Guliston davlat universiteti sotsial psixologiya

Yuqumli kasallik... Olomon ichida har qanday xatti-harakatlar shu darajada yuqumli bo'ladiki, odam o'z shaxsiy manfaatlarini olomon manfaati uchun juda oson qurbon qiladi. Bunday xatti-harakatlar inson tabiatining o'ziga ziddir, shuning uchun odam olomonning bir qismi bo'lgan taqdirdagina bunga qodir.
Amorfsizlik... Olomon ichida odamlarning individual xususiyatlari butunlay yo'q qilinadi, ularning o'ziga xosligi va shaxsiy o'ziga xosligi yo'qoladi.
Har bir shaxsning ruhiy ustki tuzilishi yo'qoladi va amorf bir xillik ochiladi va paydo bo'ladi. Olomon ichidagi shaxsning xatti-harakatlari bir xil munosabat, motivlar va o'zaro rag'batlantirish bilan shartlanadi. Soyalarni sezmasdan, olomon ichidagi odam barcha taassurotlarni bir butun sifatida qabul qiladi va hech qanday o'tishni bilmaydi.
Mas'uliyatsizlik... Olomon ichida odam mas'uliyat tuyg'usini butunlay yo'qotadi, bu deyarli har doim shaxs uchun cheklov printsipi hisoblanadi.
Ijtimoiy degradatsiya... Olomonning bir qismiga aylanish, inson, go'yo o'z rivojlanishida bir necha qadam pastga cho'kadi. Izolyatsiya qilingan holatda - oddiy hayotda u, ehtimol, madaniyatli odam edi, ammo olomon ichida - bu barbar, ya'ni. instinktiv mavjudot. Olomon ichida shaxs o'zboshimchalik, zo'ravonlik va shafqatsizlikka moyilligini ochib beradi. Olomon ichidagi odam ham intellektual faoliyatni pasayishiga olib keladi.
Olomon odam, shuningdek, atrofda ko'rgan va eshitgan hamma narsani idrok etishining kuchayishi bilan ajralib turadi.
Mish-mishlar va klassifikatsiyasi.
Har bir ma’lumot tinglash va anglashimiz orqali ong ostimizga joylashadi. Qo‘rquv esa tabiiy himoya vositasi hisoblanadi. Insonda qo‘rquvning bo‘lishi ba’zi jarayonlarga nisbatan jiddiyroq yondashishni talab etadi. Bunday holatlarda biz uni ijobiy qo‘rquv desak ham mubolag‘a bo‘lmaydi – deydi psixologimiz. – Aynan, pandemiyaga bo‘lgan qo‘rquv ichimizdagi bor xavotirlarni kuchaytirib yuboradi. Bu esa yanada hushyor va ehtiyotkor bo‘lishga, hayotimizga nisbatan mas’uliyatni chuqurroq anglashimizga undaydi.
Vahima esa shaxsiy xususiyatlar, ichimizda salbiy fikrlar ko‘payganda paydo bo‘ladigan ruhiy hissiyotlarimizdir. Va u o‘z navbatida turli noxush holatlarni keltirib chiqaradi. Har birimiz o‘zimiz, oilamiz, yaqinlarimiz hayotini o‘ylab ozmi-ko‘pmi xavotirlanamiz. Vahima ichimizda g‘alayon ko‘targan fikrlarning kuchayishiga olib keladi va qo‘rquvimizni ikki-uch hissaga ko‘paytiradi. Ayniqsa, bolajonlarimizning ta’sirchan ekanini hisobga olsak, ularning xavotiri va qo‘rquvi ortadi va stress kuchayadi. Bu masalaning bir tomoni, lekin ikkinchi tomoni borligini ham unutmasligimiz kerak. Ayni vaziyatda vahima qilmasak ham bo‘lmaydi. Vahimasiz yurish befarqlik, loqaydlikni paydo qiladi. Odamlar ongiga «Bu qo‘rqinchli emas, o‘zi o‘tib ketadi, o‘zi tuzaladi, hech narsa qilmaydi», degan fikrlar kelishi mumkin.
