Guliston davlat universiteti pedagogika fakultetiti

bet	2/4
Sana	14.10.2020
Hajmi	0.55 Mb.
	#133745

1 2 3 4

Bog'liq
boshlangich sinf darslarida didaktik ojinlardan fojdalanish

O q i t i s h u s u l l a r i n i
Oyinning didaktik maqsadi
Faoliyatni rivojlantiruvchi maqsadi
Fikrlar hujumi» (mozgovaya ataka) metodi

1.2. Boshlang’ich sinflarda didaktik o'yinlardan foydalanish

texnologiyasi

Y u n o n c h a « t e x n o s » – h u n a r , s a n ' a t v a « l o g o s » – f a n

s o ' z l a r i d a n t a s h k i l t o p i b , « h u n a r f a n i » m a ' n o s i n i a n g l a t a d i .

( 1 2 , 1 5 ) P e d a g o g i k t e x n o l o g i ya – o ' q i t i s h n i n g y a n g i c h a u s u l i

b o ' l i b , t a ' l i m v a c h u q u r b i l i m b e r i s h g a , u l a r n i m u s t a h k a m l a s h g a ,

o ' q u v c h i l a r

b i l i m d o n l i g i n i

o s h i r i s h g a

q a r a t i l g a n

j a r a y o n d i r . ( 1 2 , 1 5 , 2 1 , 2 5 )

P e d a g o g i k t e x n o l o g i y a g a k e n g t a ' r i f b e r i s h u c h u n i l m i y

i z l a n i s h l a r

o l i b

b o r i l m o q d a .

O l i m l a r

S h . N u r i d d i n o v ,

A . A b d u j a b b o r o v f i k r i c h a , p e d a g o g i k t e x n o l o g i y a :

1 . O ' q u v j a r a y o n i d a y a n g i m e t o d l a r n i q o ' l l a s h .

2 . O ' q u v m a t e r i a l i n i y a n g i c h a t a l q i n e t i s h .

3 . O ' q i t i s h d a y a n g i i n f o r m a s t i o n t e x n o l o g i y a n i k i r i t i s h

j a r a y o n i d i r . ( 2 6 , 2 9 )

B u g u n g i

k u n d a

z a m o n a v i y

p e d a g o g i k

t e x n o l o g i ya l a r n i

a m a l i yo t d a k e n g q o ' l l a s h z a r u r i y a t i n i q u y i d a g i o m i l l a r b i l a n

i z o h l a s h m u m k i n :

1 . J a h o n d a g i f a n , t e x n i k a v a m a d a n i y a t n i n g t e z r i v o j l a n i b

b o r i s h i v a u n i n g t a ' l i m m a z m u n i k e n g a y t i r i b , c h u q u r l a s h t i r i b

y u b o r a y o t g a n l i g i .

2 . M a m l a k a t i m i z d a t a ' l i m s o h a s i d a K a d r l a r t a y y o r l a s h m i l l i y

d a s t u r i v a D a v l a t t a ' l i m s t a n d a r t l a r i n i n g y a r a t i l i s h i .

3 . Z a m o n a v i y p e d a g o g i k t e x n o l o g i y a l a r b o ' y i c h a k o ' p y i l d a n

b u yo n x o r i j i y m a m l a k a t l a r d a t o ' p l a n g a n t a j r i b a l a r v a u l a r d a n

m a m l a k a t i m i z t a ' l i m m u a s s a s a l a r i d a f o y d a l a n i s h . ( 6 , 1 2 , 1 5 , 2 5 )

