Guruh 1-amaliy mashg’ulot

ABDUPATOYEV HUSNIDDIN

715-21 guruh

1-amaliy mashg’ulot

Mavzu: Klassik shifrlash algoritmlarini ishlash tartibini o‘rganish
Ishdan maqsad: Kriptografiya haqida ma’lumotga ega bo’lish, sodda shirflash usulidan foydalanib axborotni shifrlash va deshifrlashni o‘rganish. Sezar va Vijener algoritmlari haqida ma’lumotga ega bo’lish.

1. 
   Sezar usulida axborotni shifrlash.
   

Alfavitni yozib olamiz va tartib raqamlar bilan belgilaymiz.

A	B	C	D	E	F	G	H	I	J
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
K	L	M	N	O	P	Q	R	S	T
11	12	13	14	15	16	17	18	19	20
U	V	W	X	Y	Z	‘	_	.	,
21	22	23	24	25	26	27	28	29	30

Kalit belgilab olamiz.

K=6 deb belgilaymiz.
Ochiq matn= ABDUPATTOYEV_HUSNIDDIN

OCHIQ MATN	A	b	d	p	a	t	t	o	y	e	v	_	H	u	s	n	i	d	d	i	n
T/R	1	2	4	21	1	20	20	15	25	5	22	28	8	21	19	14	9	4	4	9	14
T/R+K	7	8	10	27	7	26	26	21	1	11	28	4	14	27	25	20	15	10	10	15	20
	G	H	J	‘	G	Z	Z	U	A	K	_	D	N	‘	Y	T	O	J	J	O	T

Shifr matn=GHJ‘GZZUAK_DN‘YTOJJOT





2. VijEner usulida axborotni shifrlash.
1. Alfavitni belgilab olamiz.

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

‘

_

.

,

Kalit=KIF
Ochiq matn= ABDUPATTOYEV

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

‘

_

.

,

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

‘

_

.

,

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

‘

_

.

,

A

B

C

D

E

F

G

H

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

‘

_

.

,

A

B

C

D

E

A	B	D	U	P	A	T	T	O	Y	E	V
K	I	F	K	I	F	K	I	F	K	I	F
K	J	I	A	D	F	,	_	T	E	M	‘

X u l o s a
Men ushbu amaliy ishim davomida axborotlar ustida ishlash, matnli, ovozli
va grafik axborotlarni kodlash, axborotlarni kodlash tarixi va ularning turlari haqida ko‘plab ma‘lumotlarni bilib oldim. Shu bilan birga matnli, ovozli va grafik axborotlarni o‘zaro farqlari, ularni kodlash usullarini ham bilib oldim. Xulosa qilib aytganda barcha turdagi axborotlarni kodlash ularning maxfiyligini va aniqliyligini ta‘minlaydi.


2-Amaliy ish
Mavzu: Xavfsiz Wi-Fi simsiz tarmog‘ini qurish
Ishdan maqsad: Simsiz tarmoq haqida tushunchaga ega bo‘lish. Wi-Fi tarmog‘ini qurish, MAC manzil bo‘yicha filtrlash va parol yordamida xavfsizlikni ta’minlashni o‘rganish.

Wi-Fi сифати ва тезлиги роутерга, унинг уйда жойлашган ўрнига ҳамда халал берувчи омилларга боғлиқ. Уйда Wi-Fi орқали интернет тармоғига уланишни истаганлар қуйидаги жиҳатларга эътибор беришлари керак бўлади.

1. Роутер танлаш
Уланиш тезлиги ва сифатига таъсир кўрсатадиган биринчи нарса – бу роутернинг техник хусусиятлари.
Диапазонлар
Ҳар бир тўлқин ўз частотасига эга бўлиб, Wi-Fi ҳам маълум бир частота ёки ўз диапазони орқали тарқаладиган радиотўлқиндир.
Замонавий роутерлар иккита: 2,4 ва 5 ГГц диапазонда ишлайди. 2,4 ГГц диапазонидан 2000 йилдан бери фойдаланилади. У анча кенг тарқалган диапазон ҳисобланади. 5 ГГц — янги диапазон бўлиб, унинг уланиш тезлиги каттароқ.
Роутер танлашда қўшнилар қайси диапазондан фойдаланишаётганини текшириб кўриш керак. Агар қўшнилар 2,4 ГГц диапазондан фойдаланаётган бўлса, 5 ГГц диапазонга ўтиш Wi-Fi ишлаш тезлигини сезиларли даражада оширади.