– Albatta, har bir davr o‘ziga xos sinovlari, muammolari, turli kasalliklari bilan ham yodimizda qoladi. Ba’zan inson xato qiladi yoki haddidan oshadi, o‘zligini yo‘qotib, turli salbiy illatlarini yuzaga chiqaradi. O‘sha xatolarimiz uchun ham shunaqa vaziyatlarga duch kelamiz. Hozir ota-bobolarimizning ibratli o‘gitlariga quloq solib, sabr, shukrni ko‘paytirib, hammasidan to‘g‘ri xulosa chiqarishning ayni mavridi.
Ba’zan ijtimoiy tarmoqlarda bu shunchaki o‘ylab topilgan kasallik yoki Xitoy davlati tashkillashtirgan fitna degan mish-mishlar tarqalishiga guvoh bo‘lyapmiz. Mish-mishmi, fitnami, kasallikka chalingan davlatlarni ko‘ryapmizmi, ulardagi og‘ir vaziyatlarni kuzatyapmizmi, demak, xotirjam o‘tirishga haqqimiz yo‘q. Har xil soxta axborotlarga ishonmay, hukumatimiz tomonidan berilayotgan topshiriqlarni jiddiy qabul qilib, mana shu davrda bir millat va xalq ekanimizni teran tafakkurimiz, yuksak ongimiz, keng dunyoqarashimiz orqali namoyon etishimiz kerak.
Eng avvalo, o‘zimizni qo‘lga olib, vaziyatga mas’uliyat bilan jiddiy yondashishmiz zarur. Vahima qilib nimaga erishishingizni tasavvur qilib ko‘ring, faqat o‘zingiz, yaqinlaringiz, atrofdagilarni stressga solasiz xolos. Stress esa insonni kuchdan qoldiradi. YA’ni ishtaha yo‘qoladi, immunitet tushadi. Zaif immunitet esa har qanday kasalliklar oldida ojiz qoladi. SHunday ekan biz bu yo‘ldan ketmasligimiz kerak. Vahimani, befarqlikni bir chetga surib, soha mutaxassislari berayotgan tavsiyalarga to‘liq amal qilishimiz zarur.
Hech kim oila tinchligi, farzandlar taqdiriga befarq bo‘lmasin! YAxshisi, ajrim yoki jar yoqasiga kelib qolgan oilalar bir to‘xtamga kelishdan oldin chuqur o‘ylab ko‘rishsin, ehtimol, bu oilangizni tiklab olish uchun berilgan imkoniyatdir. Turmush o‘rtog‘ingiz bilan samimiy muloqotda bo‘ling, mana shu keskin vaziyatlarda bir-biringizni qo‘llab-quvvatlang!
Olomonning xatti-harakatlarida har ikkala mafkuraviy ta'sirlar yordamida aniq harakatlar tayyorlanadi va ular haqidagi har qanday aniq voqealar yoki ma'lumotlar ta'sirida yuzaga keladigan ruhiy holatlarning o'zgarishi. Olomonning harakatlarida ta'sirning docking va amaliy amalga oshirilishi, ham mafkuraviy, ham ijtimoiy-psixologik ta'sir, ularning odamlarning haqiqiy xatti-harakatlariga kirib borishi mavjud.
Qo'shma tuyg'ular, iroda, kayfiyat hissiy va mafkuraviy rangga aylanib, ko'p marta kuchaygan. Ommaviy isteriya atmosferasi eng fojiali harakatlar tez-tez yuz beradigan fon bo'lib xizmat qiladi.
Yuqorida aytib o'tilganidek, olomon xulq-atvorining turlaridan biri vahima. Vahima - bu ba'zi bir qo'rqinchli yoki tushunarsiz holatlar haqida ma'lumot etishmasligi yoki uning haddan tashqari ortiqcha bo'lishi va impulsiv harakatlarda namoyon bo'lishi natijasida paydo bo'ladigan hissiy holat.