B o s h l a n g ’ i c h s i n f d a r s l a r i d a p e d a g o g i k t e x n o l o g i ya d a n

f o y d a l a n g a n d a q u y i d a g i q o i d a l a r g a a m a l q i l i s h l o z i m :

a ) z a m o n a v i yl i k – t a ' l i m - t a r b i ya a m a l i yo t i g a a s o s l a n g a n

t a j r i b a , s i n o v d a n o ' t g a n d i d a k t i k a s o h a s i d a g i y a n g i l i k l a r n i j o r i y

e t i s h ;

b ) t a ' l i m - t a r b i y a m a z m u n i n i u z l u k s i z y a n g i l a b b o r i s h , o ' q u v

d a s t u r l a r i g a b e f a r q b o ' l m a s d a n s i n c h k o v l i k b i l a n o ' r g a n i s h :

v ) u m u m i y v a m i l l i y q a d r i y a t l a s h s o h a s i d a g i y a n g i i j o d l a r i n i

o ' r g a n i b b o r i s h ;

g ) o ' q u v j a r a y o n i d a o ' q u v c h i b i l i m o ' q i t u v c h i f a o l i ya t i n i

o p t i m a l l a s h t i r i s h , f a o l l a s h t i r i s h ;

d ) i l m i yl i k - y a n g i u s u l , v o s i t a m u a m m o s i h o l a t l a r i d a n

f o y d a l a n i b , o ' q u v c h i l a r n i m u s t a q i l f i k r l a s h v a o ' z i n i a n g l a s h g a

o ' r g a t i s h ;

e ) d a r s m a q s a d i n i n g a n i q l i g i m a z m u n i n i n g z a m o n a v i yl i g i ,

m i l l i y m a ' n a v i y q a d r i y a t l a r b i l a n b o yi t i l i s h i :

f ) y a n g i p e d a g o g i k t e x n o l o g i ya l a r n i a m a l g a o s h i r i s h u c h u n

h a r b i r o ' q i t u v c h i n a z a r i y c h u q u r b i l i m g a e g a b o ' l i s h i z a r u r .

M a k t a b d a g i o ' q u v j a r a y o n i n i n g s i f a t i k o ' p o m i l l a r g a b o g ’ l i q

b o ' l i b , u l a r o r a s i d a o ' q i t i s h n i n g u s u l v a m e t o d l a r i h a l q i l u v c h i

a h a m i y a t g a e g a . B i n o b a r i n , u l a r b i l i m l a r n i n g o n g l i v a c h u q u r

o ' z l a s h t i r i s h i g a , o ' q u v c h i l a r d a m u s t a q i l l i k v a i j o d i y f a o l l i k n i

r i v o j l a n t i r i s h g a

i j o b i y

t a ' s i r

k o ' r s a t a d i .

U s u l

v a

m e t o d

t u s h u n c h a l a r i o ' z a r o b o g ’ l i q d i r , c h u n k i u l a r n i n g h a r b i r i me t o d

s i f a t i d a h a m , u s u l s i f a t i d a h a m n a m o y o n b o ' l a d i . [ 1 5 ]

M e t o d – yu n o n c h a a t a m a b o ' l i b , a y n a n n i m a g a d i r y o ' l

d e g a n

m a ' n o n i

a n g l a t a d i ,

y a ' n i

m a q s a d g a

e r i s h i s h

yo ' l i n i

b i l d i r a d i . O ' q i t i s h m e t o d i t a r k i b i d a u s u l l a r a l o h i d a a j r a l i b

t u r a d i . U s u l – m e t o d n i n g u n s u r i b o ' l i b , u n i n g t a r k i b i y q i s mi ,

m e t o d n i a m a l g a o s h i r i s h d a b i r m a r t a g i n a q o ' l l a n a d i v a a l o h i d a

q a d a m h i s o b l a n a d i . [ 1 3 , 3 5 ]

P e d a g o g i k a m a l i y o t d a o ' q i t i s h u s u l l a r i v a m e t o d l a r i n i n g j u d a

k a t t a b o y l i g i t o ' p l a n g a n . U l a r n i t a n l a s h d a t u r l i s h a r o i t l a r ,

o ' q i t i l a y o t g a n f a n n i n g x a r a k t e r i , b o l a l a r n i n g y o s h x u s u s i ya t l a r i ,

o l d i n g i t a y y o r g a r l i k d a r a j a s i v a h a k o z o l a r h i s o b g a o l i n a d i .

