish va yutuqli holatni yuzaga keltirish. Bunday zarbalarni qo‘llash o‘yinchiga katta taktik imkoniyatlarni beradi;
• raqibning shar uzatishini aylantirib, yuqori yoki yon zarba bilan qabul qilish, keyin esa kuchli elementga o‘tish.
Majburan (raqibning kuchli shar uzatishidan keyin) sust shar qabul qilish. Bundan keyin raqib kuchli elementni qo‘llaydi. Unga quyidagi variantlardan birini qo‘llash maqsadga muvofiq:
• qaytarish va sharni tanaga yoki qabul qilish noqulay bo‘lgan erga yo‘naltirish;
• buraltirilgan«»;
• kuchli pastki burama zarbani yaratish va sharni zarba berish noqulay bo‘lgan erga yunaltirish, bu bilan raqibni xato qilishga majbur etish;
• o‘rta zonada kuchli element bilan qaytarma zarba berish.