Vahima qo'zg'atishi mumkin bo'lgan omillar ko'p qirrali. Ularning tabiati fiziologik, psixologik va ijtimoiy-psixologik bo'lishi mumkin. Kundalik hayotda falokatlar va tabiiy ofatlar natijasida vahima holatlari ma'lum. Vahima ichida odamlarni javobgar bo'lmagan qo'rquv boshqaradi. Ular o'zlarini boshqarish, birdamlikni yo'qotadilar, shoshilishadi, vaziyatdan chiqish yo'llarini ko'rishmaydi.Olomon xulq-atvoriga ayniqsa kuchli ta'sir ko'rsatadigan omillar quyidagilar.
Xurofot - inson boshidan kechirgan qo'rquv ta'sirida paydo bo'lgan yolg'on fikr. Biroq, sabablari tan olinmagan xurofot qo'rquvi bo'lishi mumkin. Ko'plab xurofotlar biron narsaga ishonish bilan bog'liq. Ular ta'lim va madaniyat darajasidan qat'i nazar, turli xil odamlarga ta'sir qiladi. Ko'pincha, xurofot qo'rquvga asoslangan va olomon orasida ko'p marta kuchaytirilgan.
Xayol - jamoatchilik fikriga singib ketgan soxta bilimlarning bir turi. Bu hislarni aldash natijasida bo'lishi mumkin. Shu nuqtai nazardan, biz ijtimoiy haqiqatni idrok etish bilan bog'liq illuziyalar haqida gapiramiz. Ijtimoiy illyuziya - bu haqiqiy bilim o'rniga inson tasavvurida vujudga kelgan, negadir u qabul qilmaydigan voqelikning ersatz-o'xshashligi. Oxir oqibat, illyuziyaning asosi johillik bo'lib, u olomon ichida o'zini namoyon qilganda eng kutilmagan va istalmagan oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Xurofot - e'tiqodga, aniqrog'i, xurofotga aylangan yolg'on bilim. Xurofotlar faol, tajovuzkor, qat'iyatli va haqiqiy bilimga umidsiz qarshilik ko'rsatadi. Bu qarshilik shunchalik ko'rki, olomon xurofotga zid bo'lgan har qanday dalillarni qabul qilmaydi.
Xurofotlarning psixologik mohiyati shundaki, inson xotirasi nafaqat fikr (bilim) ni egallaydi, balki u shu bilimga hamroh bo'lgan tuyg'u, hissiyot va munosabatni saqlaydi. Natijada, xotira juda tanlangan. Ma'lum bir fikrga zid bo'lgan faktlar va hodisalar har doim ham ong darajasida tahlil qilinmaydi. Va, albatta, ular his-tuyg'ular ta'siri ostida tashlanadi, odatda olomonni bosib oladigan, bosib oladigan hissiyotlar.
Jamiyat fikrining keng tarqalgan stereotiplari his-tuyg'ular bilan to'yingan holatlarda, ommaviy psixoz paydo bo'lishi mumkin, bu davrda odamlar eng beparvolik qilishlari mumkin, o'z harakatlarining barcha oqibatlari to'g'risida bilishni to'xtatadilar.
Olomonning fikrlari va e'tiqodlari xususiyatini belgilovchi omillar ikki xil: to'g'ridan-to'g'ri va uzoqdagi omillar. Olomonga ta'sir qiluvchi bevosita omillar uzoq omillar tomonidan tayyorlangan tuproqqa ta'sir qiladi - bu holda ular g'azablangan olomonni hayratga soladigan bunday dahshatli natijalarga olib kelmagan bo'lar edi. Olomonning o'ziga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan omillar har doim aqlga emas, balki hissiyotlarga murojaat qiladi.