M e t o d v a u s u l l a r n i t a n l a s h o ' q i t u v c h i d a r s d a h a l q i l i n i s h i

m o ' l j a l l a n g a n

m a s a l a g a

b o g ’ l i q

b o ' l a d i .

C h u n o n c h i ,

y a n g i

m a t e r i a l n i b a yo n e t i s h d a b i r x i l m e t o d l a r q o ' l l a n s a , u n i

m u s t a h k a m l a s h d a v a m a z m u n i n i u m u m l a s h t i r i s h d a y a n a b o s h q a

x i l m e t o d l a r q o ' l l a n i l a d i . G a r c h i h a r b i r o ' q i t i s h n i n g i s h i d a

a n c h a g i n a u s u l v a m e t o d l a r m a v j u d b o ' l s a - d a , u l a r n i q o ' l l a s h d a n

k o ' z l a n a d i g a n

m a q s a d

t a r b i y a l a n u v c h i n i n g

t a ' l i m i y

i s h l a r i n i

f a o l l a s h t i r i s h d i r . B u t a d b i r j u d a m u h i m b o ' l i b , b i r i n c h i d a n ,

o ' q u v c h i l a r n i u l a r n i n g e ' t i q o d i g a , e ' t i q o d n i e s a a m a l i y f a o l i y a t g a ,

x a t t i - h a r a k a t g a a y l a n t i r a d i , i k k i n c h i d a n , o ' q i t i s h j a r a yo n i n i n g

i s h i n i o s o n l a s h t i r a d i . ( 1 0 , 1 1 , 1 6 )

Z o t a n , o ' q i s h - o ' r g a n i s h d i q q a t e ' t i b o r n i t a l a b q i l a d i g a n ,

m u r a k k a b f a o l i y a t d i r v a u n d a o ' t k i r a q l , m u s t a h k a m i r o d a , t i n i q

t a s a v v u r , k u c h l i x o t i r a z a r u r . O ' q i t u v c h i n i n g v a z i f a s i s a m a r a l i

u s u l v a m e t o d l a r d a n f o y d a l a n i b o ' q u v c h i l a r d a a n a s h u s i f a t l a r n i

t a r k i b

t o p t i r i s h

v a

u l a r n i

q i y i n c h i l i k l a r n i

ye n g i s h g a

o ' r g a t i s h d i r . [ 1 4 , 1 7 , 2 1 ]

O ' q i t i s h u s u l l a r i g a m u a y y a n t a l a b l a r q o ' y i l a d i :



O ' q i t i s h me t o d i n i n g i l mi y a s o s i y a q q o l v a a n i q b o ' l i s h i

z a r u r . S h u n d a g i n a o ' q i t u v c h i m a z k u r m e t o d o r q a l i q a n d a y

m a s a l a l a r q o ' y i l i s h i v a h a l q i l i n i s h i m u m k i n l i g i n i , q a n d a y

m a s a l a l a r n i h a l q i l i b b o ' l m a s l i g i n i k o ' r a o l a d i .



O ' q i t i s h n i n g t i z i ml i g i u n i n g s a ma r a d o r l i g i n i b e l g i l a y d i .



O ' q i t i s h me t o d i n i n g t u s h u n a r l i l i g i o ' q i t i s h n i n g yo ' l i o ' q u v c h i

u c h u n q a b u l q i l i n i s h i v a q o ' l l a n i s h i , o ' q u v m a t e r i a l i n i

o ' r g a n i s h n i n g

u s u l i

e s a

b i l i m l a r n i

o ' z l a s h t i r i s h n i n g

i m k o n i y a t l a r i g a m u v o f i q b o ' l i s h i z a r u r .



O ' q i t i s h n i n g o n g l i l i k v a f a o l l i k z a r u r i y a t i n i h o ya t d a j i d d i y

t a l a b d i r .



B i l i ml a r n i p u x t a l i g i v a a s o s l i g i .