Стандартлар (IEEE 802.11 a/b/g/n/ac/ad)
Уланиш тезлигига диапазондан ташқари, роутер фойдаланадиган протокол ҳам таъсир кўрсатади. Бу ишлаш стандартлари бўлиб, у тезлик, қамров ҳудуди, частота хусусиятларини ўз ичига олади.
a/b/g стандартлари эскирган ҳисобланади. Уларнинг максимал ўтказиш тезлиги атиги 54 МБит/с. n стандарти кенг тарқалган, аммо унинг ишлаш тезлиги чекланган. Замонавий ac ва ad стандартлари энг катта тезликни беради. 

Процессор ва оператив хотира
Процессор частотаси роутернинг маълумотларни қанчалик тез қайта ишлаши ва узатишини англатади. Частота қанчалик баланд бўлса, уланиш тезлиги шунчалик катта бўлади.
Роутер орқали ҳар куни гигабайтлаб ахборот ўтади ва унинг хотираси қанчалик катта бўлса, у шунчалик яхши бўлади.



Антенна сони ва турлари 
Аксарият роутерларда антенна қуввати децибелларда (dBi) ўлчанади., 5 dBi қувватга эга антенналар узатадиган Wi-Fi битта қаватда яхши ишлайди. Иккита қаватни Wi-Fi билан қамраб олиш учун 2 dBi қувватли антенналардан фойдаланилади.

Агарда роутерга бир вақтнинг ўзида бир нечта қурилма уланадиган бўлса антенналар сони тармоқ тезлигига таъсир кўрсатади. Антенна қанча кўп бўлса, ҳар бир қурилма тўлқинни шунчалик яхши қабул қилади.

2. Қулай жой топиш
Уланиш сифатига роутер ва қабул қилувчи қурилма орасидаги масофа, сигнал йўлидаги турли халал берувчи омиллар таъсир қилади.
Роутернинг жойлашиши 
Ҳар бир роутер 30 метрдан 70 метргача бўлган қамров ҳудудига эга. Сигнал йўлида тўсиқ ва халал берувчи омиллар қанчалик кам бўлса, тезлик шунчалик баланд ва сифатли бўлади. Шунинг учун роутерни диванлар, столлар ва бошқа буюмлардан баландроқда жойлаштириш керак.
Бутун хонадон майдонини қамраб олиш учун роутерни марказга жойлаштирган маъқул. Wi-Fi қабул қиладиган қурилмалар унга яқинроқда бўлиши керак.

Роутер антенналари хонадон полига перпендикуляр ҳолатда туриши керак —90 даража бурчак остида бўлмаган антеннадан чиққан сигнал томга ёки полга йўлланади.
Халал берувчи омиллар
2,4 ГГц диапазонда Wi-Fi-роутерлардан ташқари симсиз клавиатуралар, сичқончалар, Bluetooth-қурилмалар, микротўлқинли печлар, симсиз динамиклар ишлайди. Буларнинг барчаси тўлқинга халал беради ва уланиш тезлиги ва сифатини пасайтиради.

Бундан ташқари, роутер ва қурилма орасидаги тўсиқлар, деворлар ҳам уланиш сифатига таъсир қилади.
3. Хавфсизлик
Тармоқ хавфсизлигини таъминлаш ва унга уланувчилар сонини чеклаш учун Wi-Fi тармоғини пароль билан ҳимоялаш лозим. Танланган шифрлаш услуби уланиш тезлигига таъсир қилади. Замонавий роутерлар тўртта шифрлаш услубига эга: WEP, WPA, WPA2 или WPA2 PSK.
Энг яхши шифрлаш услуби WPA2 PSK ҳисобланади. Эскирган WEP услуби уланиш тезлигини кескин камайтиради.