Guliston davlat universitеti

Toshkentdagi knyaz N.K.Romanov saroyi 

---

86 
Abdusattor, 1862–1943), ko‗zagar Ortiqov O‗lmas (Usta O‗lmas, 1864—1950) 
Rishton kulollarining oxirgi oqsoqollaridan biri bo‗lishgan. 
Eng yaxshi hunarmandlar – usta Mulla Madamin Axun, usta To‗xta, usta Soli 
va boshqa ustalar mahsulotlari bir necha marotaba butun Rossiya miqyosidagi 
ko‗rgazma-yarmarkalarida qo‗yilgan. 1890 yili Parijda bo‗lib o‗tgan Butunjahon 
ko‗rgazmada dunyo kulol mahsulotlari qadriga etuvchilari tomonidan rishton 
ustalari kulollarini Yevropaning eng zo‗r mayolika va xalqaro miqyosda 
raqobatlasha oladigan mahsulot sifatida yuqori baholashgan ko‗rgazma 
muvaffaqiyat bilan o‗tgan. 
1904 yili Farg‗onadagi sanoat va hunarmandchilik ko‗rgazmasida Rishtonlik 
usta Bobo-xoji Mirsalim kulol samovari tayyorlagani munosabati bilan Farg‗ona 
viloyati harbiy gubernatori general-mayor V.I.Pokotilo qo‗lidan oltin medal olgan.
Bu davrda tasviriy san‘atda boshlangan yangi bosqich o‗ziga xos 
xususiyatlarga ega edi. Miyiatyuraga xos ishlanish uslublari va qonuniyatlaridan 
farqli o‗laroq, Yevropa davlatlarida ancha ilg‗orlab 
ketgan 
uch 
o‗lchamlilik 
qonuniyatlari 
asosida 
rivojlangan bu tasviriy san‘at aynan o‗sha davrlarda 
bizning 
o‗lkamizda deyarli mavjud emas edi. 
Ajdodlarimizning san‘atga ixlosmand ilg‗or vakillari esa 
ko‗proq xalq amaliy bezak san‘ati bilan mashg‗ul 
bo‗lganlar.
Bu davrda ijod qilgan mahalliy musavvirlar ichida 
Ahmad Donish alohida o‗rin tutadi. ―Ahmad Kalla‖, 
―Ahmad 
maxdum‖, 
―Muhandis‖ nomlari 
bilan 
zamonasida shuhrat qozongan ma‘rifatparvar, shoir, 
faylasuf, hattob, falakiyotchi Ahmad Donish (1827-
1897) yana musavvir istе‘dodiga ega edi. Uning 
bizgacha yetib kеlgan rasmlari: Abduqodir Bеdilning 
―To‗rt unsur‖ qo‗lyozma asariga bag‗ishlab chizilgan 
―Shoir va rassom‖ miniaturasi hamda shahar mirshabini 
aks ettirgan satirik miniaturasi bundan dalolat bеradi. U chizgan miniaturalar 
nihoyasiga yetkazilgan mukammal rasm, o‗rniga qo‗yilgan bo‗yoqlar, aniq-ravon 
kontr chiziqlari, uning grafik dastxati bilan ajralib turadi. O‗zFA Sharqshunoslik 
instituti qo‗lyozmalar fondida Ahmad Donishning 16 ta qo‗lyozma asari saqlanadi. 
Aksariyati muallifning o‗z qo‗li bilan yozilgan nusxalardir.
Ahmad Donishning shogirdi Abdulxoliq Mahmud ham qurt-qumursqalar va 
gullarni mahorat bilan aks ettirgan rassom sifatida tanilgan. 1915 yilda Toshkеnt 
litografiyasi ―Go‗r o‗g‗li‖ epik dostonini rassom Sirojiddin Maxsum Siddiqiyning 
illustarsiyalari bilan chop etdi. Bu 19 asr oxirlari va 20 asr boshlarida ijodiyoti 
bosmaxona nashri bilan bog‗liq bo‗lgan yagona o‗zbеk rassomidir. 
XIX asrning 70-yillarida va XX asr boshlarida Turkiston tasviriy san‘atida rus 
rassomlarining, asosan Pеtеrburg badiiy akadеmiyasi tarbiyalanuvchilarining 
asarlari o‗rin olgan. Bu rassomlar orasida A.Karazin, R.Zommer, S.Yudin, 
Dmitriyeva, I.Kazakov, L.Bure kabi rassomlar ijod qildilar. Bu rassomlarning ijodi