O ' q i t i s h me t o d i k a s i d a n a z a r i y v a a ma l i y h o d i s a l a r n i n g

m u v o f i q l i g i . ( 1 3 , 3 2 , 3 3 )

H a r q a n d a y m e t o d d a n b i r o r m a q s a d g a e r i s h i s h k o ' z d a t u t i l a d i

v a s h u n i n g u c h u n u q a n d a yd i r m a q s a d q o ' yi s h n i , u n g a e r i s h i s h

b o ' y i c h a f a o l i y a t u s u l i n i , a n a s h u f a o l i y a t n i a m a l g a o s h i r i s h d a

y o r d a m b e r a d i g a n v o s i t a l a r n i b i l i s h n i t a q o z o e t a d i . H a r q a n d a y

f a o l i ya t u n i n g o b ' e k t i n i t a l a b q i l a d i . N i h o y a t , m e t o d m a q s a d g a

o l i b b o r i s h i k e r a k , a k s h o l d a , u q o ' y i l g a n m a q s a d y a r o q s i z l i g i n i ,

y o b o ' l m a s a , b u h o l a t d a u n i u m u m a n n o t o ' g ’ r i q o ' l l a n g a n l i g i n i

e ' t i r o f e t i s h l o z i m . ( 8 , 1 8 )

O ' q i t i s h u s u l l a r i n i q u yi d a g i l a r g a b o ' l i s h m u m k i n :

1 . T a f a k k u r ,

x o t i r a ,

d i q q a t

v a

h a y o l n i n g

a l o h i d a

o p e r a s t i ya l a r n i t a r k i b t o p t i r a d i g a n v a f a o l l a s h t i r a d i g a n

u s u l l a r ;

2 . O ' q u v c h i l a r n i n g o ' q u v m a t e r i a l i n i o ' z l a s h t i r i s h b i l a n b o g ’ l i q

k e c h i n m a l a r i v a h i s s i yo t l a r i n i f a o l l a s h t i r a d i g a n u s u l l a r ;

3 . N a z o r a t v a o ' q u v c h i l a r n i o ' z - o ' z i n i n a z o r a t u s u l l a r i ;

O ' q i t i s h j a r a y o n i d a o ' q u v c h i l a r n i n g j a m o a v i y v a

So'nggi yillarda pedagogikada va maktab amaliyotida o'qitish metodlari

muammosiga alohida e'tibor berilmoqda. Shu muammo bo'yicha anchagina

tadqiqotlar bajarilmoqda, ilg’or pedagogik amaliyotda o'qitishning samarador

usullarining va ularning tizimlarini qo'llashning talaygina yo'llari topildi. Ammo,

umumiy ta'lim maktabiga xususan, boshlang’ich ta'limga qo'yiladigan yangi

talablar o'qitishning usullarini yanada takomillashtirishni taqozo qilmoqda. (8, 13)

Yuqorida qayd etilgandek, ta'limning mazmuniga qo'yilayotgan yangi

talablarni – yosh avlodga xususan fanlarning asoslari bo'yicha yuksak ilmiy-

nazariy bilimlar berishdan iborat bo'lib, bu ish nazariy bilim metodlariga, shu

jumladan, o'quvchilarni mantiqiy fikrlash, mantiqiy operastiyalarni bajarish

usullari bilan qurollantirishni tobora kuchaytirishni taqozo etadi.

O'qitishning nazariyasi metodlarni insoniyat tajribasidan oladi va ularni

o'quv mashg’ulotlariga moslashtiradi. Shuning uchun o'qitish metodlari doimiy

ravishda yangilanadi, takomillashadi, fan-texnikani rivojlanishi va ijtimoiy

rivojlantirish asosida yangi metodlar vujudga keladi. O'qitish metodlarining juda

ko'p turlari mavjud va ularning aniq sonini belgilab bo'lmaydi.

Ma'lumki, o'quvchilarning fikrlash qobiliyatini oshirish, erkin va teran

fikrlashga, o'z fikrlarini ravon ifodalashga o'rgatishning zamonaviy usullaridan

foydalanishning o'rni beqiyosdir. Bolalarning barkamol avlod bo'lib etishishida

so'zlashishi madaniyati, to'g’ri va mantiqli gapira olish qobiliyati bo'lmog’i lozim.

Bugungi

kunda

amalga

oshirayotgan

islohatlarimizning

markazida

o'quvchining ta'lim jarayonining sub'ekti – faol ishtirokchiga aylantirish yotadi.

Bunga albatta interfaol usullarni (zamonaviy o'qitish usullarini) qo'llash orqali

erishiladi. Interfaol atamasi ingilizcha interast o'zaro ta'sirlanish (yoki interraction-

o'zaro ta'sir) so'zidan olingan bo'lib, biror faoliyat yoki muammoli o'zaro

muloqatda, o'zaro muomalada, o'zaro bahs, munozara, debat usulida, fikrlashish

asnosida, hamjihatlik bilan hal etish ma'nosini anglatadi. Boshqaruv faoliyatiga

nisbatan olganda, interfaol usul jamoaning o'z ichki potenstialidan, ishlab chiqarish

imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda o'z-o'zini boshqarish, jamoa tashabbusini,

innovastion (yangi) texnologiyalarni har tomonlama qo'llab quvvatlash va joriy

qilish tushuniladi. [ 20 ]

Ta'limda interfaol metod – bu o'quvchi bilan o'qituvchi o'rtasida ta'limni

o'zlashtirish munosabatlarini kuchaytirishi, faollashtirish demakdir. Bugun fan,

texnika va san'at jadal sur'atlar bilan rivojlanayotgan hamda bozor iqtisodiyotiga

o'tish davrida, ijtimoiy holat o'zgarayotgan davrda maktablarda ta'limni xususan,

boshlang’ich ta'limni mazmun jihatidan yangicha o'qitish zarurat va zamon

talabidir. [17]

Boshlang’ich sinf o'qituvchisining texnologik tayyorgarligi boshlang’ich

sinflarda pedagogik texnologiya elementlaridan samarali foydalanishni talab

qiladi.

Umumiy o'rta ta'lim jarayonida foydalaniladigan va keng tarqalgan

pedagogik texnologiyalar quyidagilar:



Muammoli o'qitish texnologiyasi



O'yinli texnologiyalar



Tanqidiy fikrlashni o'stirishga xizmat qiladigan texnologiyalar



Hamkorlikda o'qitish texnologiyalari



Modulli texnologiyalar



O'qitishning tabaqalashtirilgan va induvidual texnologiyasi



O'qitishning jadallashtirish texnologiyasi



Programmalashtirilgan

o'qitish

texnologiyasi

bir

qancha

texnologiyalardir. (6, 12,15, 21,24,25,26,29,34)

Bu texnologiyalar orasida o'yin usuli alohida o'rin tutadi.

O'yinli texnologiyalar

O'yinli

texnologiyalardan

foydalanishning

asosini

o'quvchilarning

faollashtiruvchi va jadallashtiruvchi faoliyati tashkil etadi. O'yin olimlar

tadqiqotlariga ko'ra mehnat va o'qish bilan birgalikdagi faoliyatining asosiy

turlaridan biri hisoblanadi. O'yinli faoliyat muayyan vazifalarini bajarishiga

bag’ishlangan bo'ladi. Ular quyidagilar:

- maftunkorlik;

- o'z imkoniyatlarini amalga oshirish;

- davolovchilik;

- kommunikativlik;

- tashxis;

- millatlararo muloqat;

- ijtimoyillashuv.

O'yin ijodiyligi bilan ajralib turadi. U mumkin qadar boy, faol harakter «ijod

maydoni» ga ega bo'ladi. Tatqiqotchilar o'yinga faoliyat, jarayon va o'qitish metodi

sifatida qaraydilar. O'yinlar turli maqsadlarga yo'naltirilgan bo'ladi. Ular didaktik,

tarbiyaviy, ta'lim faoliyatini rivojlantiruvchi va ijtimoiylashuv maqsadlarda

qo'llaniladi.

O'yinning didaktik maqsadi – bilimlar doirasi, bilish faoliyati, amaliy

faoliyatda bilim, malaka, ko'nikmalarni qo'llash, mehnat ko'nikmalarini

rivojlantirishni kengaytirishga qaratilgan bo'ladi.

O'yinning tarbiyaviy maqsadi - mustaqillik, irodani tarbiyalash, ma'naviy

estetik va dunyoqarashini shakllantirishda hamkorlikni, jamoaga kirib keta olishni,

birdamlikni tarbiyalashga qaratilgan bo'ladi.

Faoliyatni rivojlantiruvchi maqsadi - diqqat, xotira, nutq, tafakkur,

qiyoslash malakasi, solishtirish, o'xshashni topish, xayol, ijodiy qobiliyat, o'quv

faoliyatini motivastiyalashni rivojlantirishga qaratilgan.

Ijtimoiylashuv maqsadi – jamiyatning me'yorlari va qadriyatlariga jalb

qilinishi, ehtiroslarni nazorat qilish, o'z-o'zini boshqarish va muloqatga o'rgatishni

nazarda tutadi.

Pedagogik o'yinlar asosida o'quvchilarni o'quv faoliyatiga yo'llovchi o'yinlli

usullarni vujudga keltirish yotadi.[4 ]

Biz quyida ana shunday interfaol usullarini o'zida mujassamlashtirilgan

o'yinlarni qanday qilib rejalashtirish mumkinligi haqida tavsiyalar berib o'tamiz.

«Maqollarda antonimlar»

Ma'lumki, o'zbek xalq maqollarida antonimlar ko'proq uchraydi. Shu bois bu

shartda o'quvchilar navbatma-navbat antonimlar ishtirok etgan maqollaridan

aytadilar. Masalan, «yaxshiga yondash, yomondan qoch», «do'st achitib gapirar,

dushman kuldirib gapirar», «kattaga hurmatda bo'l, kichikka izzatda» va x.k.

«Zinapoya» usuli

O'quvchilar ikki guruhga bo'linadi. So'ng xattaxtaga ushbu shaklda

«zinapoya» chiziladi.

Ma'lumki, antonimlar o'z juftliklariga ega. Shundan kelib chiqib, ushbu

juftlikning bittasi «zinapoya» ga yozib qo'yiladi, ikkinchisini esa guruhlardagi

o'quvchilarning o'zlari topadi, ular zinalardan bosh zinaga chiqib borishadi. Bunda

o'quvchilarda tezkorlik talab etiladi. Chunki qaysi guruh o'quvchilari birinchi bo'lib

bosh zinaga chiqsa, ular g’olib bo'ladi. Sinfda nechta o'quvchi bo'lsa, zinalar soni

shuncha bo'ladi.

«Izohli lug’at»

Buning uchun o'quvchilar ikki guruhga bo'linadilar.1-guruh ishtirokchilari

so'z birikmasi, frazeologik birikma yoki tasviriy ifodalarni aytadilar. 2-guruhdagi

o'quvchilar esa 1- guruhdagilar aytgan so'z va birikmalar ma'nosini tezkorlik bilan

izohlab beradilar. Shartni bajara olmagan guruh mag’lub hisoblanadi. Bu o'yin

quyidagicha amalga oshiriladi:

O'zbekning shoh taomi: palov

Ertalabki ovqatlanish: nonushta

Ilonning yog’ini yalagan: ayyor

Dala malikasi: makkajo'xori

Aql gimnastikasi: shaxmat

Tog’ malikasi: archa va x.k.

Bu o'yinlarni ona tili darslarida 4-sinflarda o'tkazish maqsadga muvofiq.

Bunday o'yinlar faqat bir mavzu doirasida cheklanib qolmay bir qancha

mavzularda, ko'proq takrorlash darslarida o'tkazilishi mumkin.

O'qish darslarida «Rolli o'yinlar» usulini qo'llash mumkin.

«Rolli o'yinlar» - har bir ishtirokchi o'quvchi biror asardagi qahramon rolini

o'ynar ekan, shu persanajni fikrlarini aniq anglashi va o'sha qahramon o'rnida

so'zlashi shart. Shu o'yin orqali o'quvchi ma'lum ibrat va xulosalar chiqarishi

mumkin.

Demak, interfaol usullarni ona tili va o'qish darslarida qo'llash natijasida

o'quvchilar hozirjavoblikka o'rganadi, ularning lug’at boyligi oshadi, ilmiy-nazariy

bilimi yanada mustahkamlanadi. O'yin asosida tashkil qilingan dars albatta,

o'quvchilarning darsga bo'lgan qiziqishlarini orttiradi, qiziqish esa intilishga,

bilimlarni puxta o'rganishga olib keladi.

O'yinli texnologiyalarni amalga oshirish o'qituvchining ijodiy faoliyatini

rivojlantirish metodlaridan foydalanishni taqozo qiladi. Ijodiy faoliyatning

rivojlantirish metodlari G.S. Al’ttshuller, O.G.Bagdanova, A.V.Brushlinskiy,

G.Melxorn, B.Mironov, P.Yakobson va boshqalar tomonidan ishlab chiqilgan. Bu

metodlarni ko'rib chiqamiz:

«6x6» metodi

6 kishidan kam bo'lmagan guruh 6 minut davomida guruh oldida turgan

muammoni echishga yordam beradigan aniq g’oyani shakllantirishga harakat

qiladilar. Har bir ishtirokchi alohida sahifalarga o'z fikrlarini yozib boradi.

Shundan so'ng guruhda barcha tayyorlangan fikrlar muhokama qilinadi.

«Fikrlar hujumi» (mozgovaya ataka) metodi

Bu metoddan maqsad mumkin qadar katta miqdordagi g’oyalarni yig’ish,

sinfda turli xildagi fikrlilikni vujudga keltirishdir. Bu metod A.F. Osborn

tomonidan tavsiya etilgan. Bu metodning asosiy xususiyati va qoidasi bahs

ishtirokchilari ishlab chiqqan g’oyalar tanqidini mutlaq ta'qiqlash, har qanday

luqma va hazil, mutoyibani rag’batlantirishdir. «Fikrlar hujumi» ishtirokchilari

miqdori 15 kishidan oshmasligi kerak. Mashg’ulot davomiyligi 40 minutgacha. Bu

metoddan foydalanishning muvaffaqiyati o'qituvchiga bog’liq. (24)

Ta'lim-tarbiya jarayoniga «interfaol metodlar» nomi bilan kirib kelayotgan

metodlardan biri bo'lgan «Aqliy hujum» ning maqsadi o'quvchmlarning faolligini

oshirish, ularni erkin, mustaqil mulohaza yuritishga undash, hammani bir xil

fikrlarni to'plash va masalaga ijodiy yondashuvni ta'minlashdan iborat.

«Aqliy hujum» - o'quv metodlarini hal qilishda keng qo'llaniladigan metod.

U qatnashchilarning tasavvurlari, bor bilimi va imkoniyatlaridan unumli

foydalanishga yo'naltirilgan. Mazkur metod o'quvchi oldiga qo'yilgan har qanday

muammoli masalaga ko'p sonli yechimlar topishga imkon yaratadi.

Aqliy hujum foydalanilganda quyidagi qoidalarga amal qilinadi:

- o'ylash jarayonida hech qanday baholashga yo'l qo'yilmaydi. Agar bu

jarayondagi g’oyalar baholanadigan bo'lsa, qatnashchilar moddiy manfaatdorlik

yo'liga tushadilar va o'z fikr-g’oyalarini himoya qilishga urg’u beradilar. Yangi

fikrlar, yangicha kashfiyotlar xususida o'ylamay qo'yadilar;

- har bir o'quvchi bitta masala yuzasidan xilma-xil mulohazalar yuritishga

yo'naltiriladi. O'quvchilarda kutilmagan fikr, favqulodda g’oyalar tug’ilmasa,

qatnashchilar o'z fikrlarini qayta qo'llashga, bir-birlarini takrorlashga majbur

bo'ladilar;

- g’oya va fikrlarning miqdori rag’batlantiriladi. Ma'lumki, miqdor odatda,

o'sib sifatga aylanadi. Tezkor izchillikda katta miqdordagi g’oyalar paydo

bo'lganda ularni baholash mumkin. Qatnashchilar o'z tasavvurlariga erk berishga

imkoniyat yaratilishi kerak. Bu erkinlik natijasida yaxshi, betakror va kuchli

g’oyalar tug’iladi;

- har bir o'quvchi o'zgalar g’oyasiga asoslanishi va ularni o'zgaritrish

mumkin. Chunki fikrdan fikr tug’iladi, avval taklif etilgan g’oyalarni biriktirish

yoki o'zgartirish ko'pincha asos bo'lgan fikrdan kuchliroq, yaxshiroq g’oyalarni

keltirib chiqaradi;

Aqiy hujumdan foydalanish shartlari quyidagilardan iborat:

- o'quvchilar erkin o'tiradigan qilib joylashtiriladi;

- o'quvchilarning g’oya va fikrlarini yozish uchun varaqlar tayyorlab

qo'yiladi;

- hal etilishi lozim bo'lgan muammo aniqlanadi;

- ish jarayoni belgilab olinib, o'qituvchi «olg’a boring, g’oyalarga asos-

laning, qo'ying, kengaytiring, o'zgartiring» kabi luqmalar orqali bahs-munozarani

boshqarib turadi;

- qo'yilgan muammo yuzasidan barcha fikrlar tinglanadi va yozib boriladi;

- g’oyalar tugamaguncha ish davom ettirilaveriladi;

- barcha fikr va g’oyalar tinglangach yangi, kuch asosli va original g’oyalar

o'quvchilar tomonidan rag’batlantiriladi.

Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda pedagogik texnologiyani - o'quvchilar

qobiliyati, imkoniyati va ehtiyojlarini hisobga olgan holda, ta’lim shakllarini

amalga oshirish uchun ko'zlangan natijaga erishishda eng qulay yo'l va usullarini

tanlash va ishlab chiqish mahorati desa ham bo'ladi.

Darhaqiqat, ilg’or pedagogik texnologiyalar talim jarayoni unumdorligini

oshiradi, o'quvchilarning mustaqil fikrlash jarayonini shakllantiradi, o'quvchilarga

bilimga ishtiyoq va qiziqishni oshiradi, bilimlarni mustahkam o'zlashtirish, ularda

amaliyotda erkin foydalanish, ko'nikma va malakalarni shakllantiradi.

Shuning uchun ham ta’lim ishiga texnologik yondashuv katta ahamiyatga

ega. Ta’lim ishiga texnologik yondashuv:

- ta’lim jarayoni maqsadini aniq belgilashni;

-o'qish-o'qitish uzviy bog’lik bosqichlar, fazalar, amallarga ajratish,

bo'lishni;

-ta’lim jarayonida mo'ljallangan natijaga erishish uchun bajariladigan

harakatlarni muvofiqlashtirish, ketma-ket bosqichma-bosqich amalga oshirishni;

- loyihalashtirilgan ishlar, amallarni barchasini bir xil bajarishni nazarda

tutadi.

Pedagogik texnologiyada ta’lim jarayonining maqsadini belgilash muhim

bo'lib, u rejalashtirgan natijalarni kafolatlashi lozim. Shuning uchun ham

o'quvchilar maqsadini aniq belgilashga alohida e’tibor qaratishlari zarur. Har bir

o'qituvchi avvalo o'zi o'qitadigan o'quv predmeti va har bir o'tiladigan darsi

maqsadini aniq belgilashi kerak.

Shuni ta’kidlash lozimki, belgilangan maqsad asosida o'tkaziladigan

didaktik jarayonning aniq loyihasi ishlab chiqilsa, uni amalga oshirish osonlashadi.

Didaktik jarayon o'zaro uch komponentdan iborat: motivlar, o'quvchining

o'quv–bilish jarayoni, boshqarish.

Didaktik jarayonning samarali o'tishida motivlar muhim o'rin tutadi. Chunki

qiziqib, aniq maqsad asosida egallangan bilimlargina samarali bo'ladi.

Download 0.55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2 3 4